هلوی گرجی

 گرجستان کشوری واقع در منطقه قفقاز میان آسیا و اروپا که از شمال با دریای سیاه و از غرب با روسیه هم‌مرز است و در منطقه استراتژیکی واقع شده در سال 1921 از سوی شوروی سابق مورد حمله قرار گرفت و ضمیمه اتحادیه جماهیر شوروی شد. این کشور از سال 1991 و با تشکیل جمهوری مدرن گرجستان که بعد از جدایی از شوروی روی کار آمده بود، دهه 1990 را با بحران‌های اقتصادی سپری کرد.

منابع طبیعی گرجستان اساس رشد اقتصادی بالقوه این کشور هستند. گرجستان همواره کشور زمین‌های غنی و حاصلخیز بوده است. اهالی دره‌های شرقی این کشور از دیرباز به کار کشت گندم، پرورش میوه و کرم ابریشم اشتغال داشته‌اند. تقریباً 500 نوع انگور در این کشور کشت می‌شود و نوشیدنی‌ها همواره یکی از اقلام صادراتی عمده این کشور بوده است. در طول دوران شوروی سابق گرجستان محصولات کشاورزی خود را به اقمار شوروی صادر می‌کرد و یکی از مقاصد محبوب گردشگری محسوب می‌شد.

به دنبال انقلاب بدون خونریزی رز در این کشور، گرجستان سیاست خارجی متمایل به غرب را با هدف پیوستن به ناتو و اتحادیه اروپا در پیش گرفته و اصلاحات اقتصادی و دموکراتیک را با اهداف مشترک دنبال می‌کند که سبب قوی‌تر شدن سازمان‌های دولتی شده است. تمایلات غربی گرجستان سبب عمیق‌تر شدن اختلافات با روسیه شد و در سال 2008 به جنگی کوتاه میان این دو کشور انجامید.

از سال 2014 گرجستان با شوک‌های خارجی بزرگ و بلندمدتی مواجه بوده است. قیمت‌های پایین نفت و کالاها، کاهش در پرداخت‌ها و جریان‌های سرمایه‌ای و صادرات کاهش‌یافته، رشد را کند کرده و اقتصاد را در سال 2015 آسیب‌پذیرتر ساخته‌اند. با وجود این، گردشگری همچنان مقاوم باقی مانده و تعداد گردشگرانی که از گرجستان دیدن می‌کنند افزایش قابل توجهی در سال 2014 داشته است.

سفر و گردشگری به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصاد، یکی از سریع‌ترین و بزرگ‌ترین صنایع خدماتی در حال رشد در سطح جهانی است. بر اساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC)، سهم مستقیم این صنعت در GDP جهانی در سال 2015، 2 /2 تریلیون دلار (سه درصد GDP) بوده است و 108 میلیون شغل ایجاد کرده است. ولی با در نظر گرفتن اثرات مستقیم و غیرمستقیم سفر و گردشگری، شورای جهانی سهم کل این بخش را 8 /9 درصد از GDP جهانی در سال 2015 برآورد کرده است که یک شغل از هر 11 شغل، 3 /4 درصد از کل سرمایه‌گذاری و 1 /6 درصد از کل صادرات جهانی را تشکیل می‌دهد.

سازمان گردشگری ملی گرجستان در سال 2010 به عنوان یک نهاد حقوقی قانونی زیر نظر وزارت اقتصاد و توسعه پایدار تشکیل شد. این سازمان نقش بسیار مهم و سازنده‌ای در توسعه اقتصادی صنعت گردشگری در گرجستان ایفا کرده است. هدف اصلی این سازمان توسعه گردشگری پایدار از طریق تبدیل گرجستان به یک مقصد گردشگری در نقشه گردشگری جهانی و بهبود تجربیات گردشگران از این کشور و حداکثر کردن پرداخت‌های آنها به طوری که تاثیر قابل توجه و معنی‌داری در اقتصاد ملی داشته باشد، بوده است. از جمله اقدامات سازمان ملی گردشگری گرجستان (GNTA) برای توسعه صنعت گردشگری این کشور می‌توان به توسعه زیرساخت‌های گردشگری، تسهیل سفرهای بین‌المللی، بهبود خدمات، اجرای فعالیت‌های بازاریابی در بازارهای داخلی و بین‌المللی و توسعه محصولات گردشگری اشاره کرد.

توریسم، صادرات نامرئی

گردشگری داخلی و خارجی به یکی از مولفه‌های اقتصادی مهم در گرجستان بدل شده است. پرداخت‌های گردشگران خارجی به گرجستان تاثیر قابل توجهی در تراز پرداخت‌ها داشته است. تقریباً 4 /61 درصد از درآمد صادراتی گرجستان به گردشگری اختصاص دارد. درآمدهای حاصل از گردشگری بین‌المللی روندی رو به رشد را برای این کشور نشان می‌دهد که در سال 2015 به عدد 94 /1 میلیون دلار رسیده است. گردشگران خارجی در سال 2015، 33 /0 بیلیون دلار در گرجستان خرج کرده‌اند که نسبت به سال 2014 رشدی 2 /10‌درصدی را تجربه کرده است.

سهم توریسم در اقتصاد

گردشگری 7 /6 درصد GDP کل گرجستان را تشکیل می‌دهد که تا حدود زیادی به افزایش 258‌میلیون‌دلاری در ارزش افزوده فعالیت‌های مرتبط با توریسم وابسته است. در بازه زمانی سال‌های 2014 و 2015، ارزش افزوده کل بخش گردشگری در نتیجه افزایش تقاضا 2 /14 درصد رشد داشته است. در نتیجه، ارزش افزوده ناخالص بخش گردشگری به عنوان قسمتی از GDP کل نیز روندی رو به رشد داشته و از 3 /6 در سال 2014 به 7 /6 در سال 2015 رسیده است.

در پی رشد صنعت گردشگری در گرجستان بازار حمل‌ونقل هوایی این کشور نیز رشد قابل توجهی داشته است. در حال حاضر سه فرودگاه بین‌المللی و یک فرودگاه داخلی در گرجستان فعالیت می‌کنند که همگی آنها از استانداردهای سازمان بین‌المللی هوایی برخوردارند. طبق گزارش آژانس هوایی گرجستان (GCAA)، ترکیش ایرلاین، پرکارترین خط هوایی است که در گرجستان فعالیت می‌کند و بیشترین تعداد مسافران را جابه‌جا می‌کند. چندین کمپانی جدید خطوط هوایی بین‌المللی نیز در سال 2015 به بازار حمل‌ونقل هوایی گرجستان معرفی شده‌اند که رونق بیشتری به این بازار بخشیده‌اند. در کل 32 خط هوایی بین‌المللی و یک خط هوایی داخلی در گرجستان فعالیت می‌کنند که بزرگ‌ترین آنها ترکیش ایرلاین و گرجین ایرلاین هستند. سال 2016 نیز سال چالش‌برانگیزی برای صنعت هوانوردی گرجستان بوده است. ایرلاین‌های جدیدی وارد بازار شده‌اند و برای همکاری با آنها ابراز علاقه کرده‌اند. ایرلاین ایرانی قشم ایر نیز برای راه‌اندازی پروازهای مستقیم از تهران و برعکس اعلام آمادگی کرده است.

بازار دیگری که در پی رونق گردشگری در گرجستان رشد کرده است بازار اسکان گردشگران است. هتل‌های بین‌المللی مانند هیلتون و شرایتون در این کشور دست به سرمایه‌گذاری‌های کلانی زده‌اند و فعالیت گسترده‌ای دارند که این همه سبب رونق بیشتر اشتغال در صنعت گردشگری گرجستان شده و اقتصاد شکننده آن را جانی تازه بخشیده است.

با وجود چالش‌های فراوان، دورنمای صنعت گردشگری گرجستان بسیار مثبت است و پیش‌بینی می‌شود شغل‌های بیشتری ایجاد شود و درآمدهای بیشتری نیز برای این کشور در سال‌های پیش‌رو به همراه داشته باشد. با تلاش‌های دولت و اداره ملی گردشگری گرجستان، انتظار می‌رود تعداد ورودی‌های بین‌المللی به گرجستان افزایش قابل توجهی پیدا کند. قابل ذکر است که یکی از اهداف اصلی برنامه گردشگری این کشور تا سال 2020 نیز کسب منافع اقتصادی بیشتر از صنعت توریسم است. در این راستا توسعه زیرساخت‌های گردشگری یکی از اولویت‌های اصلی دولت گرجستان است. افزایش علائم راهنمایی برای مکان‌های توریستی، قرار دادن نقشه شهرهای توریستی برای گردشگران خارجی و داخلی، ساخت پارک‌های دوچرخه‌سواری، هموار کردن راه‌های عبوری برای معلولان که قصد دیدار از مکان‌های دیدنی را دارند نیز از جمله اقدامات سازمان گردشگری ملی برای ارتقای تجربه گردشگری از این کشور زیبا بوده است. دوره‌های آموزشی برای نمایندگان صنعت گردشگری نیز در سراسر گرجستان در حال برگزاری هستند که به ارتقای کیفیت خدمات‌دهی کمک شایانی کرده‌اند. دوره‌های آموزشی 1100 نماینده گردشگری در 15 شهر گرجستان در حال برگزاری است. همچنین برای کسانی که قصد شروع کسب‌وکاری در ارتباط با صنعت گردشگری را دارند نیز کتاب راهنمایی نوشته شده و در اختیار آنها قرار می‌گیرد. تورهای مطبوعاتی، رویدادهای فرهنگی و ورزشی نیز در شهرهای عمده توریستی این کشور در چارچوب پروژه «گرجستان را بشناسید» ترتیب داده می‌شوند.

شناخت صحیح بازارها بدون تردید یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر بازاریابی است. در کنار حفظ بازارهای موجود، GNTA بر روی یافتن کشورهای جدید از قبیل کشورهای حوزه خلیج فارس و چین متمرکز شده که از پتانسیل بالایی برخوردار هستند. سازمان ملی گردشگری گرجستان با شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و داخلی، رهبری کمپین‌های گردشگری در بازارهای هدف و مطبوعات گردشگری و تورهای گردشگری خانوادگی قدم‌های بسیار موثری برداشته است. برنامه‌های تبلیغاتی برای سفر به گرجستان از شبکه‌های پربیننده بین‌المللی از قبیل سی‌ان‌ان و یورونیوز نیز به برنامه‌های بازاریابی بین‌المللی این سازمان یاری می‌رسانند.GNTA با ارائه محصولات گردشگری متنوع که با ذائقه گردشگرانی با سلیقه‌های متفاوت سازگار باشد، بیشترین بهره‌برداری را از منابع طبیعی و فرهنگی غنی گرجستان کرده است. تمرکز این سازمان بر انواع مختلف گردشگری شامل شراب، محیط‌زیست، ماجراجویی و حتی کشاورزی بوده است. این سازمان همچنین برنامه‌هایی برای معرفی گردشگری کسب‌وکار و توسعه آن در این کشور در سال‌های آتی دارد.

گرجستان در سال 2015 میزبان رویدادهای بین‌المللی مهمی از جمله جشنواره المپیک جوانان اروپا، سوپر جام یوفا، جلسه سالانه EBRD، انجمن جاده ابریشم تفلیس و جلسه سالانه هیات دولت‌های توسعه تجارت دریای سیاه (BSTDB) بوده است. 

پروژه دعوت از ستاره‌های موسیقی بین‌المللی از قبیل اروس رامازوتی و رابی ویلیامز برای اجرای کنسرت در شهرهای توریستی گرجستان در سال 2016 و اجرای برنامه‌های فرهنگی در کنار این اجراها نیز از دیگر برنامه‌های سازمان ملی گردشگری گرجستان برای توسعه صنعت گردشگری این کشور بوده است که می‌تواند گردشگران زیادی از کشورهای همسایه مانند ایران را برای دیدن این برنامه‌ها روانه گرجستان کند. قرار است این برنامه‌ها در سال‌های آتی به صورت یک سنت در گرجستان باقی بماند و صدای گرجستان جدید را بیش از پیش به گوش جهانیان برساند.

براساس گزارش سال 2015 رقابت‌پذیری سفر و گردشگری، از بین 141 کشور گرجستان رتبه 71 را دارد. گرجستان در ارتباطات بین‌المللی خود نیز موفق بوده است؛ توافق همکاری در صنعت توریسم با کشورهای ترکمنستان، کره‌جنوبی و بلاروس به امضا رسیده است. پرتال جدید حالا به‌صورت آنلاین ماموریت‌های بین‌المللی گرجستان را پوشش می‌دهد.

به لحاظ آماری، عملکرد صنعت گردشگری در گرجستان را می‌توان رو به رشد توصیف کرد. این کشور در سال 2015، پنج میلیون و 901 هزار و 94 ورودی بین‌المللی داشته که به مرزهای شش میلیون نزدیک می‌شود. همچنین گرجستان 385 هزار و 535 گردشگر بین‌المللی نیز جذب کرده است که شاخص‌های اقتصادی آن را به‌طور قابل ملاحظه‌ای ارتقا داده‌اند. چشم‌انداز صنعت توریسم در گرجستان تا حد بسیار زیادی امیدوارکننده است و پیش‌بینی می‌شود این بخش سبب ایجاد شغل‌های بیشتر و درآمدزایی بالاتری در سال‌های پیش رو برای این کشور شود.

گرجستان در تلاش برای تبدیل شدن به یک قطب تجاری و لجستیک است. گرچه این کشور در ارتباط با شاخص‌های کسب‌وکار خوب عمل کرده است، با وجود این شکاف‌هایی وجود دارد که دولت می‌بایست تصمیماتی در ارتباط با آنها اتخاذ کند.

در فوریه سال 2016، نخست‌وزیر گرجستان برنامه اصلاحات چهار‌مرحله‌ای خود را به منظور کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد و اثرات شوک‌های خارجی بر آن، معرفی کرد. این طرح توسعه اقتصادی شامل مزایای مالیاتی جدید، اصلاح زیربناها، اصلاحات دولتی و تغییرات اساسی در سیستم آموزش می‌شد. طبق توافق انجام‌شده با اتحادیه اروپا که گرجستان از ماه جولای سال 2016 ملزم به انجام آن شده است، دولت در پی تخصیص مجدد نیروی کار و سرمایه در صنایع پربازده، ساخت شرکت‌های حمایتی به منظور هماهنگ‌سازی چارچوب‌های قانونی و نظارتی، ارتقای سطح موسسات دولتی به منظور تسهیل تجارت، کاهش موانع تکنیکی برای تجارت و حفاظت از حقوق مالکیت معنوی و توسعه منابع انسانی کشور است.

عمده فعالیت‌های اقتصادی گرجستان از دیرباز شامل کشت محصولات کشاورزی از قبیل انگور، مرکبات، فندق، استخراج از معادن منگنز، مس و طلا و تولید نوشیدنی‌های الکلی و غیرالکلی، فلزات، ماشین‌آلات و مواد شیمیایی در صنایعی با مقیاس کوچک است. این کشور تقریباً تمام نهاده‌های نفت و گاز طبیعی خود را از طریق واردات تامین می‌کند. با وجود این گرجستان ظرفیت برقابی قابل ملاحظه‌ای دارد که با سرمایه‌گذاری گسترده در آن، در حال حاضر بیشتر انرژی مورد نیاز کشور را تامین می‌کند. گرجستان با بازسازی نیروگاه‌های برقابی و تکیه بر واردات گاز طبیعی از جمهوری آذربایجان به جای روسیه توانسته است تا حد زیادی بر مشکل کمبود انرژی و قطعی منابع گازی در پی اختلافات دوره‌ای با روسیه فائق آید. این کشور با اقداماتی از قبیل ساخت خط لوله نفت باکو، تفلیس، جیهان و خط لوله گازی قفقاز جنوبی توانسته است از موقعیت استراتژیک این کشور و قرار گرفتن آن بین آسیا و اروپا بهره‌برداری کرده و نقش آن را به عنوان یک نقطه ترانزیتی برای نفت و گاز و دیگر کالاها توسعه دهد و سرمایه‌گذاری خارجی عظیمی را برای این کشور جذب کند.

در فاصله زمانی سال‌های 2006 تا 2007 سرازیر شدن سرمایه‌گذاری خارجی به این کشور و مخارج دولتی بالا سبب رشد پایدار تولید ناخالص ملی گرجستان شد. با وجود این، رشد GDP در پی اختلافات این کشور با روسیه در سال 2008 افت کرده و به دنبال کاهش در سرمایه‌گذاری خارجی، وجوه ارسالی کارگران و بحران مالی بین‌المللی، در سال 2009 کاهش یافته و به منفی چهار درصد افت کرد. ولی در فاصله سال‌های 2010 تا 2013 اقتصاد دوباره توانست به روزهای روشن خود بازگردد. با وجود این سرمایه‌گذاری خارجی که سبب رشد بالای اقتصادی گرجستان قبل از درگیری سال 2008 بود، نتوانست کاملاً بهبود یابد و به روزهای اوج خود بازگردد. اقتصاد گرجستان برای رشد اقتصادی بالا مصمم به اجرای برنامه‌های آزادسازی اقتصاد با کاهش قوانین و مقررات دست‌وپا‌گیر، مالیات‌ها و فساد به منظور جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر است و بر تولیدات برقابی، کشاورزی، گردشگری و منسوجات تمرکز دارد. دولت گرجستان برای تلاش‌های خود در جهت کاهش فساد در این کشور از بانک جهانی نمره بالایی دریافت کرده و تشویق شده است. دولت در اوایل سال 2014 استراتژی توسعه اقتصادی خود تا سال 2020 را منتشر کرده و نخست‌وزیر قبلی این کشور ایوانیشویلی (Ivanishvili) صندوق سهام خصوصی به ارزش شش بیلیون دلار را برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های استراتژیک گردشگری، کشاورزی، انرژی، لجستیک، زیرساخت و تولید تشکیل داد. همچنین در اواسط سال 2014، گرجستان برای هموار کردن راه‌های تجارت آزاد و سفر بدون ویزا به گرجستان توافقنامه‌ای با اتحادیه اروپا امضا کرد.