نفوذ ترس

بازارهای مالی، طی هفته گذشته در نتیجه هیجانات جنگ در خاورمیانه روزهای سبزی را سپری کردند. بازار نفت، به دلیل احتمال اختلال عرضه نفت توسط خاورمیانه از کانال 84 دلار تا محدوده 88 دلار نیز پیشروی کرد. دلار بازار آزاد به عنوان اولین پناهگاه سرمایه در شرایط بحران بالاخره از مرز 50 هزار تومان عبور کرد و تا 53 هزار تومان نیز پیشروی کرد. پس از آن به کانال 51 هزار تومان بازگشت. سکه امامی به دلیل رشد قیمت اونس جهانی طلا و قیمت دلار تا 31 میلیون تومان نیز پیشروی کرد. اما در این میان، بورس با افت شدید طی روز یکشنبه تا مرز از دست دادن کانال دو میلیون تومان نیز رفت. اما طی روزهای بعد بخشی از کاهش قیمت‌ها جبران شد.

بورس؛ حساس‌تر از همیشه

بورس تهران، به‌‌رغم هفته‌های گذشته خودی نشان داده و شاخص کل این بازار، نوسان منفی شدیدی را به ثبت رساند. به‌طوری که طی روز یکشنبه 16 مهرماه، نماگر اصلی بورس تهران با افت حدود 50هزارواحدی در آستانه از دست دادن کانال دو میلیون‌واحدی قرار گرفت. همان‌طور که انتظار می‌رفت، بازاری که محرک رشد قوی نداشته باشد نمی‌تواند نسبت به اخبار منفی و هیجانات منفی واکنش شدیدی نشان دهد. تجربه نشان داده است که اگر بازار محرک خوبی برای رشد داشته و آن محرک فضای بازار را برای صعودی پایدار در قیمت سهام فراهم کرده باشد، خطرناک‌ترین محرک نیز نمی‌تواند مسیر حرکتی بازار را تغییر دهد. تحولات سال 98 نشان داده است که با وجود اخبار منفی و تحولات بسیار خطرناک از قبیل شهادت سردار سلیمانی که ریسک جنگ میان ایران و غرب را افزایش داده بود، بورس تهران رشد بسیار خوبی را به ثبت رساند. یکی از دلایل اصلی رشد بازار سهام طی سال مذکور را می‌توان نرخ ارز و کاهش نرخ بهره عنوان کرد. این دو محرک به قدری بر بازار اثرگذارند که با وجود نوسانات موقتی منفی در بازار سهام، برآیند معاملات بورس تهران بازدهی بسیار بالایی را نصیب سهامداران کرده بود. هرچند در بورس وزن ریسک‌های سیاسی بالاست، اما در نهایت رشد بورس در گرو متغیرهای مهم اقتصادی نظیر نوسانات نرخ دلار است. اما در بازاری که شرایط رکودی بر آن حاکم شده است و محرکی برای رشد وجود ندارد، بازار با کوچک‌ترین خبر منفی دچار بیش‌واکنشی خواهد شد. در شرایطی که بازار سرمایه با وضعیت معاملاتی رکودی در بازار دلار به‌ویژه در تابستان روبه‌رو بوده است و نرخ ارز بیش از 50 روز از سال را در کانال‌های پایین‌تر از 50 هزار تومان سپری کرده است، با احتمال بسیار پایینی شاخص بورس می‌تواند رشد بالایی را تجربه کند. از این‌رو وزن ریسک‌های سیاسی در کوتاه‌مدت بسیار بالاست. ولی در بلندمدت وزن متغیرهای اقتصادی جهت حرکت بازار را تعیین کرده و مسیر مشخصی را برای آن ترسیم می‌کند.

یکی از رخدادهای مهم طی هفته قبل، عبور دلار از مرز 50 هزار تومان بوده است. هرچند انتظار می‌رود بورس تهران به رشد قیمت دلار واکنش نشان دهد، اما رفتار بازار با نرخ دلار طی هفته قبل واگرایی عجیبی نشان داده است. همان‌طور که اشاره شد، وزن ریسک‌های سیاسی در بورس تهران طی کوتاه‌مدت بسیار بالاست و به نظر می‌رسد با افزایش تنش‌های سیاسی بورس تهران بدون توجه به نرخ دلار رفتاری متفاوت را نشان دهد. طی هفته گذشته با وجود رشد نرخ اسکناس آمریکایی به بالاتر از محدوده 50 هزار تومان بورس، یکشنبه سرخی را پشت سر گذاشت. اما کف کانال دو میلیون تومان به عنوان یک حمایت قوی برای سهم عمل کرده و نماگرهای بازار سهام طی روز معاملاتی یکشنبه و دوشنبه روزهای سبزی را تجربه کردند. قطعاً ورود دلار به کانال 52 هزار تومان و اظهار نظر برخی از سیاستمداران غربی در خصوص عدم دخالت ایران در جنگ غزه، موجب شده است تا بورس تهران با اطمینان بالاتری به رشد قیمت دلار واکنش نشان دهد.

قراردادهای اختیار معامله خرید سهام، به واسطه نوسانات منفی روز یکشنبه، روزهای سرخی را تجربه کردند. پرمیوم‌های پرمعامله‌ترین قراردادهای اختیار معامله افت شدیدی را تجربه کرده است. به‌طوری که «ضخود 8018» با افت 36درصدی در روز معاملاتی یکشنبه به معاملات خود پایان داد. همچنین «طخود 8019» یا اختیار فروش ایران خودرو، رشد 60درصدی را تجربه کرده است. به نظر می‌رسد نوسانات منفی شاخص کل و سهام بزرگ شاخصی، بازدهی بسیار خوبی را نصیب معامله‌گران این بازار کرده است.

تحولات در بازارهای جهانی نیز به عنوان یک پارامتر منفی در کنار ریسک‌های سیاسی و تحولات منطقه‌ای به افت ارزش بازار بورس تهران کمک کردند. قیمت جهانی نفت در این مدت از کانال 90 دلار خارج شد و در نیمه کانال 80 دلار متوقف شد. همچنین قیمت فرآورده‌های نفتی و به‌تبع آن کرک اسپرد پالایشگاه‌ها نیز مورد تهدید قرار گرفت. با انتشار آمارها و داده‌های اقتصادی احتمال بالا ماندن نرخ بهره در آمریکا افزایش یافت. همه عوامل مذکور دست‌به‌دست هم دادند، تا خطری دوباره کامودیتی‌ها را تهدید کند.

بورس تهران، اکنون در شرایطی قرار دارد که به‌طور شدیدی تحت تاثیر اخبار منفی قرار دارد و هرچقدر ارزش خبری تحولات منفی در خاورمیانه افزایش یابد، احتمالاً بازار نیز واکنش منفی بالایی را نشان خواهد داد. اما نرخ دلار نیز بر روند بازار سرمایه موثر بوده و رشد نرخ ارز نیز یکی از عوامل اثرگذار بر حرکت بازار خواهد بود. اگر دلار در محدوده‌های بالای 50 هزار تومان تثبیت شده و رشد خوبی را در پیش بگیرد، احتمالاً بورس تهران نیز واکنش مناسبی خواهد داشت و از محدوده‌های ارزنده فعلی بازدهی خوبی را برای سهامداران به ارمغان خواهد آورد. اما اگر دوباره با فروکش کردن آتش جنگ و با کنترل بانک مرکزی دلار ثبات نسبی خود را حفظ کند، احتمالاً بازار سهام نیز باثبات‌تر رفتار خواهد کرد. اما ثبات نسبی قیمت‌ها در بازار سهام در کنار نبود محرک‌های لازم، می‌تواند حساسیت بازار را به اخبار منفی افزایش دهد.

سریال تکراری نفت در خاورمیانه

بررسی تحولات بازار نفت، نشان می‌دهد که کاهش عرضه طلای سیاه از سوی عربستان و انقباض صادرات از سوی روسیه به عنوان دو کشور بزرگ تولیدکننده نفت طی چند ماه اخیر سبب شد تا قیمت نفت با گذر از کانال 70 دلار و پشت سرگذاشتن کانال 80 دلار به نزدیکی 95 دلار نیز برسد. هرچند معامله‌گران انتظار نفت 100دلاری را داشتند و دستیابی به تارگت 100دلاری برای نفت نیز دور از انتظار نبود، اما به دلیل ترس از کاهش تقاضا از سوی مصرف‌کنندگان بزرگ نظیر چین، قیمت نفت کانال قیمتی 90 دلار را از دست داد و به نیمه کانال 80 دلار نزدیک شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد، داده‌های اقتصادی آمریکا تاثیر بسیار بالایی بر انتظارات در خصوص افزایش نرخ بهره گذاشته است. اکنون احتمال بالا ماندن یا افزایش نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو بسیار بالاست و این موضوع می‌تواند خطر جدی برای قیمت نفت باشد. به‌طوری که قیمت نفت حدود 84 دلار را به خود دید.

اما طی هفته گذشته برخی از تحولات خاورمیانه ورق را به نفع بازار نفت برگرداند. به‌طوری که بهای هر بشکه نفت برنت در روز دوشنبه به 88 دلار نیز رسید. اکنون خاورمیانه و سریال‌های تکراری آن، تعیین‌کننده مسیر قیمتی بازار نفت شده‌اند. پس از تحدید عرضه از سوی تولیدکنندگان بزرگ اوپک اکنون یکی از مهم‌ترین تهدیدهای بازار نفت، کاهش عرضه در بحبوحه جنگ رژیم صهیونیستی با غزه است. یکی دیگر از عواملی که می‌تواند بر اختلالات عرضه اثرگذار باشد، اثبات دخالت یا عدم دخالت ایران در جنگ غزه است، از این‌رو با افزایش احتمال درگیری ایران و دخالت در این جنگ، قیمت نفت دوباره می‌تواند روند صعودی را در پیش بگیرد. حتی با وجود آنکه برخی از تحلیلگران معتقدند اسرائیل سهم بسیار کمی در تولید نفت در خاورمیانه داشته باشد، اما در صورتی که دامنه درگیری‌ها گسترده‌تر شود، تحلیلگران بر این باورند که به احتمال بسیار بالایی با تحقق این سناریو، نفت در سه‌ماهه چهارم 2023 در محدوده‌ای میان 90 تا 100 دلار تثبیت می‌شود.

عبور از طلسم 50 هزارتومانی

نرخ دلار بازار آزاد، پس از تحکیم فضای رکودی در فصل تابستان روند نزولی و باثباتی را در پیش گرفت. به‌طوری که 50 روز پیاپی، نرخ اسکناس آمریکایی به محدوده 50 هزار تومان احترام گذاشت. عدم توانایی عبور دلار از مقاومت روانی 50 هزار تومان در نتیجه سیاست‌های تثبیتی بانک مرکزی بود. به‌طوری که 50 روز متوالی قیمت ارز در کانال قیمتی 49 هزار تومان تثبیت شد. اما دلار به عنوان شاخص انتظارات تورمی نسبت به تحولات سیاسی به‌خصوص تلطیف روابط ایران با غرب یا خدشه‌دار شدن آن حساس است. از این‌رو در مدت 50 روز، دلار به دلیل بهبود روابط سیاسی ایران و غرب شرایط باثباتی را تجربه کرد. اما روشن شدن آتش جنگ میان نیروهای حماس و رژیم صهیونیستی می‌تواند به روابط ایجادشده آسیب بزند. از این‌رو در صورتی که ایران در این جنگ به عنوان شریک اصلی شناخته شود، احتمالاً دلار محدوده‌های بالایی را به خود خواهد دید. همان‌طور که در اوایل هفته گذشته با آغاز جنگ در فلسطین، قیمت دلار به 52 هزار تومان نیز رسید.

یکی دیگر از کارکردهای دلار، ایجاد پناهگاه امن برای سرمایه‌هایی است که احتمال در خطر افتادن آن بالاست. از این‌رو دلار به عنوان ابزار معاملاتی که کمتر تحت تاثیر دخالت‌های دولت در عملیات معاملات است یکی از نقدشونده‌ترین و باثبات‌ترین ارزهای خارجی برای معامله‌گرانی است که احساس خطر می‌کنند. بنابراین به نظر می‌رسد، اکنون که جنگ در غزه شدت گرفته است، نرخ دلار در کانال 50 هزار تومان باقی بماند. اما رسیدن منبع ارزی 7 /1 میلیارددلاری از لوکزامبورگ نیز می‌تواند بر توانایی بانک مرکزی در کنترل نرخ ارز بیفزاید. اما اظهارات مقامات کاخ سفید در خصوص نبود نشانه‌های دخالت ایران در جنگ سبب شد تا آتش هیجانات تا حدودی خاموش شود. همچنین سخنان رهبر انقلاب مبنی بر مستقل بودن فلسطین در جنگ با اسرائیل، تا حدودی موجب کاهش نرخ دلار و ورود هر برگ اسکناس آمریکایی به کانال 51 هزار تومان شد.

دو روی سکه طلا

سکه طلا از دو جهت مورد تقاضا قرار گرفت. به‌طوری که قیمت هر سکه امامی، پس از عبور از کانال‌های مختلف قیمتی به 31 میلیون تومان نیز رسید و پس از تخلیه هیجانات خرید، در روز سه‌شنبه با کاهش دو میلیون‌تومانی به محدوده 29 میلیون تومان بازگشت. مهم‌ترین دلیل رشد قیمت سکه امامی، تحولات در خاورمیانه بود. هیجانات ناشی از جنگ غزه و اسرائیل در دو بازار به‌طور شفاف نمایان شد. تابلوی معاملات اونس جهانی طلا و تابلوی دلار بازار آزاد سبزرنگ شدند. به‌طوری که قیمت اونس جهانی طلا که تا محدوده هزار و 810 دلار نیز پایین آمده بود، به محدوده هزار و 850 دلار افزایش یافت. همواره ترس ناشی از جنگ و عواقب آن باعث شده است که طلا به عنوان یک پناهگاه امن شناخته شده و رشد قیمتی بالایی را تجربه کند. از این‌رو با رشد قیمت طلا همزمان با رشد نرخ دلار، سکه طلا نیز کانال‌های قیمتی مختلفی را به خود دید. هرچند به لحاظ تکنیکالی اونس جهانی طلا پتانسیل آن را دارد تا محدوده هزار و 888 دلار بالا بیاید، اما به احتمال بالایی اونس طلا حریف نرخ اوراق قرضه و سیاست‌های فدرال‌رزرو در خصوص نرخ بهره نخواهد شد. در کنار این موارد، آمارهای اقتصادی آمریکا نیز نشان می‌دهد، که اقتصاد اول دنیا همچنان قوی ظاهر شده و نشانه‌هایی از ضعف در اقتصاد دیده نمی‌شود. از این‌رو این موضوع فدرال‌رزرو را به افزایش بیشتر نرخ بهره ترغیب کرده و جایگاه طلای جهانی به عنوان پناهگاه امن را متزلزل خواهد کرد.