گوش‌های سنگین

«امروز اقتصاد عمومی جامعه وضع نسبی خوبی دارد و دلیل آن این است که در همه زمینه‌ها شاهد پیشرفت هستیم.» فکر می‌کنید این حرف‌ها را چه کسی و در چه زمانی بر زبان آورده است؟ اینها بخشی از سخنان حسن روحانی در جلسه شورای اداری استان کرمان در روز سه‌شنبه 21 آبان 1398 است. یعنی کمتر از یک هفته قبل از ناآرامی‌ها و اغتشاشاتی که به تخریب گسترده اموال عمومی و حتی کشته شدن شماری از شهروندان منجر شد، ارزیابی رئیس‌جمهور این بوده که «اوضاع اقتصادی خوب است». روحانی در آن سخنرانی کنایه‌ای هم به «نظر برخی اقتصاددانان در مواجهه با مسائل در دوران سختی و فشار» زد و گفت: «کسی که سیاست بین‌الملل، روابط قدرت در ایران و روحیه مردم را نبیند، نمی‌تواند محاسبات درستی داشته باشد. به گونه‌ای که با وجود همه مشکلات از اردیبهشت امسال، نشانه‌های تغییر وضع را دیدیم و ماه به ماه تورم کاهش و رشد افزایش پیدا کرده و اشتغا‌ل‌زایی خوبی ایجاد شده به‌طوری که در یک سال حدود 800 هزار شغل به‌طور مستقیم ایجاد شده است.» احتمالاً با چنین استدلالی بود که دولتمردان در پایان همان هفته تصمیم گرفتند بدون اطلاع‌رسانی قبلی دست به افزایش جهشی قیمت بنزین بزنند و در هفته بعد هم نتایج آن را ببینند! البته بعد از وقوع ناآرامی‌ها، مقامات امنیتی گزارش دادند که «اغلب دستگیرشدگان حوادث اخیر یا بیکارند یا مشاغل کم‌درآمد دارند».

تاثیر وضعیت نامناسب اقتصاد و به ویژه اشتغال بر وقوع اعتراضاتی که اکثریت قریب به اتفاق استان‌های ایران را درگیر کرد، شاید برای سیاستمداران تازگی داشته باشد، ولی اقتصاددانان دست‌کم از دو سال قبل درباره چنین خطری هشدار داده بودند: «به زودی بیکاری گسترده به شورش‌های خیابانی تبدیل خواهد شد» (محمدمهدی بهکیش، ۲۸ بهمن ۱۳۹۶). اما ظاهراً تا اتفاق بیخ گوش سیاستمداران رخ ندهد، گوش شنوایی برای این حرف‌ها ندارند. پرونده ویژه این هفته «تجارت فردا» به دنبال پاسخی برای این سوال است که چرا سیاستمداران به هشدارهای اقتصاددانان توجهی نشان ندادند و اگر توجه می‌کردند، چه می‌شد؟ و با نگاهی رو به جلوتر: کدام ابرچالش اقتصادی، ظرفیت ساختن و پرداختن بحران امنیتی بعدی را دارد؟