راه زیاد تا صلح

مارتین گریفیث می‌گوید امید، پولی در دستان میانجی‌گر است. اگر این جمله درست باشد هیات ارسالی سازمان ملل به کشور جنگ‌زده یمن آزادانه پول خرج می‌کند. در زمان انتشار این نوشتار آقای گریفیث مسوولیت سازماندهی گفت‌وگوهای صلح را در سوئد بر عهده داشت و می‌گفت از هر سو پیشرفت‌هایی حاصل شده است. مبارزان حوثی و دولتی که آنها در سال 2015 بیرون رانده بودند توافق کردند هزاران زندانی را مبادله کنند. دولت و متحدان خارجی که فضای هوایی کشور را تحت کنترل دارند گفتند اجازه می‌دهند فرودگاه صنعا که در دست حوثی‌هاست بازگشایی شود. از همه مهم‌تر، دو طرف پذیرفتند در حدیده مهم‌ترین بندر یمن آتش‌بس برقرار کنند.

این گردهمایی و جلسه به خودی‌خود یک موفقیت به حساب می‌آید. از آخرین باری که حوثی‌ها و دولت سر یک میز نشستند بیش از دو سال می‌گذرد. چهار سال از شروع جنگ می‌گذرد. جنگی که در آن ائتلاف خارجی به رهبری عربستان و امارات از دولت یمن و ایران از راه دور از حوثی‌ها حمایت می‌کند. ده‌ها هزار نفر در یک جنگ کشته شده‌اند و به گفته سازمان ملل میلیون‌ها نفر در معرض خطر مرگ به خاطر گرسنگی قرار دارند. بنابراین وعده انجام گفت‌وگوهای بیشتر در آغاز سال جدید خبر خوبی برای همگان خواهد بود. اما هنوز موانع بزرگی بر سر راه صلح پایدار وجود دارد. آنها اقدامات خود را با حدیده شروع می‌کنند. بندری که در اختیار حوثی‌هاست و نیروهای متحد دولت مرتب به آن حمله می‌کنند. جنگی تمام‌عیار در آنجا سر گرفته است. بندری که ارسال کالاها و کمک‌ها از طریق آن صورت می‌گیرد. اکنون خطر بروز یک بحران انسانی شدت گرفته است. امید بر آن است که آتش‌بس اندکی از رنج‌ها بکاهد. نیروهای هر دو طرف قصد عقب‌نشینی دارند. شهر در اختیار نیروهای بومی قرار می‌گیرد هرچند نحوه تشکیل آنها مشخص نیست. سازمان ملل بر اوضاع نظارت خواهد کرد. اما با وجود بی‌اعتمادی عمیق میان دو طرف درگیر در جنگ اجرای پیمان صلح کاری دشوار خواهد بود.

نبرد در دیگر مناطق پیچیدگی شرایط را تشدید می‌کند. نیروهای طرفدار دولت کنترل تعز سومین شهر بزرگ کشور را در دست دارند که در محاصره شورشیان است.  اما حتی در میان گروه‌های طرفدار دولت نیز نبرد جریان دارد. نیروهای همسو با حزب اسلامی اصلاح با جنگجویان تحت پشتیبانی امارات که به شدت مخالف اسلام‌گرایی هستند مبارزه می‌کنند. امارات متحده عربی با وجود حمایت از دولت با نیروهایی همکاری می‌کند که خواستار استقلال یمن جنوبی هستند. منطقه‌ای که تا سال 1990 یک ایالت مجزا بود. دیگر مناطقی که مورد بی‌توجهی دولت قرار گرفته بودند خودمختاری و سهم بیشتری از منابع کشور را مطالبه می‌کنند. جلب رضایت همه اینها غیرممکن خواهد بود. فقط دولت و حوثی‌ها به اجلاس سوئد دعوت شدند.

گروه‌های زیادی هستند که صلح نمی‌خواهند. در هر دو طرف افرادی قدرتمند از جنگ سود می‌برند. اندیشکده مطالعات راهبری صنعا می‌گوید متخاصمان حداقل در این یک مورد اشتراک دارند. فرماندهان ضدحوثی اندازه نیروهای خود را بزرگ‌تر می‌سازند تا سلاح‌های بیشتری از نیروهای ائتلاف بگیرند. این سلاح‌ها سپس به حوثی‌ها فروخته می‌شوند. به نظر می‌رسد واردات سوخت ارزان‌قیمت از ایران صرفاً به نفع مقاماتی تمام می‌شود که بارگیری‌ها را تایید می‌کنند. قیمت سوخت در زمان رسیدن به بازار محلی چندبرابر می‌شود. اندیشکده توضیح می‌دهد که بدون مهار نفوذ منفعت‌جویان از جنگ شانس رسیدن به صلح بسیار اندک خواهد بود.

فشارهای بین‌المللی برای پایان دادن به جنگ رو به افزایش است و بیشتر فشارها از جانب آمریکا و بر عربستان سعودی اعمال می‌شود. احتمال دارد سنا قطعنامه‌ای برای قطع حمایت آمریکا از نیروهای ائتلاف صادر کند. آقای ترامپ که روابط خوبی با پادشاهی عربستان دارد حرف آخر را می‌زند. اما پس از قتل جمال خاشقجی در استانبول نفوذ سعودی‌ها در واشنگتن رو به افول گذاشت. اندکی پس از آن واقعه، آمریکا سوخت‌رسانی در حال پرواز به هواپیماهای ائتلاف را متوقف کرد و خواستار برگزاری گفت‌وگوهای صلح شد. عربستان سعودی بزرگ‌ترین گناهکار در فجایع یمن است. این کشور شهروندان عادی را بمباران و از دولتی حمایت می‌کند که محبوبیت ندارد. از سوی دیگر حوثی‌ها نیز طرفدار ندارند. آنها متهم‌اند زندانیان را شکنجه می‌کنند و دولتی پلیسی برپا کرده‌اند. بنابراین برای بسیاری از یمنی‌ها مهم نیست چه کسی برنده جنگ باشد اما پایان جنگ آغازی دوباره خواهد بود. ارائه یک راه‌حل سیاسی که نگرانی همگان را برطرف سازد زمان‌بر خواهد بود. در حال حاضر فقط باید امیدوار ماند.