چشم‌انداز شگفت

  نادی صبوری: جمعه سوم بهمن‌ماه بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در نشست خبری خود در بیست‌و‌پنجمین نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی گفت: «در صورت لغو تحریم‌ها، قدرتمندتر از گذشته به بازار بازمی‌گردیم. من نگران بازارهای از دست رفته نیستم.» وزیر نفت ایران همچنین سه‌شنبه ۷ بهمن‌ماه در مراسم ششمین کنگره نفت و نیرو عنوان کرد که در سه سال گذشته ظرفیت عظیمی برای صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی ایجاد شده است که به‌طور حتم از این ظرفیت، پس از دوران تحریم استفاده می‌کنیم.  از ۲۶ دی‌ماه سال ۱۳۹۴ و اجرای برجام صادرات نفت خام ایران برنامه‌ای افزایشی را آغاز کرد. این روند از روزانه 7 /1 میلیون بشکه صادرات در این زمستان به صادرات روزانه دو میلیون و ۷۰۰ هزار‌بشکه‌ای در بهار سال ۱۳۹۷ رسید و پس از آن با خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ از برجام، با افت شدید روبه‌رو شد. سرعت بازگشت نفت خام ایران به بازارهای جهانی در مقطع بعد از توافق جامع هسته‌ای به قدری زیاد بود که رسانه‌هایی چون رویترز با الفاظی همچون «شگفتی‌آور» آن را توصیف می‌کردند. آتش خروج دونالد ترامپ از برجام، دامن صادرات نفت خام را بلافاصله نگرفت. برای مدت یک سال معافیت‌هایی برای تعدادی از خریداران نفت از ایران در نظر گرفته شد، معافیت‌هایی که فقط تا بهار سال ۱۳۹۸ تمدید شدند. در آن زمان چین که بزرگ‌ترین خریدار نفتی ایران است این اقدام ایالات متحده را «دامن زدن به نابسامانی بیشتر بازار انرژی در خاورمیانه» توصیف کرد. اکنون در وضعیتی قرار داریم که از چهره‌های سیاسی تا موسسات رصدگر بازار نفت، همه تغییراتی در روند تولید و صادرات نفت ایران را به دنبال روی کار آمدن جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده محتمل می‌دانند. موسسه فیچ سولوشن در گزارش اخیر خود در خصوص نفت و گاز ایران نوشته است: «بازگشت بایدن به برجام بازیابی نزدیک به روزانه دو میلیون بشکه نفت خام بیشتر از سوی ایران را موجب می‌شود.» فیچ سولوشن برآورد می‌کند که با توجه به تاخیراتی که به دنبال در پیش‌رو بودن انتخابات ریاست جمهوری بعدی در ایران پیش خواهد آمد، از نیمه دوم سال ۲۰۲۱ تولید نفت ایران شروع به بهبود کند. این موسسه رشدی حدود هفت‌درصدی را برای تولید نفت خام ایران در سال ۲۰۲۱ و رشدی ۳۷درصدی را در سال بعد از آن پیش‌بینی می‌کند. 

موسسه فیچ سولوشن که متوسط تولید نفت خام ایران در سال ۲۰۲۰ را دو میلیون و ۹۶۸ هزار بشکه اعلام می‌کند برآورد کرده است که تولید نفت خام ایران در سال ۲۰۲۱ به سه میلیون و ۱۷۳ هزار بشکه در روز و در سال ۲۰۲۲ به چهار میلیون و ۳۴۹ هزار بشکه در روز برسد. فیچ سولوشن، در گزارش چشم‌انداز نفت و گاز ایران، وجود چهارمین ذخایر اثبات‌شده نفت و گاز جهان، موقعیت ژئوپولتیک عالی برای صادرات نفت و گاز، هزینه پایین برداشت از منابع نفت و گاز ساحلی و توانایی کمپانی‌های داخلی برای برداشت از منابع نفت و گاز خشکی را به عنوان نقاط قوت این عرصه در ایران معرفی کرده است. شاخص‌هایی مانند ثبات سیاسی و فضای کسب‌و‌کار به عنوان نقاط ضعف با نمرات پایین به چشم می‌خورند.