سایه سردرگمی

بازارهای مالی داخلی تحت تاثیر نامشخص بودن سرانجام مذاکرات چشم‌انتظار هستند و سرمایه‌گذاران را در بلاتکلیفی قرار داده‌اند. این شرایط در حالی ادامه دارد که مدت زمان زیادی از شروع دور جدید مذاکرات برجام می‌گذرد و طرفین مذاکره‌کننده دائماً توپ را به زمین یکدیگر پاس می‌دهند. تحت چنین شرایطی که نتیجه مشخصی از روند مذاکرات در دسترس نیست؛ نه‌تنها نمی‌توان چشم‌اندازی برای ادامه مسیر بازارها متصور شد بلکه سرمایه‌گذاران نیز دست‌به‌عصا حرکت می‌کنند تا بلکه روند معاملات ثبات پیدا کند.

بورس کم‌رمق 

برآیند دادوستدهای بورسی در هفته گذشته با کاهش 21 /0درصدی مواجه شد. به‌طوری که نماگر اصلی آن تا سطح یک میلیون و 439 هزار واحد عقب‌نشینی کرد. بورس اوراق بهادار تهران طی هفته گذشته در حالی معاملات خود را آغاز کرد که اخبار خوبی از مذاکرات هسته‌ای به بازار مخابره نشد و در ادامه افت‌وخیزهای فراوان معاملات بازار سهام به نظر می‌رسید دیگر رمقی برای بازار و سرمایه‌گذاران باقی نمانده است. این ‌روند در حالی ادامه یافت که معاملات بازار سرمایه در آغازین روز هفته رضایت نسبی سهامداران را به دنبال داشت. به‌طوری که دماسنج اصلی بازار در روز مذکور با افزایش هفت‌هزار و 600واحدی معادل 53 /0 درصد تا سطح یک میلیون و 450 هزار واحد پیشروی کرد. نماگر هم‌وزن نیز به مراتب عملکرد مطلوبی داشت و با افزایش 51 /0درصدی در سطح 410 هزار واحد قرار گرفت. این در حالی است که سبزپوشی نماگرهای مذکور نیز نتوانست مانع از خروج سهامداران حقیقی شود. از این‌رو در روز شنبه حدود 126 میلیارد تومان پول توسط سهامداران خرد از بازار خارج شد و ارزش معاملات خرد سهام نیز در سطح دو هزار و 431 میلیارد تومان قرار گرفت.

اعداد و ارقام مذبور نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران همچنان دست‌به‌عصا حرکت می‌کنند و صرفاً نقش تماشاچی را در بازار دارند. زیرا همان‌طور که بارها به این موضوع اشاره شده ریسک‌ها و نااطمینانی‌های موجود مانع از آن می‌شوند که سرمایه‌گذاران با اطمینان خاطر سرمایه خود را وارد بازار کنند و به معامله در بورس بپردازند. تحت چنین شرایطی اغلب سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند منتظر بمانند تا ثباتی نسبی بر متغیرهای اقتصادی سیاسی حاکم شود تا بلکه بتوان چشم‌اندازی برای بازارها متصور شد و بازدهی مناسبی کسب کرد. اما مهم‌ترین اخباری که در هفته گذشته به بازار مخابره شد و به نظر می‌رسید معاملات بورس را تحت تاثیر قرار دهد، موضوع افزایش دامنه نوسان به سطح مثبت و منفی هفت درصد است. این تغییر در دامنه نوسان بهانه خوبی شد تا مروری بر عملکرد دامنه نوسان و پیامدهای محدودسازی آن در معاملات بازار سهام داشته باشیم. دامنه نوسان همواره مشکلی جدی برای بازار سرمایه بوده که محدودسازی آن پیامدهای متعددی بر معاملات بورس داشته است. از این‌رو افزایش آرام و منطقی دامنه نوسان می‌تواند کمک بزرگی برای اصلاح سازوکار بازار و بهبود روند معاملات باشد و بازار سرمایه را به سمت بازاری کارا و منطقی‌تر سوق دهد. هر چند در حال حاضر بازار خبرمحور شده و تاثیر اخبار سیاسی و اقتصادی که به بازار مخابره می‌شود، به مراتب بیشتر است اگرچه چنین تغییراتی در ساختار بازار، تغییراتی طولانی‌مدت است و در بلندمدت تاثیر خود را می‌گذارد اما نمی‌توان از این موضوع غافل شد که تغییر در عوامل و سازوکار بنیادی است که بازار را به سمت بازاری کارا سوق داده و روند به تعادل رسیدن معاملات را سرعت می‌بخشد. به‌طور کلی دامنه نوسان، مشکلی جدی در کلیت بازار ایجاد کرده و محدود به شرایط خاصی هم نمی‌شود چرا که در هر دو دوره رونق و رکود، با کاهش چشمگیر نقدشوندگی در بازار، معضلی جدی برای بازار سهام بوده و بسترهای زیادی برای فساد ایجاد کرده است. به گونه‌ای که اغلب کارشناسان حوزه بورس بر این باور هستند که دامنه نوسان، مشکلی جدی در کلیت بازار ایجاد کرده و با کاهش چشمگیر ارزش معاملات، تبدیل به ابزاری برای سفته‌بازان پیرامون پروژه کردن سهم‌ها شده است. این اقدام علاوه بر اینکه در بی‌اعتمادی به بازار تاثیرگذار بوده، موجب شکل‌گیری مزیت نادرستی، برای پول‌های درشت، حقیقی و حقوقی تحت عنوان سفته‌بازی شده است. این موضوع باعث شده تا بسیاری از فعالان بازار همواره بر تغییر رویکرد فعلی اصرار داشته باشند چرا که چنین رویکردی ظلمی است در حق سهامداران خرد که در بازی سفته‌بازان لطمه می‌خورند و نقدشوندگی سهام آنها به شدت افت می‌کند. در نگاهی دقیق‌تر می‌توان گفت دامنه نوسان، افت‌ها و بعضاً رشدها را به لحاظ زمانی، دچار کندی و فرسایش می‌کند و بازار را از حالت عادی خود خارج می‌کند. نگاهی به روند معاملات بازار سهام در دو سال گذشته نیز نشان می‌دهد که اگر دامنه نوسان محدود نبود در شرایطی مانند سال گذشته، بازار سهام بعد از یک رشد شدید و معامله شدن بالاتر از ارزش ذاتی، بسیار زودتر اصلاح خود را به پایان می‌رساند. زیرا بعد از رشد شدید بازار، این افت طبیعی است، اما دامنه نوسان، اختلالی در این مقطع ایجاد می‌کند که به‌جای اینکه اجازه بدهد بازار در عرض چند روز و نهایتاً چند ماه به تعادل برسد؛ رسیدن به تعادل به شدت به تاخیر می‌افتد و ممکن است این اصلاحات بعضاً تا سال‌ها ادامه داشته باشد. نهایتاً این دامنه نوسان، با به‌تاخیر افتادن تعادل طبیعی بازار بستر شکل‌گیری تعادلی را فراهم می‌کند که به مراتب تعادلی بدتر است. به عبارتی، تاخیر زمانی باعث می‌شود سهامداران در بازار سهام، خسته و دلسرد شده و حتی در شرایطی که سهام آنها به شرایط ارزنده‌ای رسیده و به اصطلاح حباب هم تخلیه شده، به دلیل خستگی و ناامیدی از بازار اقدام به فروش سهام خود کنند. به‌عبارت دیگر در چنین شرایطی تعادل خوبی که انتظار شکل‌گیری آن در بازار وجود دارد، تبدیل به یک تعادل بد می‌شود. اما موضوع دیگری که در این میان وجود دارد این است که احتمالاً برداشته شدن یک‌باره دامنه نوسان مجدداً مخاطراتی در روند معاملات ایجاد کند. چرا که اگر دامنه نوسان بورس به یک‌باره برداشته شود؛ سهامداران با رفتار هیجانی، در کمترین زمان دچار ضررهای سنگین می‌شوند. البته در کنار افزایش نسبی دامنه نوسان بورس تهران بسیاری از فعالان بازار بر تغییر سازوکارهای دیگر بازار از جمله تغییر در حجم مبنای برخی سهم‌ها و نمادهای موجود در بازار سهام تاکید دارند. در ادامه روند معاملاتی هفته، بازار سهام در روز یکشنبه تغییر مسیر داشت و با کاهش 41 /0درصدی در سطح یک میلیون و 444 هزار واحد قرار گرفت و نماگر هم‌وزن نیز با افت 43 /0درصدی تا سطح 408 هزار واحد عقب‌نشینی کرد. در این روز ارزش معاملات خرد سهام با افت 5 /13درصدی نسبت به روز گذشته رقم دو هزار و 103 میلیارد تومان را ثبت کرد و از طرفی حدود 190 میلیارد تومان پول توسط حقیقی‌ها از بازار خارج شد. پایداری بازار سهام در روندی خنثی مسیری سخت و دشوار برای فعالان بازار تبیین کرده که خارج شدن از آن به مراتب سخت‌تر است. حرکت بازار در ریلی نوسانی رشد 07 /0درصدی نماگر اصلی تالار شیشه‌ای را در سومین روز از هفته رقم زد. نماگر هم‌وزن بازار نیز به مراتب عملکرد بهتری داشت و با افزایش 51 /0درصدی تا سطح 410 هزار واحد پیشروی کرد. در این روز ارزش معاملات نیز مجدداً در سطحی کمتر از دو هزار میلیارد تومان قرار گرفت و رقم هزار و 956 میلیارد تومان را به ثبت رساند. خالص تغییر مالکیت صنایع بورسی در روز دوشنبه به گونه‌ای رقم خورد که بورس تهران نهایتاً با ورود 33 میلیاردتومانی سهامداران حقیقی در روز دوشنبه همراه شد. اتفاقی که طی چند روز گذشته پشت‌سر گذاشتیم واکنش بازار و فعالان به گزارش فعالیت ماهانه شرکت‌ها بود که در سامانه کدال منتشر شد. بررسی گزارش عملکرد شرکت‌ها از آن جهت اهمیت دارد که بهترین روش برای ارزیابی دارایی‌های بازار است. به‌طور کلی در گزارش‌های منتشرشده در کدال، فروش اغلب شرکت‌ها در مقایسه با ماه گذشته کاهش نسبی داشته و از طرفی مقدار تولید و فروش نیز تا حدی افت داشته است. به‌طوری که نقش صادرات در اکثر صنایع مجدداً کمرنگ شده و افزایش هزینه‌ها در مقابل ثبات و سرکوب نرخ ارز باعث شده تا فضای صادرات دوباره ضعیف شود. همه این عوامل می‌تواند زنگ خطری برای احتمال رکود بازارها باشد. در چهارمین روز از هفته نیز نماگرهای بازار در ریلی نزولی قرار گرفتند. به‌طوری که شاخص کل با کاهش 27 /0درصدی تا سطح یک میلیون و 441 هزار واحد عقب‌نشینی کرد و شاخص هم‌وزن نیز با افزایشی ناچیز در مقایسه با روز گذشته در سطح 410 هزار واحد باقی ماند. در روز سه‌شنبه ارزش معاملات خرد سهام با ثبت رقم هزار و 720 میلیاردتومانی، پس از دو هفته بهبود در ارزش معاملات خرد مجدداً در سطح نیمه مردادماه سال جاری قرار گرفت. از طرفی در ادامه روند خروج سرمایه از بازار حدود 110 میلیارد تومان پول از بازار خارج شد. نهایتاً در آخرین روز معاملاتی هفته نماگر اصلی بازار در مدار نزولی باقی ماند و با کاهش 13 /0درصدی تا سطح یک میلیون و 439 هزار واحد عقب‌نشینی کرد. نماگر هم‌وزن نیز هم‌راستا با شاخص کل حدود 13 /0 درصد کاهش داشت.

صعود ارز

بازار ارز در هفته گذشته با فرض به تاخیر افتادن ادامه مذاکرات برجام در روندی صعودی معاملات خود را آغاز کرد. به‌طوری که برآیند هفتگی معاملات اسکناس یادشده تا لحظه نگارش این گزارش با افزایش 6 /2درصدی همراه شد. در نگاهی دقیق‌تر به‌‌رغم اینکه بازار ارز طی هفته‌های گذشته با جدی‌تر شدن پرونده مذاکرات هسته‌ای به کانال 28 هزار تومان وارد شد، با ادامه‌دار شدن مذاکرات احیای برجام و نبود شفافیت و اطلاع‌رسانی از روند مذاکرات، بازار مجدداً با انتظارات منفی روبه‌رو شد. از این‌رو طی چند روز گذشته اسکناس آمریکایی تمام مسیر رفته را طی چند روز معاملاتی اخیر باز پس گرفت و نهایتاً در مرز کانال 30 هزار تومان معامله شد. از طرفی با توجه به اینکه برخی کارشناسان اقتصادی با وجود برخی موانع در احیای توافق، روند این مذاکرات را ادامه‌دار ارزیابی کرده‌اند، انتظار می‌رود نوسانات قیمتی دلار در روزهای پیش‌رو نیز ادامه داشته باشد. از جهتی نیز برخی معتقدند شرایط فعلی طرفین مذاکره‌کننده طوری است که برای رفع تحریم‌ها و اثرگذاری واقعی آن بر اقتصاد و قیمت‌ها در ایران زمان بسیار زیادی لازم است و نمی‌شود که همه چیز به سرعت در روند بهبودی قرار بگیرد. از این‌رو با احیای برجام هم نباید انتظار داشت که نرخ کالاها سریعاً کاهش قیمتی داشته باشند و انتظارات تورمی نیز به صفر برسد.

نوسانات یکنواخت

بازدهی هفتگی سکه طلا تا لحظه نگارش این گزارش نشان می‌دهد که مسکوک یادشده تحت تاثیر اخبار مثبت مخابره‌شده از مذاکرات برجام تا کف کانال قیمتی 13 میلیون تومان کاهش هیجانی را تجربه کرد اما طی روزهای گذشته مجدداً تا مرز 14میلیون تومان پیشروی کرد. اما نهایتاً نرخ مسکوک یادشده در روزهای پایانی هفته تعدیل شد و با کاهش بیش از 5 /1درصدی بهای سکه در روز چهارشنبه عملکرد هفتگی مثبت 86 /1درصدی را به ثبت رساند. همچنین حباب مسکوک یادشده مجدداً در سطوح بالای 6 /1 میلیون تومان قرار گرفت.

پایداری طلا در مسیر نزولی

قیمت طلا در روزهای معاملاتی اخیر روند نزولی داشته است. از طرفی برای پنجمین ماه متوالی شاهد کاهش قیمت طلای جهانی هستیم. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های پیش‌روی این بازار، افزایش احتمالی در نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو است چرا که طلا در سال جاری با افزایش شدید در سیاست‌های انقباضی توسط فدرال‌رزرو و همین‌طور افزایش بازده دلار و خزانه‌داری آمریکا، روند نزولی را طی کرده است. معامله‌گران در حال حاضر به احتمال 70درصدی فکر می‌کنند که فدرال رزرو در ماه سپتامبر نرخ بهره را به میزان 75 /0 درصد افزایش دهد. از ابتدای سال 2022 روند قیمتی طلای جهانی در مسیر کاهشی پیش رفته است و از سقف 2000 دلار تا 1700 نیز نزول پیدا کرده است. قیمت 1700 دلار در هر اونس کف حمایتی خوبی برای فلز زرد بوده و بارها به این سطح واکنش مثبت نشان داده است. با نزدیک‌تر شدن قیمت هر اونس طلا به 1700 دلار ترس از شکست این سطح و ورود طلا به محدوده 1600 دلار فعالان بازار را مضطرب کرده است. چرا که برخی از فعالان در انتظار حرکت طلا به سوی 1800 دلار بودند اما شرایط فعلی این حرکت صعودی را دور از امکان تحقق می‌کند.

نوسان نفت در مدار نزولی

قیمت نفت در هفته گذشته برای صعود قیمتی به بالای 100دلار در هر بشکه تلاش کرد اما موارد متعددی بر روند این صعود سایه انداخته است به‌طوری‌که نفت برنت در روز چهارشنبه در قیمت 98 دلار در هر بشکه معامله شد. قیمت نفت در روز چهارشنبه به دلیل نگرانی سرمایه‌گذاران درباره وضعیت نابسامان و نامطمئن در اقتصاد جهانی، سیگنال‌های کاهش تقاضا در کشورهای بزرگ و افزایش محدودیت‌ها برای مهار کووید 19 در چین روند کاهشی به خود گرفت به‌طوری که نفت برنت مجدداً به زیر 100 دلار رسید. یکی از عوامل مهمی که موجب ایجاد نگرانی و افزایش ترس از رکود جهانی شده است، کاهش فعالیت کارخانه‌های چین در ماه آگوست و رشد کندتر از حد انتظار بخش خدمات این کشور است. علت کاهش فعالیت کارخانه‌های چین در ماه آگوست مربوط به عفونت‌های جدید کووید، بدترین موج گرما در دهه‌های اخیر و درگیری بخش املاک این کشور است؛ علاوه بر این برخی از بزرگ‌ترین شهرهای چین، به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان در حال حاضر رشد ضعیفی را تجربه می‌کنند. چرا که قرنطینه و تعطیلی مشاغل را برای مهار شیوع کووید 19 اعمال می‌کنند. در ادامه موارد ذکرشده فدرال‌رزرو و بانک مرکزی اروپا با احتمال بسیار بالایی نرخ بهره را در ماه آینده 75 /0 درصد افزایش خواهند داد. همه این عوامل باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران از برخی بازارها مانند سهام و طلا خروج داشته باشند. موارد فوق، عللی برای کاهش قیمت نفت بوده اما برخی از اعضای اوپک‌پلاس خواستار کاهش تولید شده‌اند و نشست بعدی اوپک‌پلاس قرار است در 5 سپتامبر برگزار شود. علاوه بر احتمال کاهش عرضه نفت برای حمایت از قیمت 100 دلار در هر بشکه نفت، داده‌های موسسه نفت آمریکا (API) نشان داد که ذخایر بنزین حدود 4 /3 میلیون بشکه کاهش یافته است که می‌تواند تحریک‌کننده در سمت تقاضا باشد.