از کمبود انرژی تا مدیریت چالش‌ها
معاون بهره‌برداری فولاد مبارکه از چالش‌های تامین پایدار انرژی برای صنعت فولاد می‌گوید
چالش‌های مرتبط با تولید فولاد در ایران تمامی ندارد و اگرچه در تابستان مشکل کمبود برق بسیاری از خطوط تولیدی را رو به خاموشی برد، اما در زمستان هم چالش گاز، خطوط تولید بسیاری از کارخانه‌ها را با توقف مواجه کرده است. در این میان صنایع فولادی که یکی از مزیت‌های عمده آنها برای ایران، دسترسی به منابع فراوان و اقتصادی انرژی به خصوص گاز است، با مشکلات جدی دست‌و‌پنجه نرم کرده و بسیاری از تولیدات و محصولات مرتبط با آنها با کاهش مواجه شده؛ هرچند برخی از شرکت‌ها برای این چشم‌اندازی که از ماه‌ها قبل پیش‌روی خود داشتند، چاره‌اندیشی کرده و تلاش کردند جبران ضرر و زیانی را که از این محل خواهند داشت صورت دهند؛ بنابراین با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، تلاش کردند بتوانند افت نامحسوس‌تری را در حوزه تولید داشته باشند. در این میان البته ضعف دولت در سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم منجر به این شده که در تابستان قطعی برق بخش عمده‌ای از برنامه‌ریزی‌های تولید را دچار مشکل کند و قطعی گاز در زمستان برای واحدهای تولیدی دردسرساز شود. عباس اکبری‌محمدی، معاون بهره‌برداری فولاد مبارکه، در این رابطه به این نکته اشاره می‌کند که اگر دولت تسهیلات لازم را همچون احداث زیرساخت‌های تامین برق از جمله نیروگاه‌ها، برای بخش گاز هم فراهم کند، شرکت‌های فولادی از جمله فولاد مبارکه حاضر به سرمایه‌گذاری در میادین و استخراج گاز برای تامین نیازهای خود به صورت پایدار هستند و مشکلی از این بابت وجود ندارد. بنابراین چراغ سبز سرمایه‌گذاری از سوی بخش خصوصی روشن شده است و حالا توپ در زمین دولت قرار دارد که چقدر قدرت پذیرش بخش‌خصوصی در این حوزه انحصاری را برای سرمایه‌گذاری خواهد داشت و تا چه اندازه تولیدکنندگان را ترغیب خواهد کرد؟
♦♦♦
به نظر می‌رسد بحران انرژی چه در حوزه آب و چه در حوزه گاز، تولیدکنندگان بسیاری را با مشکل مواجه کرده و به نوعی چالش جدی برای آنها به وجود آورده است. با توجه به قطعی برق تابستان و قطعی گاز زمستان، تولیدکنندگان فولاد از این محل تاکنون چه اندازه متضرر شده‌اند؟
با توجه به سرمایه‌گذاری کمی که طی سال‌های گذشته، کشور در حوزه تامین زیرساخت‌های تامین انرژی انجام داده و نیازمندی‌ها در مورد نحوه قیمت‌گذاری و توزیع منابع انرژی، متاسفانه شرایطی ایجاد شده است که شرکت‌های صنعتی و تولیدکننده صنایع و محصولات مختلف به خصوص صنایع فولادی که وابستگی زیادی به انرژی گاز و برق دارند، در چند سال گذشته، دچار خسارات زیادی از نظر کاهش حجم تولید در فصل گرم به خاطر محدودیت‌های برق و در فصل سرد به خاطر محدودیت‌های حوزه تامین گاز، شده‌اند. البته این محدودیت‌ها از تابستان امسال شکل جدی‌تری به خود گرفته و چالش بالا گرفت، به نحوی که تقریباً نزدیک به 90 درصد انرژی الکتریکی برخی از شرکت‌ها و خطوط تولیدی کشور در فصل گرم گذشته با توجه به محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی وزارت نیرو دچار قطعی می‌شد و این خسارت سنگینی را به شرکت‌های فولادی وارد کرده است که برخی توانسته‌اند طی ماه‌های گذشته بخشی از آن را جبران کنند، اما برخی از شرکت‌های فولادی به خاطر شرایطی که داشتند، نتوانستند این محدودیت را جبران کرده و متاسفانه با سختی زیادی مواجه شدند. اما در شرایطی که هم‌اکنون در آن قرار داریم و در فصل سرد سال، با توجه به محدودیت‌های شدید تولید گاز و مصرف بالای آن در بخش خانگی، سیاست‌های دولت بر این است که با محدود کردن صنایعی که از انرژی گاز استفاده می‌کنند، بخشی از کمبود مصارف خانگی را جبران کند که این هم باز در جای خود به کاهش تولید به‌خصوص در بخش‌هایی منجر شده است که مصرف بیشتر گاز را در آن بخش شاهد هستیم که عمدتاً در بخش‌های ابتدای زنجیره تولید از جمله تولید گندله، آهن اسفنجی و فولاد خام این محدودیت‌ها بیشتر بوده و خود را بیشتر نشان داده است که این قطعاً باعث ایجاد خسارت هر چه بیشتر در واحدهای فولادی شده است که به نظر می‌رسد تا پایان سال، این کسری تولید نیز قابل جبران نباشد.
آیا فولاد مبارکه نیز با این مشکل مواجه است یا تدابیر خاصی برای جبران این کمبود گاز اندیشیده شده است؟
تقریباً تمامی شرکت‌های فولادی با محدودیت‌های گاز مواجه هستند.
با این اوصاف، روند فعالیت شرکت فولاد مبارکه در این ماه‌های سرد سال که با قطعی گاز مواجه است، به چه نحوی پیش خواهد رفت؟ آیا همچون تابستان به صورت شیفتی کار می‌کنید یا راهکار دیگری را در پیش گرفته‌اید؟ وضعیت اکنون در خطوط تولیدی به چه صورت است؟
شرکت‌های فولادی بسته به قسمتی از زنجیره فولادی که در آن مشغول به فعالیت هستند، با محدودیت‌های ناشی از تامین برق در تابستان و قطعی گاز در زمستان دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند؛ این در حالی است که تاثیر هر یک از این محدودیت‌ها بر شرکت‌های مختلف متفاوت است. آن دسته از شرکت‌هایی که در حوزه فولادسازی فعالیت دارند، با توجه به اینکه عمده شرکت‌های فولادی کشور به صورت قوس الکتریکی فعالیت می‌کنند، در تابستان خسارت بیشتری دیده‌اند و آن دسته از شرکت‌هایی که در قسمت پایین زنجیره از جمله آهن اسفنجی و گندله کار می‌کنند، در زمستان به خاطر محدودیت گاز خسارت بیشتری را متحمل می‌شوند.
در عین حال برخی از شرکت‌های فولادی نیز زنجیره کامل‌تری از تولید فولاد را در اختیار دارند و زنجیره آهن اسفنجی، فولادسازی و حلقه‌های بعدی شامل نورد سرد و گرم نیز مشکلاتی دارند که البته میزان خسارت و کاهش تولید در شرکت‌های مختلف به لحاظ محدودیت انرژی متفاوت است؛ اما در مجموع این موضوع باعث کاهش تولید محصولات فولادی شده است.
امسال با توجه به کمبود گازی که در کشور وجود دارد و محدودیت‌هایی که اعمال شده، برای فولاد مبارکه چه درصدی ضرر را می‌توان متصور بود و چه میزان از اهداف تولید خود را قادر نیست محقق کند؟
در مورد محدودیت‌های تامین گاز که هم‌اکنون با آن درگیر هستیم، در بخش‌های مختلف زنجیره تاثیرات مختلفی داشته که تلاش شده با برنامه‌ریزی‌هایی که از گذشته در مورد تاثیرات محدودیت گاز صورت گرفته، با ذخیره‌سازی آهن اسفنجی یا بار فلزی که در ماه‌های قبل ذخیره کرده‌ایم، آن را پوشش دهیم. در واقع، فولاد مبارکه تلاش کرده تاثیر محدودیت‌ها را در فولادسازی به حداقل رسانده و از سوی دیگر، با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته این محدودیت‌ها صرفاً بر چرخه‌های فولادسازی و آهن‌سازی فولاد مبارکه تاثیرگذار بوده و سعی شده تاثیرات آن در محصولات نهایی از جمله ورق‌های نوردشده سرد و گرم کمتر باشد و در محصول نهایی که به بازار عرضه می‌کنیم، تاثیری از این وضعیت نپذیریم.
با توجه به تداوم روند نامناسب تامین انرژی در کشور اعم از برق در تابستان و گاز در زمستان، اجرای پروژه‌های دستیابی به تولید فولاد و طرح جامع فولاد امکان‌پذیر است؟
واقعیت آن است که زیرساخت‌های کشور در حوزه تامین انرژی چه در حوزه گاز و چه در حوزه برق اصلاً مناسب نیست و زیرساخت‌های مرتبط با سایر زمینه‌ها از جمله حمل‌و‌نقل که یکی از زیرساخت‌های اصلی مرتبط با صنعت فولاد است به خاطر حجیم بودن حجم جابه‌جایی‌ها اصلاً مناسب شرایط تولید نیست و سرمایه‌گذاری‌های کمی نیز در این زمینه‌ها طی سال‌های اخیر انجام شده است؛ بنابراین شرکت‌های فولادی عمدتاً زیرساخت‌های لازم برای تولید پایدار خود را در حال تکمیل دارند و سرمایه‌گذاری را به نحوی صورت داده‌اند که حداقل برای تولیدی که از قبل برنامه‌ریزی شده است، بتوانند شرایط پایدار زیرساخت‌ها و ابزارهای تولید را فراهم کنند تا بتوانند کار را ادامه دهند. یکی از این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری‌هایی است که شرکت‌های فولادی با صنعت نیروگاهی در حال انجام دارند تا بتوانند قسمت عمده برق مورد نیاز خود را به صورت خودتامین فراهم کرده و بخشی از محدودیت‌هایی را که در فصل سرد و گرم به لحاظ محدودیت برق و گاز با آن مواجه هستند، بتوانند جبران کنند.
چه راهکارهایی را برای تامین به‌موقع و مطمئن گاز پیشنهاد می‌دهید؟
در رابطه با برق داستان راه‌حل مشخص‌تری دارد و با سرمایه‌گذاری در حوزه احداث زیرساخت‌هایی که شامل نیروگاه‌های حرارتی و تجدیدپذیر هستند که به عنوان یکی از تولیدکنندگان مطرح در این زمینه در این راستا وارد شده‌ایم، مشکل می‌تواند به صورت اصولی حل شود ولی در حوزه گاز، با توجه به اینکه عمده سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این حوزه و حتی زیرساخت‌هایی که در این بخش ایجاد شده، صرفاً در انحصار دولت بوده و دولت نیز در این زمینه، کمترین سرمایه‌گذاری را صورت داده و از ظرفیت بخش خصوصی برای تامین کسری استفاده نکرده است، بنابراین نتیجه این می‌شود که برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه شرکت‌های فولادی از جمله فولاد مبارکه برای افزایش ظرفیت خطوط انتقال یا افزایش ظرفیت برداشت از میادین گازی کار کنند، زمینه‌های روشنی وجود ندارد.
آیا اگر دولت چراغ سبز به ورود بخش خصوصی به این عرصه نشان دهد، فولاد مبارکه این آمادگی را دارد که در پروژه‌های تامین گاز و برداشت از میادین گازی مشارکت داشته باشد؟
بله، ما این آمادگی کامل را داریم که بتوانیم در زمینه توسعه میادین یا سرمایه‌گذاری در میادین جدید گازی و استخراج گاز ورود کرده و سرمایه‌گذاری لازم را صورت دهیم؛ اما این سرمایه‌گذاری به طور قطع مشروط به دریافت تضامین لازم برای بهره‌برداری از منابع است و باید شرایط سرمایه‌گذاری از سوی دولت فراهم شود؛ یعنی ضوابط و شرایط سرمایه‌گذاری تسهیل شود. اکنون زمینه سرمایه‌گذاری خیلی فراهم نیست.
این زمینه از سوی دولت برای سرمایه‌گذاری فراهم نیست یا خود تولیدکنندگان رغبتی به سرمایه‌گذاری ندارند؟
بله، این زمینه برای سرمایه‌گذاری از سوی دولت فراهم نیست؛ در حالی‌که اگر تضامین لازم برای برداشت از این منابع داده شود، به طور قطع شرکت‌های فولادی آمادگی لازم را برای ورود به این عرصه خواهند داشت.
در حال حاضر امکان سرمایه‌گذاری فراهم نیست؟ مثلاً در حوزه برق فولاد مبارکه در حال احداث نیروگاه است. چرا در حوزه گاز اکنون این شرایط را تجربه نمی‌کنید؟
در زمینه برق و احداث نیروگاه نیز ما با تفاهمی که با دولت داشتیم در این حوزه وارد شدیم و تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نیرو برای تسهیل شرایط حضور بخش خصوصی در حوزه صنعت برق و احداث نیروگاه امضا شده که ما بر مبنای آن در حال ورود به این عرصه هستیم. برای اینکه نیروگاه‌ها اجرا شود، این تسهیلات فراهم آمده؛ اما اگر دولت بخواهد برای بخش گاز نیز از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی استفاده کند، باید همین تسهیل را ایجاد کند که بخش خصوصی نیز بتواند در این زمینه وارد شود.
به هر حال اگر این موافقت هم از سوی دولت صورت نگیرد، اوضاع به نظر بدتر می‌شود. اما سوال اصلی این است که هم‌اکنون که دولت نه خود به عرصه سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌های توسعه‌ای لازم ورود کرده و نه بخش خصوصی اجازه و انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری را دارد، چقدر برنامه‌های توسعه صنعت فولاد با مشکل مواجه خواهد شد؟ به هر حال در قالب سند چشم‌انداز فولاد، اعداد و ارقام تولیدی در سنوات آتی، کاملاً مشخص است. و سوال اصلی‌تر این است که آیا این موضوع، ایران را در دنیا از مزیت رقابتی تولید خارج نخواهد کرد؟
در واقع، یکی از زیرساخت‌هایی که مزیت رقابتی پایدار برای تولید فولاد در ایران به شمار می‌رود، وجود منابع انرژی به خصوص گاز در ایران بوده است و اینکه تکنولوژی‌ای که در ایران توسعه یافته است، بر خلاف همه دنیا که از تکنولوژی کوره بلند و استفاده از کک برای احیا بوده، در ایران از روش احیای مستقیم و قوس الکتریکی استفاده می‌شده است که این به دلیل وجود منابع سرشار انرژی در داخل کشور بوده که به عنوان یک مزیت رقابتی در صنعت فولاد به‌کار گرفته شده است؛ اگر تغییرات قیمتی و شرایط نوسانات استفاده در کشور این‌گونه پیش برود که این مزیت نسبی کشور با توجه به نوع تکنولوژی که توسعه یافته است، از بین برود، شرایط رقابت‌پذیری ایران در دنیا نیز با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
چشم‌انداز تولید فولاد ایران تا پایان سال را چطور ترسیم می‌کنید؟
وضعیت تولید فولاد با توجه به اینکه عمده شرکت‌های بزرگ فولادی و معدنی در تامین قسمتی از زیرساخت‌هایی که نیاز دارند، ورود کرده‌اند و از جمله آن ایجاد نیروگاه‌های جدید برای تامین برق و ورود برای بهبود زیرساخت‌های حمل‌و‌نقلی و حتی در آینده، ورود به بهبود شرایط انرژی گاز، قسمتی از نیازهایی را که برای بهبود و پایدار کردن شرایط تولید وجود دارد، تامین خواهند کرد و بنابراین شرایط برای تامین انرژی پایدار در سنوات آتی به نحو قابل ملاحظه‌ای نسبت به وضعیت کنونی بهبود خواهد یافت و حداقل تا چهار سال آینده شرایط بهتر خواهد شد؛ اما در دو سال آینده نوسانات انرژی اعم از برق و گاز، تاثیرات خود را بر تولید به جای داشته باشد ولی با این برنامه‌ریزی‌هایی که عمدتاً در زمینه تولید انجام می‌شود تلاش می‌شود که این نوسانات حداقل بر بازار به لحاظ تامین محصولات نهایی حالت متعادل داشته باشد و نوسانات شدید از نظر محصولات نهایی نداشته باشیم.
با توجه به نوساناتی که در تامین انرژی وجود دارد و احتمالاً تامین برق تا پایان سال هم دچار مشکل خواهد بود، برنامه‌های تولید شرکت فولاد مبارکه به چه صورت پیش خواهد رفت؟
طرح‌های توسعه ما با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در شرکت‌های زیرمجموعه که شامل فولاد هرمزگان، فولاد سنگان و فولاد سپیددشت است مطابق برنامه در حال حرکت است و نوسانات انرژی تاثیر خاصی در پیشبرد طرح‌های توسعه ندارد، هرچند در بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند؛ ولی در ادامه و روند پروژه‌های توسعه اشکال ایجاد نخواهد کرد.
