دوگانه ایرانی_چینی

  پوراندخت معتمد: «تجارت ایران و چین»؛ رابطه‌ای که گاهی آنقدر قوی می‌شود که در دورافتاده‌ترین نقاط ایران هم می‌توان ردپایی از چینی‌ها یافت و گاهی به مویی بند می‌شود که هر لحظه باید منتظر پاره شدنش بود. این تصویری است که می‌توان از دو اقتصاد مکمل طی سال‌های گذشته داشت. کشوری که در تمام دنیا با برنامه و استراتژی وارد فضای اقتصادی شده و میخ خود را محکم می‌کوبد تا بماند و کار کند و در ایران، هنوز هم نتوانسته این اطمینان را کسب کند که شریک تجاری خوبی برای شریک قدیمی‌اش در جاده ابریشم باشد. نگاهی به روابط تجاری ایران و چین ظرف چهار دهه گذشته نیز این فراز و فرودها را تایید می‌کند؛ اما آنچه بیشتر در این بررسی خودنمایی می‌کند آن است که نگاه به چین، همواره نگاه جایگزینی با اروپایی‌ها در مواقع بحران بوده است؛ به این معنا که اگر فضای سیاسی برای اقتصاد ایران در سال‌های مختلف مساعد بوده، هیچ‌گاه نگاه به استفاده از همسایگان شرقی در روابط تجاری نهادینه نشده است و چشم‌آبی‌ها همیشه جای امثال چشم‌بادامی‌ها را در اقتصاد ایران گرفته‌اند و در مقابل، درست زمان‌هایی که فشارها و محدودیت‌های ناشی از تحریم به میان می‌آید، این شرقی‌ها هستند که جای خالی غربی‌ها را پر می‌کنند. نگاه به چین نیز در این روابط چندین و چندساله به همین استراتژی پایبند بوده است. تمام اینها در شرایطی است که چینی‌ها برای دلاردلار سرمایه‌هایی که وارد ایران کرده‌اند برنامه داشته و با یک هدف مشخص پیش رفته‌اند، اما ایران حتی در فروش نفت خود نیز نتوانسته با یک استراتژی مشخص حرکت کند تا بلکه سهم خود را از واردات چند صد میلیارددلاری انرژی چین حفظ کند. به هر حال اکنون با خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های جدیدی که پیش روی ایران قرار گرفته است، باز هم کار با چینی‌ها برای ایران جذاب شده و به سراغ این کشور رفته‌ایم تا بتوانیم نبود شرکای غربی خود را جبران کنیم؛ حال آنکه اکنون دیگر پای مسائل سیاسی به تنهایی مطرح نیست و در بخش‌های مختلف اقتصادی، سطح روابط تجاری ایران و چین به شدت تنزل یافته و اگرچه هنوز هم چین شریک اول تجاری ایران است، اما چند هفته‌ای است که از پهلوگیری کشتی‌های ایرانی برای تخلیه و بارگیری ممانعت به عمل می‌آید و این امر، کار را برای ایرانی‌ها سخت کرده و در حوزه ارزآوری و صادرات نیز نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. بهانه‌ای که اکنون مانع از این کار شده، عدم رعایت استانداردهای مرتبط با سوخت کشتی‌های ایرانی است که به‌رغم اینکه چهار ماه هم مهلت ایران برای تطبیق با آنها به اتمام رسیده، اما ناوگان‌های کشتیرانی ایران نخواستند یا نتوانستند که آن را رعایت کنند و با این کار، بهانه‌ای به دست اپراتورهای بندری چین آمده است که بر اساس آن، عملیات تجاری با ایران را متوقف کنند. این همان مسیری است که اکنون اگر نخواهیم به آن بدبینانه نگاه کنیم و مانع‌تراشی‌های مرتبط با آن را سیاسی تلقی نکنیم، اما ما را به یک جمع‌بندی می‌رساند و آن اینکه، خودمان بهانه به دست چینی‌ها داده‌ایم که بر سر راه تجارت ما با این کشور، خلل ایجاد کنند. موضوع اما اکنون از سوی وزیر امور خارجه در حال پیگیری است و نویدهایی داده شده که این مشکل به زودی حل خواهد شد؛ اگرچه برخی می‌گویند که چینی‌ها با ایران روراست نیستند و ممکن است که در روابط تجاری با ما مشکلاتی را هم ایجاد کنند.