دلیل قدرتمندی دلار

اکنون زمان مناسبی برای گردشگران آمریکایی در اروپاست. برای اولین‌بار در دو دهه، اوایل این ماه یورو به نرخ برابر با دلار رسید. اما این فقط اروپا نیست که برای آمریکاییان مطلوب است. امروز تقریباً سفر به سرتاسر جهان برایشان ارزان تمام می‌شود. امسال دلار در برابر ین، پوند و یوآن به ترتیب 15، 10 و 5 درصد قدرتمندتر شده است اما چرا؟ در اوایل سال 2021 دلار در پایین‌ترین سطح ارزش خود در بیش از پنج سال در برابر سبد گسترده‌ای از ارزها قرار گرفت. ابهامات ناشی از همه‌گیری به شدت به آن آسیب زد. با بازگشت زندگی به حالت عادی بازی از سر گرفته شد اما تحلیلگران انتظار چنین افزایش شدیدی را نداشتند. در مقایسه با ژوئن سال قبل، دلار در برابر همان سبد ارزها تقریباً 20 درصد قدرتمندتر شده است و ارزش آن به سطوحی رسید که آخرین‌بار در سال 2002 دیده شده بود. بخش بزرگی از دلیل این رویداد به تغییرات بزرگ در فدرال‌رزرو مربوط می‌شود که مصمم بود تورم را مهار کند و با این هدف از ماه مارس نرخ‌های بهره را تا 5 /1 درصد بالا برد. سرمایه‌گذاران می‌گویند فدرال‌رزرو تا پایان سال نرخ‌ها را دو واحد درصد دیگر افزایش می‌دهد. این بزرگ‌ترین گام در انقباض پولی از اوایل دهه 1980 به‌شمار می‌رود. نرخ‌های بهره عامل اصلی‌ تعیین‌کننده نرخ ارز هستند. در شرایط برابر، کشوری که نرخ بهره بالاتری دارد باید پول قوی‌تری داشته باشد چون در آنجا دارایی‌ها بازدهی بیشتری ارائه می‌دهند و در نتیجه جریان‌های سرمایه ورودی بیشتری را جذب می‌کنند. به همین دلیل است که دلار در برابر یورو و ین ارزش بیشتری پیدا می‌کند. در مقابل، بانک مرکزی اروپا و بانک ژاپن احتیاط بسیار بیشتری به خرج داده‌اند. احتمالاً بانک مرکزی اروپا اندکی نرخ‌های بهره را بالا می‌برد اما بانک ژاپن همچنان بر حفظ نرخ بهره منفی اصرار می‌ورزد. این تضاد سیاست‌ها بازتابی از تفاوت‌های عمیق در مبانی اقتصادی است. سال‌هاست که تورم منفی ژاپن را به دردسر انداخته و قیمت‌ها فقط اندکی در ماه‌های اخیر بالا رفته است. بانک مرکزی این کشور بر تحریک و تقویت رشد تمرکز دارد. تورم در منطقه یورو تقریباً به همان اندازه آمریکا بالا رفت. اما علت آن را باید بیشتر در هزینه فزاینده گاز طبیعی جست‌وجو کرد. بنابراین افزایش نرخ‌های بهره در اروپا نه‌تنها هزینه انرژی را کاهش نمی‌دهد بلکه احتمال بروز رکود را بالا می‌برد. در مقابل، در آمریکا علت بالا رفتن نرخ تورم تقاضای بیش از حدی است که در بسته‌های محرک مالی و پولی دوران همه‌گیری ریشه دارد. تورم هسته که بهای پرتلاطم غذا و انرژی را دربر نمی‌گیرد در ماه ژوئن در آمریکا به نرخ سالانه 9 /5 درصد رسید اما در اروپا 7 /3 درصد بود. سیاست انقباضی که روشی برای مهار تورم قلمداد می‌شود اولویت بیشتری در آمریکا دارد.  سیاست انقباضی فدرال‌رزرو و دیگر بانک‌های مرکزی بر قیمت دارایی‌ها در سراسر جهان تاثیر می‌گذارد. اکثر بازارهای سرمایه وضعیت بدی دارند. اوراق قرضه شرکتی آسیب دیده‌اند و فضای ارزهای مجازی دچار رکود شده است. پیش‌بینی‌کنندگان بدبین عقیده دارند که با شروع رکود اوضاع از این هم بدتر خواهد شد. تاکنون تمام شرایط به نفع دلار عمل کرده‌اند. هرگاه تلاطمات مالی ایجاد می‌شود دلار از جریان‌های سرمایه‌ای سود می‌برد چون آمریکا پایگاهی ایمن به‌شمار می‌رود. سرمایه‌گذاران اطمینان دارند هر اتفاقی که بیفتد آنها می‌توانند تا پایان طوفان در بازارهای پول آمریکا که تحت مقررات و به آسانی نقدشونده هستند منتظر بمانند. مدل بانک استاندارد چارترد نشان می‌دهد که دلار حدود 45 درصد از قدرت اخیر خود را مدیون جایگاه ایمن خود است. آیا این پیشتازی ادامه خواهد داشت؟ اگر فدرال‌رزرو همچنان اقدامات سرسختانه‌تری نسبت به دیگر بانک‌های مرکزی انجام دهد از ارزش دلار محافظت خواهد شد. به همین ترتیب، دور تازه آشفتگی در بازارها به تقویت دلار می‌انجامد. اما از آنجا که دلار تا حد ممکن قدرتمند شده است فضای بیشتری برای جولان ندارد.