ستاره‌های اروپایی

محمد علی‌نژاد: در حاشیه اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، وزرای خارجه آلمان، فرانسه، بریتانیا، روسیه و چین و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشستی مشترک تصمیم خود را برای ایجاد تسهیلاتی در راستای ادامه مبادلات مالی با ایران اعلام کردند. در بیانیه مشترکی که از سوی موگرینی قرائت شد آمده است: «با توجه به فوریت و ضرورت دستیابی به نتایجی ملموس، شرکت‌کنندگان در این جلسه از پیشنهادهای کاربردی برای ادامه و توسعه کانال‌های پرداخت مالی به ایران به ویژه ایجاد یک وسیله هدف ویژه (Special Purpose Vehicle) برای ایجاد تسهیلاتی برای پرداخت‌های مرتبط با ایران به‌خصوص صادرات نفت استقبال کرد.» برخی از دیپلمات‌های اروپایی معتقدند این سازوکار همانند سیستمی است که اتحاد جماهیر شوروی در زمان جنگ سرد برای تجارت با ایران به کار برد و به نوعی شامل معاملات کالا به کالا می‌شد. به این ترتیب قرار است یک نهاد حقوقی-مالی جدید ایجاد شود که امکان انجام معاملات مالی میان ایران و شرکت‌های نفتی و همچنین اجازه سایر فعالیت‌های تجاری را فراهم کند. بر اساس اعلام اداره فعالیت‌های خارجی اتحادیه اروپا با نهایی شدن ضوابط مورد نیاز برای تشکیل این کارگروه، این توافق‌نامه به صورت تضمین‌شده و موثر اجرایی خواهد شد. بر اساس اطلاعات EEAS، این سیستم پرداخت جدید به شرکت‌های اروپایی که تمایل به ادامه تجارت با ایران را دارند کمک می‌کند و فشار تحریم‌های آمریکا را بر آنها به شدت کاهش می‌دهد. این سازوکار یک سیستم مبادله مالی است که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد بدون استفاده از سوئیفت (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین‌بانکی) با ایران همکاری کنند. در این سیستم قرار است معاملات با یورو انجام شود تا بدین طریق شامل تحریم‌های آمریکا بر معاملات ایران به دلار نشود. این سیستم برخلاف سوئیفت که در سطح بین‌المللی قابل پیگیری است تنها در اختیار اروپاست و مقامات آمریکایی نمی‌توانند معاملات آن را پیگیری کنند. بنابراین تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی آمریکا نمی‌تواند تاثیری بر روند مبادلات بگذارد. با وجود این، شرکت‌های بزرگ اروپا اگرچه از نظر تئوری امکان استفاده از این سازوکار را دارند اما بعید به نظر می‌رسد غول‌هایی نظیر زیمنس یا توتال که نگران معاملات خود با آمریکا هستند، از این امکان استفاده کنند. با وجود این برخی از تحلیلگران معتقدند طرح اتحادیه اروپا برای حفظ مبادلات تجاری خود با ایران یک کار نمادین است و هدف آن تاکید بر مخالفت اروپا با خروج یک‌جانبه واشنگتن از توافق اتمی با ایران است. برخی دیگر این طرح را غیرقابل اجرا می‌دانند و می‌گویند مقامات اتحادیه اروپا که این نهاد «سازوکار ویژه» را تاسیس می‌کنند و بانک‌هایی که معاملات آن را اداره می‌کنند هم، ممکن است تحت تحریم‌های آمریکا قرار گیرند. با همه این تفاسیر، شاید برای اولین‌بار باشد که بر سر مساله‌ای اتحادیه اروپا و آمریکا رو در روی هم قرار می‌گیرند و همین موضوع حفظ برجام را به یک معمای جالب تبدیل کرده است.