باخت غیرمنتظره

چهارمین هفته از سال جدید و قرن جدید پایان یافت و در حالی که انتظار می‌رفت در این هفته نیز برد از آن سهامداران بورسی باشد اما شوک ناشی از بخشنامه عوارض صادراتی، باعث شد نماگر اصلی تالار شیشه‌ای وادار به عقب‌نشینی شود. در بازار ارز تهران اما دلار که در میانه هفته سری به کانال 28 هزار تومان زده بود، روز چهارشنبه کمی عقب نشست اما هفته را صعودی به پایان رساند. سکه وضعیت به مراتب بهتری داشت و تا روز چهارشنبه بیش از دو درصد گران‌تر معامله شد. در بازار ارزهای دیجیتال اما ارزش کل بازار بیش از پنج درصد کاهش یافت و بیت‌کوین در هفت روز معاملاتی اخیر خود، 12 درصد ارزان‌تر قیمت خورد.

شوک بورسی هفته

پس از چهار هفته صعودی متوالی میانگین وزنی قیمت‌ها در بازار سهام، هفته گذشته نماگر اصلی تالار شیشه‌ای افت 7 /0‌درصدی را ثبت کرد. نماگر هم‌وزن اما برای هفتمین هفته پیاپی به رشد ادامه داد و 5 /1 درصد افزایش ارتفاع داد. در حالی که همگان انتظار داشتند رشد ملایم قیمت‌ها برای مدتی ادامه پیدا کند، هفته گذشته بخشنامه وزارت صمت در خصوص اعمال عوارض صادراتی بر زنجیره محصولات فلزی، فولادی، پتروشیمی و‌... به ترمز شدید قیمت‌ها و خروج سنگین سهامداران خرد منجر شد. ماجرا از این قرار بود که در میانه هفته گذشته طی یک بخشنامه از سوی ستاد تنظیم بازار به گمرک اعلام شد که به منظور اطمینان از تامین مواد اولیه صنایع کشور با قیمت‌های رقابتی به صورت پلکانی و براساس تغییرات قیمت‌های صادراتی ایران نسبت به قیمت مبنا از ابتدای سال ۱۴۰۱ بر صادرات برخی کالاها (محصولات زنجیره ارزش فولاد از سنگ‌آهن تا شمش فولاد و محصولات پایین‌دست؛ محصولات زنجیره فلزات اساسی مس، آلومینیوم و روی از کنسانتره تا فلز و محصولات پایین‌دست؛ محصولات زنجیره پتروشیمی و شیمیایی، شیشه، کلینکر و سیمان و انواع فروآلیاژ) عوارض اعمال خواهد شد. در این بخشنامه آمده است؛ قیمت مبنا تا ابتدای خرداد 1401 برابر با آخرین قیمت صادراتی فوب ایران منتهی به هفته اول دی‌ماه 1400 بوده، سپس از ابتدای خرداد مجدداً تعیین‌تکلیف خواهد شد. در حقیقت به نظر می‌رسد آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین که جهش قیمت‌های جهانی را در پیش داشت، سیاستگذاران را برای اعمال عوارض بر صادرات کالاهای مذکور ترغیب کرده است. همین خبر بهانه لازم را به دست بورسی‌ها داد تا با افزایش چشمگیر فروشندگان، شاخص کل بورس تهران بیش از دو درصد که بیشترین مقدار از اواخر دی 1400 بود، ریزش کند. اما دلیل این کاهش دسته‌جمعی چه بود؟ هرچند در همان ساعات ابتدایی انتشار بخشنامه، تحلیلگران به بررسی اثرات عوارض صادراتی بر عملکرد بنگاه‌های بورسی پرداختند اما بازار بدون توجه به میزان اثرگذاری این مهم بر صنایع و شرکت‌های مختلف تصمیم به خروج گرفت. واقعیت این است که شعله‌ور شدن مجدد آتش بی‌اعتمادی به سیاستگذار به سبب اعمال ناگهانی قوانین بدون توجه به عواقب آن مهم‌‌ترین دلیل این رفتار بورسی‌ها بود. دلیل اصلی این عوارض، تامین نیاز داخل کشور و کمبود کالا و مواد اولیه موردنیاز صنایع داخلی عنوان شد اما این بخشنامه تمامی محصولات را بدون توجه به مازاد تولید آنها در داخل کشور دربر گرفت. موضوعی که بیشترین انتقاد کارشناسان بورسی را به دنبال داشت. حتی این دستورالعمل از شفافیت لازم نیز برای تحلیل برخوردار نبود. ضمن آنکه بخشنامه فوق شرکت‌هایی را هدف قرار داد که از وضعیت بنیادی مناسبی برخوردار بوده و سهامداران این شرکت‌ها هم عموماً با توجه به رشدهای اخیر جهانی و اطمینان از سودسازی این شرکت‌ها اقدام به خریداری سهام مذکور کرده بودند و در زمان تصمیم‌گیری با ریسک تحت عنوان عوارض صادراتی مواجه نبودند. از این‌رو بار دیگر قوانین خلق‌الساعه این اطمینان را به فعالان بازار سهام داد که هر آن ریسکی جدید را پیش‌روی خود خواهند دید که عملاً قابلیت پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد و بورس را زیر سوال برده و تحت چنین شرایطی سرمایه‌گذاری در این بازار به امری غیرممکن تبدیل خواهد شد. عاملی که به سرخ‌پوشی یکپارچه سهام منجر شد. بااین‌حال در آخرین روز کاری هفته، آرامش نسبی به بورس بازگشت تا شاهد تغییر جهت سهام به محدوده سبز تابلو معاملاتی باشیم. با این حال همان شوک روز سه‌شنبه کافی بود تا شاخص کل بورس معاملات هفتگی خود را منفی به پایان برساند. 

افزایش دامنه نوسان از این هفته

در این میان عصر چهارشنبه خبر رسید از روز دوشنبه ۲۹ فروردین‌ماه دامنه نوسان در بازار اول بورس و فرابورس از پنج درصد فعلی به شش درصد افزایش خواهد یافت و وعده داده شده این افزایش دامنه در سال جاری تا ۱۰ درصد ادامه یابد. منگنه بورسی سال‌هاست با ایجاد ابرنوسان و کاهش نقدشوندگی بازار باعث نارضایتی فعالان بورسی و البته ناکارایی بازار سهام شده و در کنار دیگر نواقص عملاً بورس را به نابازاری تبدیل کرده که نتوانسته آنچنان که باید نقش مولدی در اقتصاد کشور داشته باشد. در حال حاضر اما اجماع عمومی برای حذف منگنه بورسی و برداشته شدن گام‌های اولیه این امید را ایجاد کرده تا شاید در آینده بورس به بازاری کارا و مولد تبدیل شود.

رفت‌و‌برگشت 28هزار‌تومانی دلار

اسکناس آمریکایی در هفته‌ای که گذشت به صعود ادامه داد و توانست پس از 71 روز مجدداً وارد کانال 28 هزار تومان شود؛ هر چند در پایان هفته مجدداً به کانال پایین‌تر بازگشت. به این ترتیب عملکرد هفتگی بازار ارز تهران با رشد یک‌درصدی بهای دلار (تا روز چهارشنبه) پایان یافت. سکه نیز در همین بازه زمانی دو درصد رشد کرد.

در آغاز معاملات هفته‌ای که گذشت دلار به روند افزایشی خود از اواخر سال گذشته که استارت آن زده شده بود، ادامه داد و به پیشروی در کانال 27 هزار تومان ادامه داد. روز شنبه دلار 27 هزار و 800 تومان قیمت خورد. از 12 بهمن سال گذشته تاکنون این نخستین‌باری است که اسکناس آمریکایی در این سطح قیمتی معامله می‌شد. مشاهدات به‌عمل‌آمده از هسته مرکزی بازار ارز حاکی از آن است که انتظارات کاهشی نسبت به آینده نرخ ارز در بازار تهران که به واسطه مناسبات سیاسی به وجود آمده بود در حال تغییر است. تحلیلگران و کارشناسان ارزی ضمن اشاره بر آغاز روند افزایشی دلار از ابتدای سال جدید از فرسایشی شدن روند مذاکرات هسته‌ای وین به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل آغاز این روند افزایشی سخن گفتند. این افراد بر این باورند که از ابتدای انتشار سیگنال‌های مثبت سیاسی و در نتیجه آن کانال‌شکنی‌های پیاپی نرخ ارز در زمستان سال گذشته، انتظارات نسبت به نرخ دلار بعد از حصول توافق هسته‌ای احتمالی به میزان قابل‌توجهی کاهشی شد. حال اما با طولانی‌تر شدن روند مذاکرات و وجود سیگنال‌هایی از برخورد این نشست‌ها به هسته سخت، انتظارات مذکور تغییر جهت یافته و متقاضیانی که در انتظار خرید دلار ارزان پساتوافق از معاملات خود دست کشیده بودند حالا در نقش خریدار در حال ورود به بازار هستند. معامله‌گران افزایشی نیز با غنیمت شمردن فرصت گاهی با عدم عرضه و در موارد دیگر با ارائه نرخ‌های غیرواقعی برای تشدید و همراهی با روند افزایشی آغازشده تلاش می‌کنند.

این رشد قیمتی تداوم یافت و روز یکشنبه شاخص ارزی به مرز دو کانال ۲۷ و ۲۸ هزار‌تومانی نزدیک شد. در پایان دادوستدهای روز یکشنبه بازار ارز تهران، اسکناس آمریکایی که سری نیز به کانال 28 هزار تومان زده بود، به کار خود در سطح 27 هزار و 900 تومان پایان داد. بررسی فضای مرکزی بازار ارز تهران حاکی از آن است که فشار خریداران نسبت به فروشندگان افزایش یافته و متقاضیان ارز در حال تزریق سرمایه‌های ریالی خود به بازار هستند. طبق مشاهدات به‌عمل‌آمده از گفت‌وگوهای معامله‌گران ارزی بازار سبزه‌میدان، اکثریت این افراد دلیل افزایش قیمت اسکناس آمریکایی در سال جدید را توقف روند مذاکرات هسته‌ای وین دانسته و اذعان دارند درصورت انتشار اخبار مثبت حول محور این نشست‌ها، احتمال ریزش مجدد دلار به سمت کانال‌های ۲۵ و ۲۶ هزار‌تومانی وجود دارد. از سوی دیگر اما برخی از این بازیگران بازار ارز با عدم فروش دارایی‌های دلاری خود و به‌تبع آن کاهش میزان عرضه در بازار خرد به دنبال افزایش نرخ این ارز در بازار آزاد ارز تهران هستند.

مذاکرات در جهت لغو تحریم‌ها همچنان ادامه داد اما کاهش امیدواری به حصول توافق در کوتاه‌مدت روند قیمتی دلار را در مدار صعودی قرار داده است. از این‌رو در میانه هفته گذشته، دلار پس از ۷۱ روز وارد کانال ۲۸ هزار‌تومانی شد. فعالان ارزی می‌گویند عدم انتشار اخبار مثبت جدید حول محور مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی از عوامل مهم تداوم روند افزایشی مذکور است. عده‌ای از تحلیلگران بازار ارز تهران نیز ضمن اشاره بر عدم توجه نهادهای بازارساز به افزایش قیمت‌های مشاهده‌شده در نرخ ارز از احتمال تغییر بازه نوسان دلار از دو کانال ۲۵ و ۲۶هزارتومانی به کانال‌های ۲۷ و ۲۸هزار‌تومانی سخن گفتند. گزارش‌های موجود از هسته مرکزی بازار نیز از تلاش نوسان‌گیران ارزی در جهت تشدید روند افزایشی مذکور خبر می‌دهند. این افراد با ارائه نرخ‌های بعضاً غیرواقعی و همین‌طور ممانعت از فروش دارایی‌های خود در معاملات خرد به افزایش هرچه بیشتر نرخ آزاد ارز کمک می‌کنند. قیمت دلار در پایان معاملات روز دوشنبه به رقم ۲۸ هزار و ۱۰۰ تومان رسید.

روند افزایشی دلار در کانال جدید متوقف شد. پس از ورود شاخص ارزی به کانال ۲۸ هزار‌تومانی در روز سوم هفته گذشته و تثبیت نرخ این ارز در پله ابتدایی کانال مذکور، روز سه‌شنبه دلار حرکت قابل‌توجهی از خود نشان نداد و در بازه قیمتی ۲۸هزار و ۵۰ تا ۲۸هزار و ۱۵۰ تومان به نوسان پرداخت. تحلیلگران ارزی بازار تهران نیز ضمن اشاره بر تایید خبر آزادسازی منابع مالی بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی توسط وزارت امور خارجه، از تقویت ذخایر ارزی کشور پس از این آزادسازی سخن گفتند. این افراد همچنین بر این باورند که با توجه به افزایش قدرت نهادهای بازارساز پس از این گشایش ارزی، بانک مرکزی می‌تواند با تقویت حجم عرضه دلار در معاملات ارزی بازار، از نوسانات افزایشی شدید این ارز جلوگیری کرده و قیمت اسکناس آمریکایی را در کریدور موردنظر خود به تثبیت برساند. دلار روز سه‌شنبه 28هزار و 120 تومان قیمت خورد.

روز چهارشنبه اسکناس آمریکایی با عقبگرد دوپله‌ای خود به محدوده قیمتی 27هزار و 850 تومان تا 27هزار و 950 تومان رسید. آن‌گونه که تحلیلگران ارزی مطرح می‌کنند اجرای سیاست‌های ارزی جدید بانک مرکزی می‌تواند در آغاز روند کاهشی بازار تاثیر بسزایی داشته باشد. از سوی دیگر گفت‌وگوهای بازیگران ارزی در هسته مرکزی بازار تهران حاکی از آن است که در صورت تداوم یافتن روند کاهشی بازار در هفته جاری و بازگشت نرخ دلار به سطوح قیمتی کانال 26هزار‌تومانی، احتمال مشاهده کانال‌شکنی‌های جدید در قیمت اسکناس آمریکایی و شروع روند کاهشی جدید در بازار ارز وجود دارد. عده دیگری از کارشناسان سیاسی-‌اقتصادی بازار ارز تهران نیز ضمن اشاره بر تایید شدن خبر آزادسازی منبع مالی هفت‌میلیارد‌دلاری توسط مسوولان کشور، حرکت کاهشی دلار در روز چهارشنبه را خوشامدگویی بازار ارز به منابع در حال آزادسازی نامیدند. به‌هرحال بازار ارز توانست چهارمین هفته سال جدید را (تا چهارشنبه) با رشد یک‌درصدی پایان دهد.

هفت هفته کاهش برای اوراق مسکن

پس از ثبت اوج قیمتی 160هزارتومانی در بازار اوراق تسهیلات مسکن که در اواخر بهمن سال گذشته رقم خورد، «تسه»‌ها وارد روندی نزولی شدند که ماحصل آن تاکنون هفت هفته پیاپی افت قیمت بوده است. در هفته‌ای که گذشت نیز میانگین قیمت اوراق تسهیلات مسکن در فرابورس ایران به 76هزار و 879 تومان رسید که از کاهش هفتگی 7 /9درصدی حکایت می‌کرد. بااین‌حال در روزهای پایانی هفته گذشته قریب به اتفاق سررسیدهای اوراق مذکور به مسیر صعودی بازگشتند و در سقف مجاز روزانه دادوستد شدند. از این‌رو انتظار می‌رود پس از هفت هفته افت متوالی، در هفته جاری شرایط تغییر کند و شاهد رشد قیمتی «تسه»‌ها باشیم.

هفته سوم فروردین‌ماه بود که براساس گزارش منتشر‌شده از سوی بانک مرکزی اعلام شد متوسط قیمت هر مترمربع مسکن در شهر تهران در اسفند 1400 به 35میلیون و 120 هزار تومان رسیده که در مقایسه با بهمن‌ماه سال گذشته 2 /6 درصد و در مقایسه با ماه مشابه سال 99 افزایش 16درصدی را نشان می‌دهد. شاخص کرایه مسکن اجاری در شهر تهران اما در اسفند ۱۴۰۰، معادل 8 /45 درصد نسبت به ماه مشابه سال 99 افزایش پیدا کرد. در چنین شرایطی وام کنونی مسکن کفاف خرید بخش کوچکی از یک واحد مسکونی را می‌دهد و از این‌رو کاهش تقاضا برای اوراق تسهیلات مسکن طبیعی به نظر می‌رسد بااین‌حال نباید فراموش کنیم که کمتر از سه ماه پیش بود که این اوراق رکورد قیمتی تاریخی خود را نیز پشت‌سر گذاشت پس تنها نمی‌توان با تکیه بر تحلیل بازار مسکن، آینده قیمتی اوراق تسه را پیش‌بینی کرد و شاید به دلیل محدودیت‌های معاملاتی در بازار سهام، این اوراق نیز مجدداً درگیر هیجانات افزایشی شده و مجدداً به سمت قله قیمتی خود حرکت کند.

کریپتوها نزولی شدند

بازار ارزهای دیجیتال در هفته‌ای که گذشت (تا عصر روز چهارشنبه) با افت 2 /5‌درصدی ارزش کل مواجه شد. به این ترتیب ارزش کل این بازار به کمترین سطح از اواخر ماه گذشته میلادی نزول کرد. در این میان بیت‌کوین به عنوان بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین ارز دیجیتال طی 7 روز گذشته حدود 12 درصد افت قیمت داشته است و اتریوم نیز در همین بازه زمانی 9 درصد ارزان‌تر دادوستد می‌شود.