ناجی جنرال‌موتورز

نام مری ترزا بارا، برای همیشه در تاریخ خودروسازهای جهان ماندگار خواهد بود. او که در سال 1961 در ایالت میشیگان آمریکا به دنیا آمده، اکنون 63ساله است و از 10 سال پیش تاکنون به عنوان مدیر اجرایی جنرال‌موتورز فعالیت می‌کند. مری بارا را می‌توان محصول آکادمی مدیریتی جنرال‌موتورز دانست که بر همه چالش‌هایی که در این شرکت وجود داشته، غلبه کرده و از کارزار مشکلات این شرکت، پیروز بیرون آمده است. او در موسسه آموزشی جنرال‌موتورز درس خوانده، کارش را در پایین‌ترین رده‌های صنعتی این شرکت بین‌المللی آغاز کرده و پس از سال‌ها تلاش و کسب موفقیت‌های پی‌درپی، مسئولیت مدیریت اجرایی یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان جهان را در دست گرفته و توانسته این شرکت را به یکی از بهترین تولیدکنندگان خودرو تبدیل کند. مری بارا که نخستین مدیرعامل زن یک خودروسازی بزرگ نیز به شمار می‌رود، پیش از این به عنوان معاون اجرایی توسعه محصولات در بازارهای بین‌المللی و مدیر خرید و زنجیره تامین جنرال‌موتورز فعالیت داشته و زیروبم‌های مدیریت در یک مجموعه خودروساز را به خوبی می‌شناسد. 

مری بارا در رویال اوک میشیگان و از والدین فنلاندی‌تبار متولد شد. او در 24سالگی از موسسه آموزش عالی جنرال‌موتورز که اکنون دانشگاه کترینگ نامیده می‌شود، فارغ‌التحصیل شد. او در این دانشگاه، مدرک کارشناسی مهندسی برق گرفت. ماجراجویی‌های علمی مری سبب شد در همان دوران تحصیل در مقطع کارشناسی، به عضویت انجمن مهندسی Tau Beta Pi درآید و همکاری‌های مشترک با انجمن IEEE-Eta Kappa Nu را که به صورت ویژه در زمینه مطالعات علمی و اجرایی حوزه‌های مختلف علوم فنی فعال است، تجربه کند. او سپس در سال 1990 و زمانی که 29ساله بود، با استفاده از بورسیه جنرال‌موتورز به دانشکده بازرگانی استنفورد رفت و مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مدیریت بازرگانی دریافت کرد. در سال 2018 نیز دکترای افتخاری دانشگاه دوک را گرفت و دوران تحصیلی خود را با موفقیت به پایان رساند.

نترس، فعال و تاثیرگذار

مری بارا، از همان دوران نوجوانی و جوانی، ژن شجاعت و فعال بودن را همراه خود داشت و خیلی زود وارد بازار کار شد. او از کار کردن در پایین‌ترین رده‌های شغلی نترسید، اما می‌دانست چه انتظاری از خود دارد. بارا در سال 1980 و زمانی که 18ساله شده بود، به عنوان دانشجوی کارآموز در جنرال‌موتورز (GM) مشغول به کار شد. شغل او، بررسی پنل‌های گلگیر و بازرسی هواکش‌ها بود و از درآمد همین شغل نیز برای پرداخت شهریه دانشگاه استفاده می‌کرد. پس از مدتی فعالیت در این شغل، مسئولیت‌های کارشناس فنی و مهندسی و همچنین مدیریت کارخانه مونتاژ دیترویت را بر عهده گرفت. این روند پیشرفت برای مری، نزدیک به 20 سال به طول انجامید تا از یک دانشجوی کارآموز به مدیریت کارخانه مونتاژ محصول برسد. با وجود این، فاز دوم پیشرفت‌های شغلی او در سال 2008 آغاز شد. در این مرحله، او ابتدا معاون مهندسی تولید شد و یک سال بعد (2009) مسئولیت معاونت منابع انسانی جنرال‌موتورز را بر عهده گرفت. مری تا سال 2011 در این مسئولیت باقی ماند و سپس، معاون اجرایی توسعه محصولات در بازارهای بین‌المللی شد. او در این مسئولیت، باید بر طراحی محصولات جنرال‌موتورز برای بازارهای مختلف نظارت می‌کرد و یکی از اصلی‌ترین اهدافش را نیز کاهش تعداد پلت‌فرم‌های تولید خودرو در این شرکت قرار داد. شایستگی‌های مری بارا به اندازه‌ای بود که دو سال بعد و در سال 2013، معاونت زنجیره تامین و خرید بین‌المللی جنرال‌موتورز را نیز در اختیار گرفت و تلاش کرد ارزش زنجیره تامین این خودروساز بین‌المللی را بیش از پیش افزایش دهد. بارا خیلی زود سهامداران، مالکان و اعضای هیات مدیره جنرال‌موتورز را قانع کرد که می‌تواند یک مدیرعامل پیشرو، تاثیرگذار، رهبر و تحول‌آفرین باشد. بنابراین، در ژانویه 2014 به عنوان نخستین مدیرعامل زن یک تولیدکننده خودرو، مسئولیت مدیریت جنرال‌موتورز را بر عهده گرفت. اما چالش‌های مری بارا درست از روز نخست فعالیت به عنوان مدیرعامل آغاز شد. در نخستین سال مدیریت او بر جنرال‌موتورز، 84 فراخوان ایمنی شامل بیش از 30 میلیون خودرو صادر کرد تا بتواند اعتماد خریداران محصولات جنرال‌موتورز را در سراسر جهان جلب کند. این اقدام بارا، مجلس سنا را حساس کرد و نمایندگان، او را فراخواندند تا درباره این تعداد فراخوان بی‌سابقه ایمنی خودرو توضیح دهد. هر چند مری بارا و جنرال‌موتورز پس از جلسه سنا، متهم به پرداخت مبالغی برای جلوگیری از تخریب برند مدیرعامل و شرکت شدند، اما این اقدام، روزنه‌ای برای افزایش کیفیت محصولات جنرال‌موتورز باز کرد. او به همراه مدیران ارشد شرکت، سیاست‌های جدیدی را در پیش گرفتند که کارگران را تشویق می‌کرد مشکلات موجود در سیستم‌های ایمنی خودروها را گزارش دهند و پاداش دریافت کنند. این سیاست در نهایت جواب داد و کیفیت محصولات جنرال‌موتورز را تا حد بسیار زیادی بالا برد. موفقیت خانم مدیرعامل در جنرال‌موتورز سبب شد این شرکت، یکی از نخستین شرکت‌هایی باشد که رویای تولید خودروهای بدون راننده را عملی می‌کند. او در این مدت، یک استارت‌آپ فعال در زمینه فناوری ناوبری خودرو را به نام Strobe خرید و توانمندی‌های فنی و نوآورانه آن را به بدنه جنرال‌موتورز تزریق کرد. همین عامل، سبب شد رویای خودروهای بدون راننده جنرال‌موتورز به مرحله تحقق برسد و برند این شرکت، به عنوان یک برند ماندگار در صنعت خودرو تثبیت شود. بارا، در ژوئن 2022 و در یک گفت‌وگوی رسانه‌ای اعلام کرد، این شرکت «اولویت روشنی» برای «سرعت بخشیدن به برنامه‌های تولید خودروهای برقی» در نظر گرفته و تلاش می‌کند تا سال 2035 فقط به تولید خودروهای برقی فکر کند.

ثروتمند و پرقدرت

مری بارا در سال 2017 با مجموع درآمد 96 /21 میلیون دلار در سال، پردرآمدترین مدیرعامل شرکت‌های خودروسازی در جهان بود. او که فعالیت تشکیلاتی اقتصادی و تجاری را از دوران دانشگاه آموخته بود، طی سال‌های فعالیت به عنوان مدیر جنرال‌موتورز، به عضویت شوراها و هیات‌های مختلفی درآمد که نام او را بیش از پیش به عنوان یک مدیر موفق بر سر زبان‌ها انداخت. بارا، یکی از اعضای هیات مدیره جنرال داینامیکس است که در حوزه هوافضا و صنایع جنگ‌افزار فعالیت می‌کند و پنجمین شرکت بزرگ صنایع نظامی جهان شناخته می‌شود. او همچنین به عضویت هیات امنای دانشگاه استنفورد درآمده و در شورای مشورتی دانشکده تحصیلات تکمیلی این دانشگاه نیز مسئولیت مهمی بر عهده دارد. دانشگاه دوک نیز از او برای عضویت در هیات امنا دعوت کرده و بارا از مدتی پیش در این مسئولیت نیز مشغول به کار شده است. مری بارا در آگوست 2017 به عضویت هیات مدیره دیزنی درآمد و در مارس 2022 نیز از سوی وزیر امنیت داخلی ایالات‌متحده، به عنوان عضو شورای مشورتی امنیت داخلی این کشور انتخاب شد. مسئولیت‌های متعدد مری بارا سبب شده در سال‌های پیاپی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین زنان جهان، به جوایز مختلفی دست یابد. او در سال 2013، در فهرست قدرتمندترین زنان مجله فوربس، جایگاه سی‌وپنجم را به خود اختصاص داد. فقط پنج سال کافی بود تا بارا در یک پیشرفت چشمگیر و هیجان‌انگیز، به رتبه چهارم قدرتمندترین زنان جهان در سال 2018 برسد. این در حالی بود که مجله فورچون در سال 2015، مری بارا را در صدر فهرست قدرتمندترین زنان جهان قرار داد. او در سال 2014، رتبه دوم این فهرست را در اختیار داشت. مری تا سال 2017 در صدر فهرست قدرتمندترین زنان جهان از نگاه فورچون باقی ماند و در همین سال به عنوان پنجمین زن در فهرست صد زن قدرتمند جهان از نگاه فوربس جای گرفت. مجله تایم نیز در آوریل 2014، عکس و نام مری را به عنوان یکی از صد فرد تاثیرگذار جهان، روی جلد چاپ کرد. مری بارا اکنون دیگر آنقدر قدرتمند شده بود که در سال 2016 در برابر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا بایستد. او در مجمعی که از سوی ترامپ برای ارائه مشاوره استراتژیک در مسائل اقتصادی تشکیل شده بود، پس از پاسخ غیرمنطقی ترامپ به دلیل اعتراضات شارلوتزویل، مجمع را ترک کرد و هیچ‌گاه به تماس‌های ترامپ پاسخ نداد. 

نجات کشتی در حال غرق شدن

مری بارا در مدیریت، سبک مخصوص به خود را دارد. او در همه سال‌های فعالیت به عنوان مدیرعامل شرکت جنرال‌موتورز، فرهنگ حاکم بر این شرکت را تغییر داده و نتایج مطلوبی به دست آورده است. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که بدانیم جنرال‌موتورز در سال 1908 تاسیس شده و با حضور در بازارهای 157 کشور، فرهنگ سازمانی خود را به شکل گسترده‌ای حفظ و تثبیت کرده است. تغییر فرهنگ شرکتی که سالانه 10 میلیون خودرو تولید می‌کند و بیش از 200 هزار کارمند در سراسر جهان دارد، کار آسانی نیست؛ اما مری بارا به خوبی از پس این چالش برآمده و در آن به موفقیت رسیده است. زمانی که او به مدیرعاملی جنرال‌موتورز رسید، این شرکت شباهت زیادی به یک کشتی در حال غرق شدن داشت. فقدان مسئولیت‌پذیری مدیران و عدم اجرای قوانین داخلی، پیشرفت این شرکت را متوقف کرده بود و بحران سرمایه‌گذاری‌های پرهزینه و نادرست، جنرال‌موتورز را به سمت نابودی پیش می‌برد. بر همین اساس بود که هیات مدیره جنرال‌موتورز تصمیم گرفت فردی را به عنوان مدیرعامل انتخاب کند که با فرهنگ سازمانی و رویکردهای این شرکت آشنا باشد و البته، با تفکر انتقادی، بتواند شرایط را تغییر دهد و جنرال‌موتورز را به سمت موفقیت پیش ببرد. زمانی که مری بارا مدیر کارخانه مونتاژ دیترویت بود، اقدام به استخدام، آموزش و تشکیل شبکه جدیدی از متخصصان کرد که می‌توانست تاثیر عمیقی در تولید محصولات باکیفیت بر جای بگذارد. پس از اینکه تاثیرات این اقدام دقیق بارا مشخص شد، هیات مدیره، او را به عنوان یک مدیر متفکر و پیشرو همراه با قدرت تغییر دادن شرایط، زیر نظر گرفت. این اتفاق سبب شد تا بارا، گام دوم پیشرفت‌هایش را آغاز کند و بالاترین مسئولیت اجرایی را در جنرال‌موتورز به دست آورد. موفقیت بعدی او، حذف تشریفات اداری و همچنین مسئولیت‌های مدیریتی غیرضروری بود. تا پیش از آغاز مدیریت او، برای هر تصمیم به توسعه، مدیران زیادی درگیر می‌شدند و سیستم اداری جنرال‌موتورز باید نظر همه این افراد را دریافت می‌کرد. این تشریفات اداری به این منظور ایجاد شده بود که مدیران قبلی هیچ‌گاه مسئولیت طرح‌هایی را که با شکست روبه‌رو می‌شدند، نمی‌پذیرفتند بنابراین، فرآیندی را تعریف کرده بودند تا مسئولیت شکست روی دوش یک نفر نباشد. مری بارا این فرآیند را حذف کرد تا مدیران ارشد شرکت، مسئولیت‌پذیرتر شوند. این اقدام، به حذف 20 پست ارشد در جنرال‌موتورز انجامید و تشریفات زائد اداری این شرکت نیز از میان برداشته شد.

درس‌های رهبری مری بارا

مدیرعامل افسانه‌ای جنرال‌موتورز یکی از پراستنادترین مدیران جهان به شمار می‌رود. او به دلیل مهارت‌های بین‌فردی و تمرکز تیمی، سبک کوتاه‌مدت در رهبری و همچنین تمرکز بر مشتری به عنوان دریافت‌کننده نهایی خدمت، در میان مدیران جهان معروف شده است. مدیران جنرال‌موتورز و تحلیلگران حوزه مدیریت اعتقاد دارند که رویکرد بارا در مدیریت، بر تیم‌سازی تکیه دارد و برای اجماع در میان اعضای تیم تلاش می‌کند. او در جلسات و گردهمایی‌هایی که به منظور بررسی پروژه‌ها برگزار می‌کند، مهندسان و طراحان را به چالش می‌کشد تا در مفروضات خود تجدید نظر کنند. باب لوتز، مدیرعامل پیشین جنرال‌موتورز اعتقاد داشت که «نظرات متخصصان و طراحان اشتباه است و خودش درست می‌گوید» اما بارا به همه متخصصان جنرال‌موتورز می‌گوید، «بیایید متوجه شویم کجا اشتباه کرده‌ایم». جان کالابرس، معاون مهندسی خودرو جنرال‌موتورز که 12 سال با بارا همکار بوده، درباره او می‌گوید: «مری همواره تلاش می‌کند به فرآیندهای کسب‌وکار، نظم بدهد؛ او بسیار روشمند، بسیار منطقی و بسیار منصف است. وضعیت موجود را به خوبی به چالش می‌کشد؛ شنونده برجسته‌ای است و تیم را به خوبی در مسیر صحیح هدایت می‌کند.» بارا زمانی به عنوان مدیرعامل جنرال‌موتورز انتخاب شد که اعضای هیات مدیره نیم‌نگاهی نیز به شکست‌های احتمالی داشتند. در صورتی که GM تحت مدیریت مری بارا شکست می‌خورد، آنها می‌توانستند از تئوری «صخره شیشه‌ای» استفاده کنند و همه تقصیرها را به گردن تنها مدیرعامل زن شرکت‌های خودروسازی بیندازند. تئوری صخره شیشه‌ای نشان می‌دهد که بر اساس بررسی تجربه‌ها و چالش‌های زنان در پست‌های رهبری سازمان، آنها با مانع نامرئی خاصی روبه‌رو هستند که همه حواشی انتصاب زنان به مشاغل مدیریتی را دربر می‌گیرد و موقعیت آنان را ناپایدار، ناامن و پر از چالش می‌کند. اما مری بارا تیم و منابع خود را به خوبی به کار گرفت و با موفقیت، از صخره شیشه‌ای بالا رفت. او به هدایت شرکت برای خروج از بحران کمک کرد و نتایج خوبی گرفت. مری با نوع تفکر و عملکرد بی‌نظیر، خود را به یک مزیت استراتژیک واقعی تبدیل کرد تا به جنرال‌موتورز کمک کند. او به جای مخالفت مستقیم با مدیران زیرمجموعه‌اش، به آنها کمک کرد انرژی خود را برای تصمیم‌گیری‌های صریح به کار بگیرند. در واقع، مری توانست مدیران جنرال‌موتورز را مسئولیت‌پذیر تربیت کند. او سه درس اصلی در حوزه مدیریتی دارد؛ نخست اینکه «با مدیران زیرمجموعه‌تان صادق باشید و این صداقت را تا پایان حفظ کنید»؛ دوم اینکه «به جای تمرکز روی خودتان، روی منافع شرکت و موفقیت برند زیرمجموعه‌تان متمرکز شوید» و در نهایت، «از انرژی قدرتمند کار گروهی استفاده کنید». مری بارا با استفاده از این سه اصل مدیریتی، به محبوب‌ترین مدیر شرکت‌های خودروسازی جهان تبدیل شده است.