نگاه بازارها به برجام

بازارهای مالی یک هفته دیگر را پشت سر گذاشتند و هر سه بازار سهام، ارز و سکه با افت قیمت‌ها مواجه شدند. در این میان کمترین افت به بورس رسید و نماگر اصلی این بازار به برکت یک روز مثبت و رشد بیش از 5 /1‌درصدی در میانه هفته، در مجموع تنها 5 /0 درصد نسبت به هفته ماقبل خود عقب‌نشینی کرد. در بازار دلار و سکه با وجود فراز و فرود چندباره اما در نهایت قیمت‌ها نزولی بودند و به ترتیب کاهش 8 /0 و 7 /1‌درصدی را تا پایان دادوستدهای روز چهارشنبه ثبت کردند. دیگر بازارها یعنی مسکن و خودرو اما در فضای انتظاری قرار دارند و فعالان این دو بازار چشم به مذاکرات هسته‌ای دوخته‌اند.

هفته منفی دیگری برای بورس

بورس معاملات هفته منتهی به 25 فروردین‌ماه را با افت 5 /0‌درصدی شاخص کل به پایان رساند. این هفته یک روز مثبت شد. به این ترتیب در دادوستدهای روز سه‌شنبه بازار سهام نماگر اصلی بورس تهران با رشد 5 /1‌درصدی همراه شد اما در دیگر روزهای هفته قرمزپوش بود. در سه روز نخست هفته شاخص کل در مجموع 9 /1 درصد عقب نشست و تا محدوده یک میلیون و 226 هزار واحد نزول کرد. روز سه‌شنبه اما با ثبت تحرکات مثبت در سمت تقاضای سهام، شاهد ثبت بیشترین رشد دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای نسبت به روزهای پایانی سال گذشته بودیم. به عبارتی سبزترین روز بورس در سال جدید رقم خورد. طرح روز دوشنبه در خصوص انتشار اوراق بدهی برای هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری در جهت خرید سهام و تامین مالی بازار مهم‌ترین محرک رشد تقاضا در دادوستدهای روز سه‌شنبه بورس تهران بوده است. روز دوشنبه محمدعلی دهقان‌دهنوی خبری مهم به فعالان بازار داد. طبق اعلام ریاست سازمان بورس قرار است برخی هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری اوراقی منتشر و از منابع آن برای خرید سهام اقدام کنند که دست کم ارزش آنها ۲۴ هزار میلیارد تومان خواهد بود. اثر هیجانی این خبر بر معاملات سهام منعکس شد. این رفتار از آنجا هیجانی عنوان می‌شود که تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد اخبار این چنینی قبل از اینکه مورد تجزیه و تحلیل از سوی فعالان بازار قرار گیرند، اثر خود را به‌جا می‌گذارند. در واقع اثر روانی خبر است که سبب نوسان قیمت‌ها می‌شود و نه اثر واقعی آن. طرحی که چگونگی مدیریت آن بسیار حائز اهمیت است. به هر حال از همان دقایق ابتدایی معاملات روز سه‌شنبه شاهد افزایش تقاضا برای سهام گروه‌های بزرگ به ویژه کالایی‌ها بودیم تا با وجود تداوم صف‌نشینی سهامداران در گروه‌های کوچک‌تر بازار به مدد رشد قیمتی بزرگان شاخص کل سبز شود.

تزریق 24 هزار‌میلیاردی به بورس

روز دوشنبه رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با مدیران هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری به گفت‌وگو نشستند و مقرر شد تا این شرکت‌ها از طریق انتشار اوراق بدهی و فروش آن تامین مالی لازم برای خرید سهام را انجام دهند. در این راستا مقرر شد این طرح ظرف 48 ساعت برای تزریق حداقل 24 هزار میلیارد تومان به بازار سهام عملیاتی شود. بر اساس آنچه برخی مقامات سازمان به رسانه‌ها گفته‌اند تا اینجای کار انتشار یک هزار میلیارد از پنج هزار میلیارد تومان تعهدشده از سوی «شستا» قطعی شده و سرمایه‌گذاری غدیر (وغدیر) نیز در نظر دارد در مدتی کوتاه اوراقی به ارزش دو هزار میلیارد تومان را به منظور خرید سهام در بازار سرمایه به فروش برساند.

در خصوص این طرح برخی نگرانی‌ها در خصوص اثرگذاری بر نرخ بهره وجود دارد. کارشناسان در این خصوص معتقدند در صورت مدیریت درست خطر چندانی وجود ندارد؛ چراکه کل مبلغ در نظر گرفته‌شده برای انتشار اوراق در بودجه ۱۴۰۰، ۲۲۰ هزار میلیارد تومان است. از طرفی انتظار می‌رود که ۹۰ هزار میلیارد تومان نیز درآمد حاصل از فروش سهام در نظر گرفته شده که اگر این عدد محقق نشود انتظار می‌رود که برای جبران آن اوراق بیشتری منتشر شود. علاوه بر آن با توجه به این نکته که کل حجم اوراق شرکتی که در سال از سازمان بورس منتشر می‌شود از ۱۰ هزار میلیارد تومان فراتر نمی‌رود، نمی‌توان رقم اوراق بدهی منتشره برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری را (به فرض اندک ماندن ارزش آن) تهدیدی جدی برای افزایش نرخ بهره در اقتصاد ایران در نظر گرفت. با این حال با توجه به حجم صف‌های فروش انباشت‌شده چندان نمی‌توان امیدی به تغییر روند بازار با اکتفا به این موضوع داشت. شاید به همین دلیل بود که روز سه‌شنبه تنها سهام گروه‌های بزرگ با افزایش تقاضا همراه شدند. گویا فعالان بازار به این نکته پی برده‌اند که این تامین مالی در نهایت تنها می‌تواند برخی از شرکت‌ها را که البته از پتانسیل بنیادی بالاتری برخوردارند به حرکت دربیاورد. لازمه تعادل‌بخشی به بازار سهام همچنان در اصلاح محدودیت‌ها و حذف اورژانسی دامنه نوسان نامتقارن دیده می‌شود.

آشتی یک‌روزه حقیقی‌ها

سهامداران خرد که یک روز پس از اعمال دامنه نوسان نامتقارن در بهمن سال 99 در سمت فروش سهام بست نشسته و در این مدت خالص فروشی بالغ بر 17 هزار میلیارد تومان را رقم زده بودند، طی دادوستدهای روز سه‌شنبه که شاخص صعودی شده بود، تحرکات مثبتی در زمین خرید سهام انجام دادند. به این ترتیب پس از دوری دو ماهه این دسته از بازیگران سهام، روز سه‌شنبه شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش ۸۲ میلیارد و ۵۸۰ میلیون تومان از پورتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران خرد بورس تهران بودیم. این وضعیت ادامه پیدا نکرد و سهامداران خرد در پایان هفته گذشته با قدرت بیشتری به خروج از گردونه معاملات سهام ادامه دادند. در مجموع طی دادوستدهای هفته منتهی به 25 فروردین‌ماه، سهامی به ارزش یک هزار و 497 میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد و برای پانزدهمین هفته متوالی، توپ در زمین سهامداران عمده باقی ماند. در این میان از 38 صنعت فعال بورسی، تنها سه گروه مورد توجه سهامداران خرد واقع شدند و در 33 صنعت شاهد خروج نقدینگی حقیقی بودیم. بیشترین خروج سرمایه‌گذاران خرد اما از بانکی‌ها به میزان 425 میلیارد و 151 میلیون تومان رقم خورد و پس از آن در دو گروه کانه‌های فلزی و فرآورده‌های نفتی به ترتیب شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش 8 /167 میلیارد تومان و 3 /142 میلیارد تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پورتفوی معامله‌گران عمده بورسی تهران بودیم.

تداوم رکود

بازار همچنان کم‌رمق است و ارزش دادوستد سهام با وجود رشد نسبی در دو روز پایانی هفته همچنان ارقام پایینی را نشان می‌دهد. دامنه نامتقارن نوسان قیمت‌ها یخبندان معاملات را افزایش داده است و با توجه به تداوم قفل شدن سرمایه‌ها در صف‌های فروش مجالی برای دادوستد باقی نمانده است. در این میان نخستین روز کاری هفته بود که این متغیر مهم بورسی به زیر هزار میلیارد تومان سقوط کرد و در مجموع بورس و فرابورس نیز کمترین ارقام در 18 ماه اخیر ثبت شد تا رکود بازار عمیق‌تر شود. در مجموع هفته نیز میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام به دو هزار میلیارد تومان رسید که کمتر از 10 درصد از معاملات ثبت‌شده در دوره رونق بازار است. از این رو به نظر می‌رسد در شرایط کنونی و با توجه به باقی ماندن برخی ابهامات به ویژه در خصوص سرنوشت احیای برجام و نرخ دلار و البته میزان اثرگذاری اسکناس آمریکایی بر عملکرد صنایع و گروه‌های مختلف بورسی، تنها راه بازگشت به تعادل به گردونه معاملات سهام حذف محدودیت‌ها به ویژه اصلاح دامنه نوسان و حذف نامتقارن بودن آن است. موضوعی که البته تاکنون مورد توجه سیاستگذار قرار نگرفته است.

دلار در مسیر کاهش

نرخ دلار در هفته‌ای که گذشت کاهشی بود. این روند در حالی رقم خورد که در میانه هفته مرزشکنی اسکناس آمریکایی بسیاری از نوسان‌گیران را به ادامه روند صعودی امیدوار کرده بود. روز دوشنبه، دلار ۱۹۰ تومان افزایش قیمت را به ثبت رساند و به بهای ۲۵ هزار تومان رسید. در ابتدای هفته گذشته تصور بر این بود که مذاکرات هسته‌ای به زودی به نتایج اولیه می‌رسد و در سفر نخست‌وزیر کره به ایران نیز درمورد پول‌های بلوکه‌شده ایران در این کشور توافقاتی صورت خواهد گرفت. از این رو تحلیلگران به معامله‌گران توصیه کردند که از خرید ارز پرهیز کرده و منتظر بمانند. در ادامه اما انتظارات در بازار دلار تغییر کرد و معامله‌گران خریدار شدند. یک روز پس از اعلام راه‌اندازی دوباره «مرکز مونتاژ سانتریفیوژهای پیشرفته» نطنز، ایران از وقوع حادثه‌ای در بخشی از شبکه توزیع برق تاسیسات غنی‌سازی نطنز خبر داد. به‌دنبال این حادثه، ایران ضمن اعلام اسرائیل به‌عنوان عامل اصلی این حادثه از آن به‌عنوان تروریسم هسته‌ای یاد کرد. در همین حال هویت عامل این خرابکاری شناسایی شده است. همچنین برخی مقامات بر لزوم شناسایی حفره امنیتی در سایت اتمی نطنز تاکید می‌کنند. ازاین‌رو فعالان بازار ارز نیز شانس رسیدن به توافق هسته‌ای در کوتاه‌مدت را کم برآورد کردند و مجدداً شاهد افزایش خریداران بودیم تا در میانه هفته نرخ دلار صعودی شود. روز سه‌شنبه این روند ادامه نیافت و به دنبال کاهشی شدن دلار فعالان بازار باور داشتند عرضه بازارساز موجب تغییر مسیر این ارز شده است. به هر روی معاملات هفتگی دلار تا روز چهارشنبه با کاهش 8 /0‌درصدی و قرار گرفتن در سطح 24 هزار و 940 تومان به پایان رسید. سکه همچنان به دنباله‌روی از دلار ادامه می‌دهد و همسو با تغییرات این ارز، مسیر قیمتی خود را تغییر می‌دهد. هفته گذشته هر قطعه سکه تمام (تا پایان معاملات روز چهارشنبه) با کاهش 7 /1‌درصدی مواجه شد و به 10 میلیون و 570 هزار تومان رسید.

مسکن در انتظار احیای برجام

بازار مسکن در هفته گذشته خبری مهم داشت. عضو هیات مدیره بانک مسکن از افزایش وام نوسازی بافت فرسوده برای سازندگان حرفه‌ای به ۳۰۰ میلیون تومان در تهران خبر داد. محمدحسن علمداری با اشاره به پرداخت وام مسکن بافت فرسوده به ۲۰ هزار واحد،‌ اظهار کرد: مبلغ قرارداد امضاشده با مالکان بافت‌های فرسوده تاکنون ۱۳۷۰ میلیارد تومان است. سال گذشته برای احیای بافت‌های فرسوده با استفاده از روش‌های نوین ساخت‌و‌ساز ۲۵۰ میلیون تومان تسهیلات پرداخت می‌شد که امسال این وام به ۳۰۰ میلیون تومان افزایش یافته است. از این‌رو بانک مسکن در تهران و کلانشهرها ۵۰ میلیون و در سایر شهرها ۴۰ میلیون تومان وام بافت فرسوده با سود ۹ درصد پرداخت می‌کند. مابقی تسهیلات موردنیاز برای بافت فرسوده با سود ۱۸ درصد به متقاضیان پرداخت می‌شود. با این حال همچنان چشم مسکن به بازار دلار و تحولات برجامی است. تحقیقات از بازار معاملات مسکن شهر تهران و واسطه‌های ملکی نشان می‌دهد تداوم انتشار خبرهای مثبت از نشست برجامی، موجب شده پالس‌های خروج از بازار مسکن در پی این اتفاق دیده شود. عاملی که موجب شکل‌گیری جنس متفاوت عدم قطعیت بین معامله‌گران ملکی شده است. برداشت اولیه از مذاکرات هسته‌ای آن است که این نشست‌ها، می‌تواند به نتیجه موردنظر ایران ختم شود که نتیجه آن برای بازارها، کاهش انتظارات تورمی، کاهش نرخ ارز و اثرگذاری آن بر قیمت مسکن به شکل تخلیه حباب موجود است. در پی همین موضوع تحقیقات انجام‌شده از واسطه‌های ملکی حاکی از آن است که جمعی از متقاضیان سرمایه‌ای که طی یک سال اخیر مصمم به سرمایه‌گذاری ملکی بودند، اکنون مردد شده‌اند اگرچه این تردید به معنای آن نیست که به قطعیت و اطمینان برای کاهش قیمت رسیده‌اند و در عین حال این عدم قطعیت از جنس انتظار برای افزایش قیمت‌ها نیز نیست. بخش زیادی از فعالان بازار مسکن نیز اکنون این برداشت را دارند که در صورت تداوم نشست‌ها و دستیابی به نتیجه مورد نظر ایران، احتمال آنکه قیمت مسکن از کانال صعودی خارج شود وجود دارد و به همین دلیل فعلاً مردد هستند. از این‌رو باید منتظر بود و دید که آیا عدم قطعیت معامله‌گران ملکی با تداوم برگزاری نشست‌ها و تعیین تکلیف ریسک غیراقتصادی، منجر به ورود مجدد تقاضای سرمایه‌ای به بازار خواهد شد یا خیر. تا آن لحظه اما انتظار تحریک تقاضا در بازار مسکن وجود ندارد. به ویژه آنکه به دنبال رشد قیمتی رخ‌داده در سال‌های اخیر، توان مالی لازم برای خرید ملک در میان عمده متقاضیان مسکن دیده نمی‌شود و همین عامل به مانعی جدی در این بازار تبدیل شده است.

خبرهای خودرویی از فضای انتظاری تا احتمال بازگشت رنو

در حالی تغییر زمانی اعمال دستورالعمل قیمتی خودرو از سه‌ماهه به شش‌ماهه در دستور کار شورای رقابت قرار دارد که هفته گذشته رضا شیوا رئیس این شورا گفت شورای رقابت برای دستورالعمل شش‌ماهه قیمتی خودرو هنوز تصمیمی نگرفته است. این بازار نیز همانند دیگر بازارها گوشه چشمی به مذاکرات برجامی دوخته است و در فضایی انتظاری قرار گرفته است. در این راستا کارشناسان معتقدند سکان هدایت قیمت‌ها در بازار خودرو، در دستان تورم انتظاری و ارز است. از این‌رو احتمال بازگشت ایران و آمریکا به توافق هسته‌ای و برجام و به تبع آن، لغو تحریم و کاهش انتظارات تورمی و قیمت ارز (در آینده) نزولی شدن قیمت خودرو را نیز محتمل کرده است. در این میان برخی از دست‌اندرکاران صنعت خودرو از احتمال بازگشت «رنو» به خودروسازی ایران خبر می‌دهند. این احتمال جایی قوت می‌گیرد که «پژو» رقیب هموطن این خودروساز فعلاً امکان حضور در ایران را ندارد و این موضوع می‌تواند فرصتی طلایی در اختیار «رنو» قرار دهد. رنو در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۷) و پس از آنکه آمریکا از توافق هسته‌ای و برجام خارج و خودروسازی ایران را تحریم کرد، مجبور به رفتن شد، آن‌هم در حالی‌که قصد سرمایه‌گذاری مستقیم و فعالیت مستقل را در کشور داشت.