ترامپ موفق؟

هنگامی‌که دونالد ترامپ در توئیت 5 آگوست خود ادعا کرد که تحریم‌ها بیشترین اثربخشی را دارند رسانه‌های آمریکایی به سرعت برای آزمون صحت این ادعا وارد عمل شدند. سردبیران نشریات چینی محافظه‌کاری بیشتری به خرج دادند و هیچ‌کدام از روزنامه‌های اصلی چینی‌زبان توئیت ترامپ را بازگو نکردند. ادعای ترامپ مبنی بر اینکه در چهار ماه گذشته بازار بورس چین 27 درصد سقوط کرده است نوعی مبالغه بود. اما رسانه‌های چینی بازهم عکس‌العملی نشان ندادند چراکه بورس چین در واقع سقوط شدیدی داشت هرچند مقامات دوست ندارند درباره آن صحبت کنند.

این یکی از حقایق ناگوار مربوط به چین در دورانی است که جنگ تجاری آن با آمریکا عمق بیشتری پیدا می‌کند. از ماه آوریل ارزش یوآن در برابر دلار هشت درصد کمتر شده و به کمترین مقدار در یک‌سال گذشته رسیده است. کاهش بازار تجاری در نیمه اول سال 2018 به کسری حساب جاری انجامید که اولین رویداد از نوع خود طی حداقل دو دهه به شمار می‌رود. به ‌طور کلی، رشد اقتصادی چین در زمانی رو به کندی گذاشت که اقتصاد آمریکا با سریع‌ترین روند پس از 2014 به پیش می‌تازد. تعجبی ندارد که آقای ترامپ احساس می‌کند راه درستی را می‌پیماید. همزمان سرمایه‌گذاران چینی احساس نگرانی بیشتری دارند. تاثیر تازیانه‌وار این رویدادها برای چین از همه‌چیز بدتر است. تا همین اواخر مقامات و مدیران اجرایی به اظهاراتشان در مورد پیشرفت‌های فناوری باور داشتند. در محافل خصوصی، مشاوران ابراز اطمینان می‌کردند که می‌توان با وعده افزایش واردات از آمریکا ترامپ را آرام کرد. اکنون هر دو دیدگاه غلط درآمده‌اند. توافقنامه با چین برای خرید بیشتر گاز طبیعی و دانه سویا از آمریکا در ماه ژوئن به نتیجه نرسید. همچنین مقامات چینی از نقاط آسیب‌پذیر به خوبی آگاهی دارند. اگر آمریکا تحریم فروش نیمه‌رساناها به بنگاه ZTE را برنمی‌داشت این غول مخابراتی چینی از عرصه کسب‌وکار خارج شده بود. آنهایی که ذهنیت توطئه دارند اوضاع را تاریک‌تر می‌بینند. یکی از مدیران صندوق سرمایه‌گذاری می‌گوید: آمریکایی‌ها در جست‌وجوی معامله نیستند. آ‌نها می‌خواهند ما را نابود کنند.

عدم تقارن در جنگ تجاری واقعیت ناراحت‌کننده دیگر است. از آنجا که خریدهای آمریکا از چین بسیار بیشتر از فروش‌ها به این کشور است، آمریکا برای اعمال تعرفه‌ها دست بازتری دارد. این عدم توازن که قبلاً از جنبه‌های نظری مورد بحث قرار گرفته بود اکنون به واقعیتی دشوار تبدیل می‌شود. ترامپ به تیم تجارت خود دستور داد از اول ماه سپتامبر 25 درصد تعرفه را برای 200 میلیارد دلار واردات از چین در نظر گیرند. با این تصمیم ارزش واردات مشمول تعرفه‌ها به 250 میلیارد دلار می‌رسد و هنوز جا برای دو برابر شدن آن بازمی‌ماند. تهدید چین برای اقدام متقابل که در 3 آگوست اعلام شد شامل وضع تعرفه بر 60 میلیارد دلار واردات از آمریکا می‌شود. با این اقدام ارزش واردات مشمول تعرفه از آمریکا به 110 میلیارد دلار می‌رسد و جایی برای افزایش آن باقی نخواهد ماند.

چین سلاح‌های دیگری نیز در اختیار دارد. این کشور می‌تواند در عملیات پرسود بنگاه‌های آمریکایی در چین- از اپل تا استارباکس- اختلال ایجاد کند. اما این اقدام نیز نقاط منفی دارد. بیان بهانه‌های واهی مانند نقض مقررات بهداشتی باعث خواهد شد انتقادات خارجیان از دخالت دولت چین در اقتصاد تشدید شود. علاوه بر این، ماهیت این‌گونه مداخلات به این صورت است که برخلاف تعرفه‌ها تاثیر آنی ندارد و زمان زیادی برای بروز تاثیرات آنها لازم است.

زمان جنگ تجاری نیز برای چین بسیار نامناسب است. در دو سال گذشته دولت پویشی را برای مهار سطوح بدهی به راه انداخت. این اقدام در نهایت اثرات گزنده خود را نشان داد و رشد اعتبارات کندتر شد. ممکن است مقامات ناگزیر شوند موضع سختگیرانه خود را کنار گذارند تا با بحران تجاری مقابله کنند. اما این کار نیز محدودیت‌های خاصی در برنامه کاهش بدهی‌ها ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که آنها تاکنون دست به این کار نزده‌اند. رهبران چین در جلسه دفتر سیاسی (پولیت بورو) در 31 جولای اظهار داشتند که لازم است در میان تحولات آشکار در فضای خارجی از رشد اقتصادی حمایت کنند اما همزمان بر وعده خود برای کنترل بدهی‌ها نیز تاکید کردند. سرمایه‌گذارانی که به تسهیل مالی بیشتر امیدوار بودند مایوس شدند.

بنابراین، نگرانی در مورد چشم‌انداز رشد چین منطقی است. اما بدبینی بیش از حد بازارها توجیهی ندارد. یک نتیجه که از رویدادهای چند هفته گذشته می‌توان گرفت آن است که سیاستگذاران اکنون پذیرفته‌اند جنگ تجاری واقعیت دارد و از این‌رو آنها تلاش می‌کنند اقتصاد را مصون سازند. اندرو تیلتان اقتصاددان ارشد بخش آسیا در گلدمن ساکس می‌گوید تقویت صادرات به ‌وسیله کاهش ارزش یوآن (که از اواسط ژوئن بر مبنای موزون با تجارت شش درصد کمتر شد) می‌تواند تا حدی با ضربه اولین 50 میلیارد دلار تعرفه آمریکایی و بخشی از ضربه تعرفه 200 میلیارددلاری بعدی متناسب باشد. او اضافه می‌کند در بخش سود حاشیه‌ای، چین سیاست بودجه‌ای فعالانه‌تری در پیش می‌گیرد. مقامات دسترسی به منابع مالی برای پروژه‌های زیرساختاری را برای شهرداری‌ها تسهیل کرده‌اند. یک مشاور دولتی می‌گوید بحث‌هایی پیرامون بسته‌های محرک بزرگ‌تر مطرح شده‌اند که احتمالاً به‌جای سرمایه‌گذاری، بر تقویت مصرف تمرکز دارند.

احتمال دارد پس‌زمینه اقتصادی جنگ تجاری نیز در سال آینده تغییر کند. با حرکت آهسته چین به سمت تسهیل پولی رشد اعتبارات آن بیشتر می‌شود. همزمان، آمریکا ممکن است در نزدیکی اوج چرخه رشد خود باشد و منافع حاصل از بخشودگی‌های مالیاتی سال قبل به پایان برسد. لویس کویج از بنگاه پژوهشی اقتصاد آکسفورد می‌گوید واگرایی در بازارهای بورس ممکن است انعکاس‌دهنده اعتماد به نفس بیش از حد در آمریکا و کاهش اعتماد به نفس در چین باشد. او می‌گوید هردو واکنش مبالغه‌آمیز هستند. از آنجا که هیچ راه‌حلی برای جنگ تجاری در آینده دیده نمی‌شود باید زمان کافی برای آزمون این فرضیه وجود داشته باشد.