معیار بازارها

مجید حیدری: قیمت دلار در ایران یک نقش پیشرو دارد و به قطب‌نما برای تمام بازارها تبدیل شده است. اکثر کالاهای مصرفی چشم‌انتظار دلار ایستاده‌اند، تا قیمت خود را با آن تنظیم کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال جاری دوباره قیمت دلار بازارها را تکان داده است. روند دلار در سال جاری دوباره افزایشی شده است و در نتیجه در دو ماه نخست سال جاری نرخ تورم ماهانه نیز افزایش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل اصلی افزایش تورم، رشد قیمت دلار بوده است زیرا قیمت کالاهای بادوام رشد کرده است. در گزارش مرکز آمار ایران عنوان شده که افزایش قیمت خودرو، محصولات کامپیوتری و دیجیتالی، کالاها و لوازم خانگی دلیل اصلی افزایش تورم ماهانه در اردیبهشت‌ماه بوده است. از نگاه کارشناسان، ارز در ایران به مثابه دارایی مالی با ویژگی‌های خاص است؛ این دارایی نه کاملاً همگن و نه ناهمگن محض است. در بسیاری از کشورهای جهان دسترسی به بازارهای عمده ارزی بین‌المللی و امکان تسویه بین‌کشوری مانده‌ها، تبادلات ارزی را از سطح اول دغدغه‌های سیستم مالی حذف کرده است. اما در ایران اوضاع به روال دیگری است؛ برخلاف بسیاری از کشورهای جهان، بازیگران ارزی در ایران تا حدودی متفاوت هستند؛ نخست اینکه بهره‌مندی ایران از منابع طبیعی قابل توجه و سهم بالای این منابع در صادرات کشور، بخش قابل‌ توجهی از عرضه ارز در ایران را تحت اختیار بنگاه‌های دولتی و شبه‌دولتی قرار داده است. شرایط متقاضیان نیز تا حدودی متفاوت است، علاوه بر تقاضای واردات، بخشی از شهروندان ایرانی از ارز به عنوان وسیله‌ای برای پوشش تقاضای سفته‌بازی و حفظ ارزش دارایی‌ها استفاده می‌کنند. این شکل از تقاضا در نقاط دیگر از جهان نیز وجود دارد، اما شیوه پوشش آن کاملاً متفاوت است. در کشورهایی با دسترسی مناسب به بازارهای مالی بین‌المللی، خرید دارایی‌های مالی دیگر کشورها نظیر اوراق قرضه و فعالیت در بازارهایی مثل فارکس، پاسخ مناسبی به این نوع از تقاضاهاست، در حالی که شرایط خاص کشور ما به لحاظ روابط مالی بین‌المللی و سابقه تاریخی در سیاست‌های پولی و ارزی سبب شده است تا تقاضای احتیاطی یا همان حفظ ارزش پول و همچنین سفته‌بازی اغلب با لمس شکل فیزیکی ارز و در قالب اسکناس پاسخ داده شود. همچنین همان‌طور که پیشتر نیز توضیح داده شد، عدم دسترسی روان به ارز عمده از طریق روابط بانکی بین‌المللی موجب شده است تا نقش واسطه‌گری در بازار ارز ایران با به وجود آمدن صنف صرافان ایفا شود. این ویژگی‌ها در نهایت باعث شده که ارز خارجی در ایران نقش متفاوت‌تری نسبت به سایر کشورها ایفا کند. بسیاری به تجربه در ایران آموخته‌اند که اگر در دلار نوسانی اتفاق بیفتد، این نوسان با یک وقفه زمانی به سایر بازارها خواهد رسید. در بلندمدت نیز اکثر بازارها نوسانات خود را با بازار ارز تنظیم می‌کنند، اما برخی نیز معتقدند رشد بالای نقدینگی در اقتصاد باعث شده است که ارزش ریال در برابر دلار در هر سال تضعیف شود و اختیار بازارها نیز به دست دلار بیفتد.