جامانده از تورم

اگر بخواهیم کارنامه بازارها را در 10 ماه گذشته مورد بررسی قرار دهیم، طلا و سکه در صدر بازدهی‌ها (شاید) نزدیک 100 درصد بازدهی را تجربه کرده‌اند. کمترین بازدهی‌ها در میان بازارها هم در 10 ماه گذشته برای بازار سهام بوده است.

بازار طلا: حباب ربع‌سکه

اما اینکه چرا طلا و ربع‌سکه در میان همه بازارها با بیشترین بازدهی مواجه شدند را باید متاثر از دو متغیر اصلی افزایش نرخ جهانی طلا و نرخ ارز دانست که هر دو به شدت از قیمت طلا حمایت کردند. هر اونس طلای جهانی اکنون در مرز بالای 1900 دلار ایستاده است و دلار در داخل هم با تحرکات جدیدی در سطح بالای 40 هزار تومان قرار دارد. همسو با افزایش قیمت طلای جهانی و نرخ ارز، ریسک‌های سیستماتیک موجود در بازار و ریسک‌های ناشی از اخبار و رویدادهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هم از افزایش قیمت ربع‌سکه و طلا حمایت کردند و شاهدیم که در 10 ماه گذشته بیشترین بازدهی در میان بازارها برای سکه و طلا به ثبت رسیده است. البته اگر بخواهیم قیمت‌گذاری ربع‌سکه را مورد بررسی قرار دهیم، قیمت ربع سکه در شرایط کنونی با دلار معادل 80 هزار تومان معامله می‌شود. بررسی تاریخی نشان می‌دهد معاملات سکه همواره با درصدی از حباب قیمت مواجه است؛ به‌طور مثال اگر پیشتر قیمت دلار 30 هزار تومان بود، سکه در همان زمان با دلار 32 هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شد. در شرایط کنونی با دلار 45 هزار تومان، قیمت‌گذاری ربع‌سکه با دلار 80 تا 90 هزار تومان انجام می‌شود که نشان از حباب بالایی دارد و به نظر می‌رسد کاذب باشد. یکی از دلایل اصلی این وضعیت حباب در ربع‌سکه همزمان با کاهش قدرت خرید مردم، شکل‌گیری تقاضای زیاد برای آن است. به‌طور معمول و سنتی یکی از سرمایه‌گذاری‌های همیشه ایرانی‌ها خرید طلا و سکه بوده است، با کاهش قدرت خرید مردم در چند سال گذشته، طبیعتاً مردم توان خرید سکه تمام را از دست داده‌اند و به تدریج به سمت خرید قطعات کوچک سکه یعنی نیم، ربع‌سکه یا سکه یک‌گرمی رفته‌اند. در شرایط فعلی هم در بازار بیشترین حباب قیمت، برای سکه‌های گرمی و ربع‌سکه است که متاثر از افزایش سمت تقاضا این حباب ممکن است بیشتر هم بشود. البته این حباب قیمت در صورتی که نرخ ارز ثبات یابد، می‌تواند کاهش یابد اما بعید است به زودی از بین رود.

بازار خودرو: بهترین تصمیم

بازار خودرو متاثر از تصمیمات ناکارای سیاستگذار در زمینه قیمت‌گذاری دستوری و فروش خودرو به شیوه قرعه‌کشی در چند سال گذشته با شکاف قیمت و رانت بالا مواجه است. بازار خودرو در چند سال گذشته با تقاضای بالایی روبه‌رو شد که عرضه جوابگوی آن نبود و این در حالی است که خودروساز هم عملاً با تحمیل قیمت‌های دستوری از سوی دولت، انگیزه‌ای برای تولید بیشتر نداشت. تصمیم اخیر دولت مبنی بر عرضه خودرو در بورس کالا یکی از بهترین تصمیم‌ها در زمینه بهبود وضعیت بازار خودرو در شرایط حاضر است که به شفاف‌سازی و حذف رانت از بازار خودرو می‌تواند بسیار کمک کند. قطعاً میان فروش خودرو به شیوه قرعه‌کشی و فروش خودرو در بازار شفاف بورس کالا، بورس کالا می‌تواند گزینه بسیار بهتری باشد. خودروسازان در همین اندک مدت که برخی از محصول‌هایشان را در بورس کالا عرضه کردند، تا حد زیادی توانستند اندکی از زیان انباشته‌شان را جبران کنند. درآمد خودروسازان با فروش بورسی خودرو افزایش یافت و صورت‌های مالی چند ماه گذشته دو خودروساز بزرگ نشان می‌دهد که تغییرات مثبتی در سمت درآمد آنها اتفاق افتاده است. همین مساله باعث شده خودروسازان تمایل پیدا کنند، عرضه‌ها را بیشتر کنند. تداوم و افزایش عرضه خودرو در بورس کالا انگیزه خودروسازان برای تولید و عرضه بیشتر را به دنبال دارد. موضوع مهم دیگر قابل طرح در بازار خودرو، واردات خودرو و عرضه آن در بورس کالاست. در مقوله خودروهای وارداتی مساله اصلی، زمان‌بندی و چگونگی عرضه آن است. به‌طور مثال اگر فقط قرار باشد، سراتو به تعداد 50 دستگاه (عرضه قطره‌چکانی) در یک تایم زمانی عرضه شود، قطعاً این اتفاق هیچ کمکی به بازار خودرو نخواهد کرد. در شرایطی که بازار خودرو در ایران بسیار تشنه و بکر است، تنها عرضه‌های متوالی و افزایش آن می‌تواند اثرگذار باشد. تجربه روزهای گذشته عرضه بورسی پژو 207 که با کاهش قیمت در بورس کالا هم مواجه شد و ناشی از افزایش و تداوم آن بود، نشان داد سازوکار بورس کالا در صورتی که عرضه‌ها به صورت مستمر و با افزایش همراه باشد، می‌تواند در وضعیت بهبود بازار خودرو نقش داشته باشد. به همین دلیل در مجموع درباره خودروهای وارداتی باید منتظر ماند که سیاست عرضه و فروش این خودروها به چه نحوی خواهد بود.

پتانسیل بالا در بازار سهام

ارزش معاملات در بازار سهام سیگنال و نشانه خوبی است مبنی بر اینکه بازار سهام می‌تواند با تحرکاتی مواجه شود و انتظار روند روبه رشد برای آن وجود دارد. در یک ماه گذشته مشاهده کردیم که با افزایش ارزش معاملات، شاخص‌ها هم همسو با آن حرکت روبه‌جلویی را ثبت کردند. یکی از پرسش‌های قابل طرح درباره دامنه اثرگذاری نرخ تورم و نرخ ارز روی همه بازارهاست که به گفته برخی، بازار سهام نتوانسته متناسب با آنها حرکت کند. اما مهم‌ترین دلیل عقب‌ماندگی سهام از تورم و دلار را باید در ترس فعالان بازار سهام جست‌وجو کرد. بعد از موج ورود یکباره پول‌ها به بورس در اواخر سال 98 و سال 99 و به تبع آن، خروج یکباره پول‌ها که با زیان‌های هنگفتی برای اقشار مردم مواجه بود، بسیاری از سرمایه‌گذاران نسبت به رفتار بازار بی‌اعتماد شدند. این بی‌اعتمادی و تردید را می‌توان هنوز در میان سرمایه‌گذاران آماتور و حرفه‌ای مشاهده کرد. سهم‌های بسیاری در بازار هستند که پتانسیل صعود دارند اما به دلیل عدم اطمینانی که همچنان نسبت به بازار سهام وجود دارد، اقبالی برای آنها نیست. به همین دلیل عامل مهمی که بازار سهام را از سایر بازارها عقب انداخته، همین عدم اعتماد و اطمینان شکل‌گرفته نسبت به بازار سهام است. امیدوارم در سال جدید به تدریج این اعتماد دوباره به بازار برگردد.

دورنمای بازارها: رفتار نرخ ارز

درباره دورنمای بازارها اگر بخواهیم در مختصات کنونی اقتصاد ایران به بحث بپردازیم، بازار سهام می‌تواند جزو بازارهایی باشد که بازدهی مطلوبی را نصیب سرمایه‌گذاران خواهد کرد. اینکه کدام یک از بازارها نرخ سود بازدهی مطلوبی خواهند داشت، بستگی به حرکت ارز دارد. به این ترتیب تا زمانی که نرخ ارز صعودی باشد، بازار سکه و خودرو در شرایط کنونی متاثر از نوع اثرپذیری‌شان از ارز می‌توانند پیشتاز باشند و از بازار سهام جلو بزنند. ولی اگر نرخ ارز ثبات یابد، سهام می‌تواند از دیگر بازارها وضعیت بهتری داشته باشد و می‌توان دورنمای رشد بهتری را برای آن متصور بود.