تهدید ثبات

 معین حسین‌پور: «بانک‌های روسیه و چین به ایران هشدار داده‌اند که در صورتی که FATF ایران را در لیست سیاه قرار دهد، هیچ مبادله مالی با تهران نخواهند داشت.» این هشدار تا چه حد جدی است؟ حداقل عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی این ادعا را بی‌اساس نخواند. همتی در مصاحبه‌ای که با «المانیتور» داشت، هنگامی که با سوال خبرنگار مواجه شد که ادعای مذکور صحت دارد یا خیر، پاسخی دیپلماتیک داد: «پیوستن به FATF یکی از پیش‌نیازهای مبادلات بانکی بین‌المللی است؛ بنابراین طبیعی است که همه بانک‌ها پیروی از قوانین این نهاد را به‌ عنوان پیش‌نیاز در نظر داشته باشند.» با اینکه مصاحبه به زبان انگلیسی منتشر شده و در یک سایت بین‌المللی قرار گرفته بود، اما سخنان رئیس کل بانک مرکزی بیشتر یک سیگنال آشکار برای مخالفان داخلی FATF بود، که اگر ایران وارد لیست سیاه شود، انتظار همکاری بانکی و تسویه مبادلات مالی از روسیه و چین را نیز نباید داشت. یک فرضیه رایج این است که پیوستن به کنوانسیون‌های پالرمو و CFT در شرایط تحریمی، دور زدن تحریم‌ها را سخت‌تر از قبل خواهد کرد. سوالی که در برابر این فرضیه قرار می‌گیرد این است که دور زدن تحریم‌ها با کمک کدام کشورها در حال انجام است؟ اگر پاسخ، کشورهای دوست و همکار چون روسیه و چین است، پس اکنون طرفداران این فرضیه باید هشدارهای روسیه و چین را پاسخ دهند. در حقیقت کشورهایی که به ایران در دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کنند، به نظر به ایران هشدار داده‌اند که در صورت بازگشت به لیست سیاه، امکان ادامه مبادلات بانکی ممکن نخواهد بود؛ در حقیقت راه دور زدن تحریم‌ها بسته خواهد شد. اگر کشورهای دوست و همکار رابطه مالی با ایران را قطع کنند، چه اتفاقی برای اقتصاد ایران می‌افتد؟ واردات و صادرات کاملاً به مشکل می‌خورند و نگه داشتن سطح تجارت در وضعیت فعلی می‌تواند غیرممکن شود. در این حالت، راه‌های رسمی تسویه مبادلات به حداقل می‌رسد و در نتیجه هزینه در مبادلات غیررسمی، افزایش خواهد یافت، چراکه تنها راه ممکن برای تسویه خواهند بود. ضمن اینکه در آن حالت، علاوه بر دور زدن تحریم‌های آمریکا، باید تلاش‌هایی برای دور زدن تحریم‌های FATF هم آغاز شود. هنگامی که ورود و خروج ارز به کشور به حداقل رسد، اولین نقطه‌ای که انتظار می‌رود واکنش نشان دهد، بازار ارز است. هنگامی که تعادل در این بازار به هم بخورد، دومینوی تخریب در بازارهای موازی محتمل است. از طرف دیگر، اخلال در تجارت، می‌تواند بازار کالایی ایران را هم تحت تاثیر قرار دهد. از این‌رو می‌تواند منجر به کمبود کالاهای اولیه شود. چراکه در حال حاضر بخش قابل توجهی از واردات کشور معطوف به کالاهای اساسی است. اخلال در ورود کالاهای اساسی می‌تواند به معنای یک ریسک بزرگ برای اقتصاد کشور تلقی شود که شاید دامنه اثراتش تنها در اقتصاد باقی نماند. از این‌رو لازم است که به گفته رئیس‌جمهور، «مخالفان لوایح FATF مسوولیت عدم تصویب لوایح را هم بپذیرند». در این پرونده، کارشناسان اثرات احتمالی بازگشت ایران به لیست کشورهای غیرهمکار گروه ویژه اقدام مالی بر بازار ارز و اقتصاد کلان را بررسی خواهند کرد.