پل حراج دارایی بانک‌ها
بررسی مکانیسم عملکرد رمز ارز پیمان در گفت‌وگو با نیما امیرشکاری
اموال مازاد بانک‌ها، بخشی از دارایی غیرنقدشونده بازیگران بازار پول را تشکیل می‌دهد که در سال‌های گذشته به یکی از چالش‌های اصلی در سیستم بانکی کشور تبدیل شده است. این بار قرار است که کلید این مشکل با رمز ارز جدید «پیمان» حل شود. نیما امیرشکاری، در گفت‌وگو با تجارت فردا به ابعاد این موضوع می‌پردازد.
اموال مازاد بانک‌ها، بخشی از دارایی غیرنقدشونده بازیگران بازار پول را تشکیل می‌دهد که در سال‌های گذشته به یکی از چالش‌های اصلی در سیستم بانکی کشور تبدیل شده است. این بار قرار است که کلید این مشکل با رمز ارز جدید «پیمان» حل شود. نیما امیرشکاری، در گفت‌وگو با تجارت فردا به ابعاد این موضوع می‌پردازد. به گفته او، دارایی مازاد بانک‌ها در این رویه تبدیل به یک «توکن» یا واحد سنجش جدید می‌شود و با بهره‌گیری از تکنولوژی بلاک‌چین، این واحدهای سنجش جدید در قالب کیف پول در اختیار مردم قرار می‌گیرد. مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی این روش را به انتشار اوراق بهادار تشبیه می‌کند که در آن نهاد واسطه‌ای و ضمانت‌کننده اوراق، حذف شده و با بهره‌گیری از تکنولوژی جدید، این دارایی‌ها به طور مستقیم در اختیار خریداران قرار می‌گیرد. او ابراز امیدواری کرد که این رمز ارز، بتواند در خارج از مرزهای داخلی نیز مورد استفاده و بهره‌برداری قرار گیرد و از این طریق، بتوان مبادلات فرامرزی را نیز پوشش داد.
♦♦♦
هفته گذشته، از رمز ارز «پیمان» به عنوان یک رمز ارز جدید رونمایی شد، به عنوان سوال نخست این موضوع مطرح می‌شود که با توجه به بخشنامه بانک مرکزی در خصوص محدود کردن رمز ارزها به عنوان یک ابزار پرداخت، کارکرد این پول دیجیتالی جدید چه خواهد بود؟ و اینکه آیا می‌توان پیمان را یک رمز ارز ملی معرفی کرد؟
در خصوص نکته اول باید به این موضوع اشاره کنم دستورالعمل بانک مرکزی، در خصوص رمز ارزهایی است که در کنترل و نظارت بانک مرکزی قرار ندارد، مانند رمزارزهای بخش خصوصی یا رمز ارزهای بین‌المللی. اما اگر این رمز ارزها تحت کنترل بانک مرکزی باشد، می‌تواند به عنوان ابزار پرداخت مورد استفاده قرار گیرد.
در خصوص رمز ارز ملی که شما اشاره کردید، از نگاه من، بحث ملی بودن در اینجا مطرح نیست و نمی‌تواند پررنگ باشد. به عنوان مثال می‌توان به ریال نیز به عنوان پول ملی اشاره کرد یا آن را یک پول متعلق به کشور ایران دانست. در تعریف اقتصادی دو شکل پول وجود دارد، پول‌هایی که حاکمیت‌ها یا دولت‌ها تولید می‌کنند و پول‌هایی که مورد قبول بخش خصوصی است و ایجاد و ساخت آن نیز توسط این بخش صورت می‌گیرد. وقتی که طلا به عنوان ابزار پرداخت استفاده می‌شود، این طلا عموماً توسط دولت و حاکمیت مورد استخراج قرار نمی‌گیرد و ممکن است توسط یک بخش خصوصی تهیه شده باشد، اما یک وسیله بین‌المللی است که در کل دنیا مورد معامله قرار می‌گیرد.
در خصوص رمز ارزها نیز می‌توان همین ماهیت‌های سابق را پیاده‌سازی کرد. برخی از رمز ارزها، توسط دولت‌ها تولید می‌شوند و گروه دوم رمز ارزهایی است که توسط بخش خصوصی یا افراد که قابلیت ایجاد آن را دارند، درست می‌شود. در خصوص رمز ارز پیمان می‌توان آن را جزو گروه نخست دانست که دولت و حاکمیت آن را ایجاد کرده است و در حقیقت عملکرد آن می‌تواند به عنوان یک رمز ارز در خدمت خرید و فروش‌ها و ارزش‌گذاری سایر دارایی‌ها مورد استفاده قرار گیرد، به شکلی که یک دارایی بلوکه شود و بتوان از این رمز ارز استفاده کرد یا اینکه بتوان با این رمز ارز یک دارایی را خریداری کرد. به بیان دیگر، این رمز ارز می‌تواند به عنوان یک ابزار سنجش جدید مورد استفاده قرار گیرد و با استفاده از آن دارایی‌ها را ارزش‌گذاری کرد.
بحثی که شما به آن اشاره کردید و آن ارزش‌گذاری یک دارایی توسط رمز ارزهاست، به نظر می‌رسد که در این پروژه چهار بانک همکاری دارند و قرار است که املاک مازاد توسط آن واگذار شود، مکانیسم این کار به چه شکل است؟
کاری که در این پروژه بانک‌ها انجام دادند این است که چهار بانک دارایی‌های مازاد و دارایی‌های آزاد خود را توکنایز کرده‌اند. به بیان دیگر، این دارایی‌ها تبدیل به یک توکن یا واحد سنجش جدید شده است، که این واحد سنجش جدید، پیمان نام‌گذاری شده است. این رمزارز با بهره‌گیری از بلاک‌چین از تکنولوژی روز نیز بهره‌مند شده و قرار است این دارایی‌ها به افراد خریدار منتقل شود. این مانند کارکردی است که شما بر اساس یک دارایی، اوراق مشارکت یا اوراق بهادار منتشر می‌کنید، اما شیوه تکنولوژی آن تغییر کرده و به‌روز شده است.
سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا دارایی‌های بانک‌ها به شکل ریالی در بازار بورس عرضه نشده و به پشتوانه آن اوراق منتشر نشده است؟ به بیان دیگر، مزیت بهره‌گیری از بلاک‌چین چیست؟
روش‌های قدیمی، متمرکز بوده و یک نهاد مرکزی مانند بورس یا بانک مرکزی، وظیفه انتشار و عاملیت این اوراق را بر عهده می‌گیرد. در روش جدیدی که چهار بانک بر اساس بلاک‌چین این کار را انجام می‌دهند، نیازی به نهاد عامل نیست و این اتفاق به شکل گسترده صورت می‌گیرد. در حقیقت، حلقه میانی که در روش قدیم وجود داشت و شرایط را برای انتشار اوراق تسهیل می‌کرد، با تکنولوژی بلاک‌چین از میان برداشته شده است. واسطه‌ها در گذشته به دلیل نبود فناوری به وجود آمده بودند، زیرا باید به یک نهاد معتبر اعتماد می‌شد، اما در حال حاضر فناوری ایجاد شده که بدون نیاز به مرکز میانی مبادلات را انجام داده و با بهره‌گیری سیستم بلاک‌چین این اعتماد ایجاد شود، یعنی از طریق خواص ریاضی و رمزگذاری که این سیستم دارد، این مبادلات را امن و انکارناپذیر کرد.
قرار است که امکان خرید برای مردم عادی نیز صورت گیرد، مکانیسم خرید از سوی مردم چگونه است؟ و اینکه آیا قابلیت استخراج این رمز ارز مانند سایر رمز ارزهای بین‌المللی برای مردم وجود دارد؟
در خصوص سوال نخست کیف پول‌هایی تعریف شده که در آن، مردم می‌توانند از این دارایی‌ها خرید کرده و با یک روش تبدیل پول، ارز جاری را تحویل داده و این دارایی را خریداری کنند. اما در خصوص نکته دوم احتمالاً امکان استخراج آن نیز وجود دارد، البته این موضوع به برنامه آتی بستگی دارد، در برخی موارد قابلیت استخراج برای رمز ارزهای ملی ایجاد نمی‌شود، اما اگر بخواهیم یک نگاه جهانی به این موضوع داشته باشیم، باید امکان استخراج نیز برای آن قائل شوند.
در این صورت چرا در این رمز ارز، پشتوانه‌ای به عنوان طلا برای آن در نظر گرفته شده است؟
در حال حاضر دو روش برای انتشار رمز ارزهای جدید وجود دارد. روش اول مانند بیت کوین و ارزهای جهان‌شمول، از طریق استخراج تمام افراد را درگیر می‌کند، اما با توجه به مصرف محدودی که این رمز ارز خواهد داشت و در حوزه ایران تعریف شده است، به نظر می‌رسد که این امکان برای بانک‌ها یا هر شرکتی که دارایی‌هایی دارد و قصد دارد این دارایی‌ها با پشتوانه طلا، به فروش برساند، وجود خواهد داشت. جنس این استخراج نسبت به نوع اول، تفاوت خواهد داشت و از نوع سپرده‌گذاری دارایی‌هاست. در حال حاضر بسیاری از رمز ارزهای کنونی نیز با پشتوانه هستند، اگرچه بیت کوین و برخی دیگر موارد متفاوت از این رمز ارزها هستند. اکثر رمز ارزهایی که پس از بیت‌کوین به بازار آمدند، دارای پشتوانه نظیر انرژی، طلا و واحدهای ارزهای سایر کشورها بودند، به نظر می‌رسد پیمان نیز مانند این رمز ارزها با پشتوانه طلا عرضه می‌شود.
آماری در خصوص فروش ارز رمز ملی و استقبالی که از آن شده در دسترس است؟
تا آنجا که بنده اطلاع دارم فعلاً از این رمز ارز رونمایی شده است و اینکه چقدر از آن منتشر شود بستگی به بانک‌هایی دارد که می‌خواهند از آن استفاده کنند. در برج میلاد از این ارز رمز رونمایی شد اما صحبتی از عاملیت بانک‌ها و فروش آن نشد.
سوال دیگری که در این خصوص وجود دارد این است که آیا امکان خرید و فروش در حوزه بین‌الملل وجود دارد یا اینکه این رمز ارز فقط برای امور داخلی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد؟
قاعدتاً باید برای این رمز ارز این امکان وجود داشته باشد در غیر این صورت تنها به امور داخل محدود می‌شود و آینده خوشایندی را در پیش نخواهد داشت. همان‌طور که شما اطلاع دارید یکی از شاخصه‌ها و ویژگی‌های رمز ارزها جهان‌شمول بودن آن است، بنابراین باید یک آینده‌نگری در بهره‌گیری فرامرزی از آن وجود داشته باشد و باید برای این رمز ارز مخاطب بین‌المللی ایجاد کرد که پذیرفته شود. در حال حاضر آمریکا توانسته با گسترش دلار در مبادلات اقتصادی بسیاری از کشورها به این ارز وابسته کند. اتفاقی که آینده سیاسی و اقتصادی کشورها با آن رقم می‌خورد این موضوع است که به چه میزان ارزهای خود را جهان‌شمول کنند و بتوانند مخاطب بیشتری را برای استفاده از آن به خود جذب کنند. ما برای ارز خود نتوانستیم این کار را انجام دهیم به همین دلیل است که به راحتی تحریم شدیم. در این شرایط اگر ما بتوانیم با رمز ارز بین‌المللی این کار را انجام دهیم این موضوع می‌تواند تا حدی جبران شود، در حقیقت جهان‌شمول شدن این رمز ارز می‌تواند دریچه‌ای جدید به مبادلات اقتصادی کشور ایجاد کند.
آیا این رمز ارزها قابلیت تحریم شدن را دارند زیرا به نظر می‌رسد که آمریکا مقرراتی را در جهت محدود کردن دسترسی ایران به رمز ارزها وضع کرده است؟
موضوع اصلی این است که شما ارز را در چه مواردی استفاده می‌کنید حال می‌خواهد این ارز حقیقی باشد یا اینکه ارز مجازی باشد. در حقیقت هنگامی که یک پولی جابه‌جا می‌شود طرف دیگر مبادله یک کالا صورت می‌گیرد. بحثی که مورد تحریم است در قسمت خریدار و فروشنده صورت می‌گیرد. در حقیقت مهم نیست که شما با چه ارزی این خرید و فروش را انجام می‌دهید اگر تشخیص دهند که یک طرف این معامله ایرانی است، از طریق کالا، شرکت یا از طریقی که دسترسی به دنیای فیزیکی دارد، تحریم را انجام می‌دهند. ارزها در واقع ابزاری هستند که یک پایه این معامله را تشکیل می‌دهند و برای آنهایی که طرف دوم این معامله هستند قابل شناسایی خواهد بود.
در ابتدا فکر می‌کردند که برخی از رمز ارزها می‌توانند به صورت بی‌نام خرید و فروش شوند. درست است که می‌توانند به صورت بی‌نام خرید و فروش شوند ولی در ازای این عملیات انتقال یک کالا یا خدماتی تحویل می‌شود که این قسمت از معامله با نام بوده و قابل ردگیری است.
ونزوئلا رمز ارزی به اسم «پترو» منتشر کرد که تجربه موفقی نبود. این نگرانی وجود ندارد که ما یک رمز ارز ملی تولید کنیم ولی ابزار مناسبی برای دور زدن تحریم‌ها نباشد؟
لازم است در مورد ونزوئلا این توضیح را بدهم که باید دید که از نگاه چه کسی انتشار این ارز رمز موفق نبوده است. اگر از این دید به قضیه نگاه کنیم که این رمز ارز جهان‌شمول نشده است و در معاملات جهانی از آن استفاده نشده است، این حرف درست است که این رمز ارز موفق نبوده است. اما باید توجه داشت که در زمانی که رمز ارز توسط ونزوئلا منتشر شد، در هفته اول نزدیک به 5 /2 میلیارد دلار نقدینگی دست مردم را جمع کرد، این مقدار پول کمک مثبتی به شرایط ونزوئلا و از بحران‌های بعدی جلوگیری کرد، هرچند که نتوانست آن را به عنوان یک ارز جهان‌شمول بزرگ کند. در نتیجه باید دید چه انتظاری از انتشار این رمز ارز وجود داشته و بعد در مورد موفق بودن یا نبودن آن اظهارنظر کرد.
با توجه به صحبت‌های شما این‌طور برداشت می‌شود که رمز ارزها ابزاری نیستند که با آنها بتوان تحریم‌ها را دور زد؟
به نظر من انتظار بزرگی است که بخواهیم از رمز ارزها به عنوان ابزار دور زدن تحریم‌ها استفاده کنیم. شاید بهترین و منطقی‌ترین کاربرد این باشد که رمز ارزهای مختلف بین‌المللی را به عنوان سبد با ریسک کم در نظر گرفته و با برخی از آنها تجار خرد و متوسط کشور را حمایت کنند. اما با ملاکی که بین کشورهایی که پیمان دوجانبه پولی تعریف کرده‌اند، می‌توانند از این ابزار کاربردی استفاده کنند.
برخی کارشناسان معتقدند به این دلیل از رمز ارز برای نقدشوندگی املاک بانک‌ها استفاده می‌شود که اثرات تورمی کمتری نسبت به نقدشوندگی با ریال دارد، آیا می‌توان این موضوع را یک ویژگی مثبت برای بهره‌گیری از این رمز ارز دانست؟
اینکه عملاً اجازه پرداخت به برخی از رمز ارزها داده نمی‌شود به این دلیل است که اثر تورمی آن را کم کرده یا سرعت گردش آن را کندتر کنند. اما واقعیت این است که بانک مرکزی باید حواسش به این نکته باشد که در تکنولوژی‌های جدید شاید مثل گذشته مرز بین پرداخت و تهاتر وجود نداشته باشد. یعنی در حالتی که شما بازار کالا، بورس کالا و بورس اوراق بهادار و یکسری ابزار پرداخت را در نظر بگیرید، سرعت گردش پول در بازار پرداخت بالاتر از ابزارهای سرمایه‌گذاری است. در وضعیت ارز رمزها شاید این مرز کمی باریک‌تر است. یعنی نمی‌توان به راحتی گفت که این ابزار برای پرداخت است یا سرمایه‌گذاری دارایی‌ها. بنابراین ممکن است نقدشوندگی این ابزار به حدی باشد که برای پرداخت‌های یک‌روزه نیز قابل استفاده باشد.
در سال‌های اخیر نگاهی به وجود آمد که بسیاری از بانک‌های مرکزی دنیا در مورد آن موضع‌گیری کردند. بعضی از بانک‌های مرکزی این ارز را قبول کردند اما برخی دیگر نسبت به آن موضع منفی داشتند. به نظر می‌رسد پس از این تلاطم‌ها این بازار مدتی است که به آرامش رسیده است. به نظر شما اقبال به رمز ارزها تغییر کرده است؟
هر فناوری جدیدی که وارد عرصه می‌شود، با توجه به تجربیات گذشته، منحنی دارد که در ابتدا با شیب بسیار شدیدی افزایش پیدا می‌کند و بعد به قله‌ای می‌رسد و بعد از آن با شیب بسیار سریعی کاهش پیدا می‌کند و بعد از اینکه این چرخه را طی کرد، روند منطقی را در پیش می‌گیرد و اگر بتواند در بازار باقی بماند، با شیب ملایمی به سمت بزرگ شدن حرکت می‌کند. به نظر می‌رسد بین سال‌های 2015 تا 2017 رسیدن ارز رمزها به قله و به مرور به کاهشی شدن آن شکل گرفته و در حال حاضر به شرایطی رسیده است که از تب و تاب فاصله گرفته و به سمت رشد منطقی حرکت می‌کند. در واقع پس از فروکش کردن هیجاناتی که در مورد ارز رمزها در دنیا وجود داشت در حال حاضر شرایطی فراهم شده که کارکردهای واقعی این ابزار جلوه‌گر شده و نقاط مثبت و منفی آن نمایان شده است. با این شرایط دولت‌ها می‌توانند برای کارکردهای منفی آن خط قرمز و محافظ‌هایی تعریف کنند.
