اقتصاد چین

اگر بخواهیم از مکان‌های آسیب‌دیده از کووید درازمدت نام ببریم شهر شانگ‌کیو (Shangqiu) با جمعیت 7 /3 میلیون نفر در مرکز کمربند کشت گندم چین می‌تواند نمونه بسیار خوبی باشد. با گذشت یک سال کامل از شکست فاجعه‌بار سیاست‌های کووید صفر، شواهد فراوانی وجود دارند که نشان می‌دهند آسیب‌ها به اقتصاد شانگ‌کیو و ساکنان آن همچنان ادامه دارند. امور مالی شهر حتی قبل از ورود سه‌ساله چین به قرنطینه‌ها و تست‌گیری انبوه وضعیتی وخیم داشت. این شهر که در استان هنان (Henan)  واقع است در زمره یک‌سوم شهرهای فقیر چین از لحاظ درآمد سرانه قرار می‌گیرد. با وجود این در ماه‌های آخر «جنگ همه‌جانبه خلق» علیه کووید 19 مقامات شهر پول زیادی را برای کنترل همه‌گیری خرج کردند. شهر شانگ‌کیو در ماه می گذشته بیمارستانی با هزار اتاق و هزینه 135 میلیون یوآن برای قرنطینه بیماران ساخت. این اقدام به دنبال دستور مقامات مرکزی انجام شد که قصد داشتند افرادی را که با بیماران تماس نزدیک داشتند رهگیری کنند، آنها را از خانه‌هایشان بیرون بکشند و در انزوا قرار دهند. امروز آن اردوگاه که مجموعه‌ای از اتاقک‌ها و محل‌های تست کرونا را در خود جای داده است در حاشیه شرقی شهر خالی مانده و مزارع گندم آن را احاطه کرده‌اند. کشاورزان حداقل مسیر خیابانی آن را به کار گرفته‌اند و ساقه‌های ذرت را برای غذای دام در آن خشک می‌کنند. بودجه شهر هنوز وضعیتی نابسامان دارد. شرکت اتوبوسرانی شانگ‌کیو در مناقشه با دولت بر سر تامین منابع مالی تهدید کرد که خدماتش را متوقف می‌کند. این شرکت ضررهای بسیار سنگین ناشی از همه‌گیری را دلیل این اقدام عنوان کرد. اما وقتی خبرنگار اکونومیست در اولین سالگرد توقف سیاست کووید صفر سوار قطار شد تا به شانگ‌کیو برود هیچ صدای اعتراضی علیه مقامات شهر نشنید. در مقابل، شهروندان از نگرانی‌های مربوط به اقتصاد و آینده صحبت می‌کردند. رهبران حزب از این بابت خیالی آسوده دارند که شهروندان شانگ‌کیو از موضع سرسختانه‌ آنها در قبال همه‌گیری (حداقل در زمان دیدار با یک خبرنگار خارجی) حمایت می‌کنند. اما همین رهبران باید نگران بحران بی‌اعتمادی باشند که کم‌کم مرکز چین را در بر می‌گیرد. در زمان ناهار اکثر رستوران‌های بخش قدیمی شانگ‌کیو خالی و بسیاری از مغازه‌ها هم بسته بودند. تنها یک مغازه کرایه لباس عروس باز و فعال بود و کارکنان لباس‌ها را در کیف‌های بزرگ تحویل می‌دادند. صاحب مغازه که زنی در دهه 30 زندگی بود لباس و دامنی شبیه یونیفورم مدرسه بر تن داشت و به ما گفت که کسب‌وکار خوب است. زوج‌ها با شتاب در پی تدارک عروسی‌هایی هستند که به خاطر قرنطینه‌های کووید دو سال و نیم به تاخیر افتاده‌اند. او اضافه کرد که بر خلاف شهرهای بزرگ چین، شانگ‌کیو یک شهر سنتی است که در آن افراد قبل از 25‌سالگی ازدواج می‌کنند. از آنجا که روز بعد در تقویم قمری خوش‌یمن بود او برای 20 عروسی برنامه‌ داشت که هرکدام تا چهار هزار یوآن برای مغازه درآمدزایی می‌کردند. صاحب مغازه می‌گوید که مردم از هزینه مجالس عروسی کم کرده‌اند. همه‌گیری به آنها آموخت که برای روز مبادا پس‌انداز کنند. حتی مشاغل بخش دولتی هم ایمن نیستند، چون امور مالی شهر نظم خوبی ندارد. برادرشوهر صاحب مغازه برای اداره پلیس کار می‌‌کند و در حال حاضر همیشه حقوقش را با تاخیر دریافت می‌کند. در نتیجه او در خرج کردن پول احتیاط دارد حتی زمانی که حقوق می‌گیرد. در مغازه جواهرفروشی گوشه خیابان، مغازه‌دار می‌گوید که پس از باز شدن درهای چین در سال گذشته، ابتدا مصرف بالا رفت. او به خاطر می‌آورد که همه احساس می‌کردند اقتصاد به وضع مطلوب باز‌می‌گردد. اما در ماه‌های اخیر مشتریان از خریدهای غیرضروری منصرف شده‌اند و فقط سه قطعه طلا یعنی حلقه، گوشواره و گردنبند را که در سنت ازدواج در استان هنان رایج است خریداری می‌کنند. وقتی از او درباره میراث کووید صفر سوال کردم، جواب داد، «یک سال از آن زمان گذشته است و ما نمی‌توانیم برای همیشه تمام تقصیرها را به گردن کووید بیندازیم». البته او دوران قرنطینه‌ها را هم به خاطر می‌آورد که «ما نمی‌توانستیم هیچ درآمدی کسب کنیم». آن خاطرات موجب می‌شود مردم عادی در خرج کردن محتاط باشند. آنها همچنین به سلامت جسمی خود زیاد فکر می‌کنند. او شهر را جامعه‌ای توصیف می‌کند که در آن «زندگی در انتظار بازگشت به وضع عادی به سر می‌برد». یک موسسه آموزشی خصوصی در شانگ‌کیو دوره‌های حسابداری برگزار می‌کند. یکی از استادان به طور محرمانه می‌گوید که از سال گذشته تاکنون ثبت‌نام در دوره‌ها یک‌سوم کمتر شده است، هرچند مردم می‌دانند این روزها پیدا کردن شغل خوب تا چه اندازه سخت است. آموزش بزرگسالان کسب‌وکار پررونقی است، چون اکثر مشتریان پس از مشاهده موفقیت دوستانشان تصمیم می‌گیرند قابلیت‌های خود را بالا ببرند. به عبارت دیگر، در روزگار ناخوشی بحران بی‌اعتمادی خودش را تشدید می‌کند. نشانه‌های رکود بازار املاک از آگهی مجموعه‌های آپارتمانی فروش‌نرفته تا محل‌های ساخت‌وساز ساکت و بدون فعالیت در همه جای شهر شانگ‌کیو دیده می‌شوند. در یک مغازه بدون مشتری فروش لوازم خانگی، کارمند فروشنده به ما می‌گوید که مشتریان فقط لوازم ضروری مانند هود آشپزخانه را می‌خرند. او خودش آپارتمانش را ده سال پیش به بهای 220 هزار یوآن خریداری کرده بود. قیمت آن آپارتمان امروز تقریباً دو برابر شده است، هرچند قیمت‌ها به تازگی رو به کاهش گذاشته‌اند. 

در کمال تعجب فروشنده کالاهای برقی شرح دولت از همه‌گیری را زیر سوال برد. او گفت که کنترل‌های سختگیرانه قبلی در اواخر سال 2022 به پایان رسید، اما ادعای مقامات مبنی بر کاهش شدت بیماری و آمار مرگ‌ومیر را قبول ندارد. به گفته او، «در حقیقت تعداد زیادی از مردم جان خود را از دست دادند، نه‌تنها کهن‌سالان، بلکه بسیاری از جوانان هم مردند». او از زمان همه‌گیری به عنوان یک دوران وحشتناک یاد می‌کند. زمانی که درآمدهای مردم خشکید اما باز هم مجبور بودند اقساط وام خودرو و مسکن را بپردازند. او می‌گوید، «مردم آموخته‌اند که برای احتمال بازگشت بحران پس‌انداز کنند. شما باید بتوانی به خودت متکی باشی». از نظر یک فروشنده خودرو در مرکز شهر مهم‌ترین مشکل اقتصادی چین ترکیدن حباب املاک است و این اتفاق حتی بدون همه‌گیری هم رخ می‌داد. او گفت که از سال 2010 به همراه همسرش چهار آپارتمان خریده است چون املاک را یک سرمایه‌گذاری بدون خطر می‌دانست. به گفته او، همه‌گیری به مردم یادآوری کرد که درآمد و ارزش مسکن به یکدیگر پیوند خورده‌اند، بنابراین قیمت‌ها نمی‌توانند برای همیشه افزایشی باشند. او عقیده دارد که اقدامات پراکنده کنونی دولت برای تحریک تقاضای مصرف‌کننده بی‌حاصل خواهند بود. حالت احساسی مردم شانگ‌کیو معمایی را پیش‌روی شی‌ جین پینگ، رهبر چین، قرار می‌دهد. او که به ریاضت اعتقاد دارد، می‌گوید که وجود شبکه‌های ایمنی رفاهی افراد را به تنبلی تشویق می‌کند. او در زمان‌های دشوار از جمله در زمان همه‌گیری از مردم می‌خواست که مسوولانه رفتار کنند. مردم عادی چین به این نکته توجه کرده‌اند. آنها با مشاهده دنیای پر از خطرات غیرقابل پیش‌بینی وضعیت دفاعی به خود گرفته‌اند. میراث کووید 19 تا زمان‌های طولانی همچنان باقی خواهد ماند.