چین و اروپا
اولین دیدار پس از پنج سال
جمعیت صربستان کمتر از یک‌سوم جمعیت پکن و تجارت چین با بالکان کمتر از یک‌چهلم تجارت آن کشور با آلمان است. با این حال صربستان برای شی جین پینگ، رهبر چین اهمیت دارد. این کشور دوستی نزدیک در قاره‌ای است که نگرانی درباره چین در آن به یک هنجار تبدیل شده است. بلگراد پایتخت صربستان شاهد لحظه‌ای مهم در تاریخ تحول ملی‌گرایی چین بود. بمب‌های آمریکایی 25 سال قبل بر سفارت چین در بلگراد فرو ریختند و جان سه نفر را گرفتند. آقای شی در اولین دیدارش پس از سال 2019 با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، گفت‌‌وگو کرد و امیدوار بود که او و متحدانش را قانع کند که چین و محصولاتش برایشان سودمند خواهد بود. او سپس در سالگرد بمباران سفارتخانه بلگراد به نکته ظریفی اشاره کرد: اینکه نظم تحت رهبری غرب نامناسب است و باید تغییر کند.
از زمان دیدار قبلی آقای شی از اروپا تاکنون جهان تغییرات زیادی به چشم دیده است. همه‌گیری باعث شد آقای شی به مدت سه سال نتواند از کشور خارج شود. روسیه شریک بی‌قیدوشرط چین به اوکراین حمله کرد و اروپا را به بزرگ‌ترین بحران امنیتی خود از زمان جنگ سرد کشانید. آمریکا تحت هدایت رئیس‌جمهور جو بایدن جنگ فناوری علیه چین به راه انداخت تا دسترسی آن را به محصولات پیشرفته محدود کند. اتحادیه اروپا هم از ریسک‌زدایی در روابط خود با چین صحبت می‌کند.
آقای شی امیدوار است که نظریه آقای مکرون درباره «خودمختاری راهبردی» اروپا با دیدگاه چین درباره جهان چندقطبی با وابستگی کمتر به آمریکا هم‌راستا شود.
آقای مکرون به گرمی از آقای شی استقبال کرد، اما نکاتی را هم درباره تجارت و اوکراین متذکر شد. آقای شی هم به نوبه خود چنین پاسخ داد: «ما مخالف این هستیم که از بحران اوکراین برای سرزنش کردن و اتهام زدن به یک کشور ثالث و روشن کردن آتش یک جنگ سرد جدید استفاده شود.» او در صربستان نارضایتی خود را از غرب با شدت بیشتری ابراز کرد و ظاهراً قصد داشت با اشاره به بمباران سفارت دو نکته را روشن کند: اینکه اتحادهای آمریکا صرفاً دفاعی نیستند و می‌توانند تهدیدکننده باشند و اینکه چین امروزه بسیار قدرتمندتر شده است. برای او مهم نیست که آمریکا به خاطر بمباران عذرخواهی و برای آن غرامت پرداخت کرد. سالگرد آن رویداد هنوز در خاطره چینی‌ها زنده است و آنها اصرار آمریکا مبنی بر آنکه موشک‌ها به هدف اشتباهی برخورد کرده‌اند را نمی‌پذیرند. آن حمله بخشی از کارزار هوایی ناتو برای توقف خشونت‌های کوزوو بود. به اظهار آمریکا هدف موشک‌ها ساختمان‌هایی در آن حوالی بودند که در تامین تجهیزات جنگ نقش داشتند.
آقای شی در دیدار سال 2019 از صربستان از آن مکان بازدید و نسبت به سه خبرنگاری که در آنجا کشته شده بودند ادای احترام کرد. همچنین او یک یادبود سنگی برای مرکز فرهنگی جدید چین نصب کرد. امروزه آن ساختمان هشت‌طبقه با مجسمه کنفسیوس در جلوی آن نماد معماری از قدرت نرم چین به‌شمار می‌رود و احتمالاً ملی‌گرایان چین خوشحال می‌شوند که بفهمند آن ساختمان بر سفارت دشمن‌شان یعنی ژاپن اشراف دارد.
آقای شی این‌بار از آن محل بازدید نکرد، هرچند یادداشتی از او در روزنامه پولیتیکا در صربستان بیان می‌کند که «هرگز اجازه نمی‌دهد آن رویداد غمبار تاریخی دوباره تکرار شود». ساختمان و بنای یادبود نزدیک آن برای چینی‌های گردشگر یک جاذبه به‌شمار می‌رود. یک دانشمند رشته کشاورزی در دهه 40 زندگی‌اش از شهر هاربین در شمال شرقی چین به خاطر می‌آورد که در تظاهرات علیه ناتو در سال 1999 شرکت کرده بود. آن تظاهرات بزرگ‌ترین اعتراض خیابانی در چین پس از ناآرامی‌های میدان تیان‌آن‌من به‌شمار می‌رود و برخلاف آن رویداد حامی دموکراسی از حمایت دولت برخوردار بود. به گفته ناظران، جوانانی که زمانی غرب را پرستش می‌کردند علیه آن به پا خاسته بودند. آنها به ساختمان سفارتخانه‌های آمریکا و بریتانیا رنگ پاشیدند و شیشه‌های آن را شکستند.
آقای شی در آن زمان معاون رئیس حزب کمونیست در استان فوجیان بود. او از سال 2012 به بعد و در مقام رهبر کشور مشوق نوعی از ملی‌گرایی بود که پس از آن بمباران در چین شکل گرفت. رسانه‌های چین امسال در سالگرد آن رویداد خشم خود را ابراز کردند. یکی از مفسران می‌نویسد، «من در آن سال هنوز یک جوان نادان بودم. من برای اولین‌بار از زورگویی آمریکا مطلع شدم و برای اولین‌بار به خاطر غریبه‌ها گریه کردم».
بزرگداشت آن رویداد از سوی دولت چین این دیدگاه رسانه‌های دولتی را که ناتو یک دشمن است تقویت می‌کند. مقامات چینی استدلال روسیه مبنی بر اینکه ناتو امنیت آن را تهدید می‌کند بازگو می‌کنند. ولادیمیر میلیچ، سردبیر یک وب‌سایت صربستان به نگرانی چین از تلاش‌های آمریکا برای تقویت پیمان‌های اتحاد در آسیا اشاره می‌کند و می‌گوید، آقای شی با برجسته کردن بمباران سفارت قصد دارد این پیام را برساند: «ما باید محتاط باشیم، ببینید آنها چه کار کردند». صربستان همانند چین با ولادیمیر پوتین همدلی می‌کند. این کشور عضو ناتو و اتحادیه اروپا نیست، هرچند به عضویت در اتحادیه علاقه دارد. الکساندر ووچیچ، رهبر خودکامه کشور همان‌گونه آقای شی را تحسین می‌کند که در چین از او تمجید می‌شود. او در مصاحبه ماه فوریه با تلویزیون دولتی چین از دیدارش با آقای شی در سال 2016 سخن گفت: «من متوجه شدم در حال صحبت با مردی هستم که خیلی‌خیلی‌خیلی باهوش‌تر و آماده‌تر است». او همچنین کاملاً از موضع چین در قبال تایوان حمایت می‌کند و می‌گوید، «تایوان همان چین است و به شما مربوط می‌شود که چه رفتاری، چه موقع و چگونه با آن داشته باشید». او با بیان این جمله تلویحاً به مصاحبه‌کننده گفت که صربستان با حمله به تایوان مخالفتی ندارد. صربستان از این امر خرسند است که چین برخلاف آمریکا و اکثر متحدانش کوزوو را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت نمی‌شناسد.
در زمان نگارش این مطلب آقای شی قصد داشت در سفر اروپایی‌اش به مجارستان برود. کشوری که هم عضو ناتو و هم عضو اتحادیه اروپا و در عین حال طرفدار سرسخت چین است. مجارستان همانند صربستان با افتخار در ابتکار کمربند و جاده چین که یک پروژه زیرساختاری جهانی است مشارکت دارد. چین به این کشور در ساخت راه‌آهن پرسرعت بلگراد-بوداپست کمک می‌کند و سرمایه‌گذاری چین در این دو کشور به میلیاردها دلار می‌رسد. چین از دستاوردهای سیاسی این اقدام رضایت دارد. هرگاه اتحادیه اروپا می‌خواهد به موضوع حقوق بشر در چین وارد شود با مخالفت مجارستان روبه‌رو می‌شود.
آقای شی احتمالاً نخواهد توانست در جریان سفر به اروپا دوستان بیشتری پیدا کند، اما نمایش حمایت از دوستان در دیگر نقاط جهان به خوبی دیده خواهد شد. رقابت چین برای جلب حمایت در جهان جنوب هم بخشی از جدال آن با غرب به‌شمار می‌رود. بسیاری از کشورهای فقیر جهان همانند صربستان و مجارستان به راه‌آهن و کارخانه‌های ساخت چین علاقه‌مند هستند. شاید آقای شی اروپا را از دست بدهد اما مکان‌های بسیار زیادی برای برنده شدن دارد.
