بلای جان بودجه

مرضیه محمودی: دولت سالانه 21 برابر یارانه نقدی، یارانه انرژی به جامعه پرداخت می‌کند. این آماری است که علی لاریجانی، رئیس مجلس اخیراً اعلام و عنوان کرده «سالانه حدود ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه در بخش انرژی مصرف می‌شود.» یعنی دولت در این هشت سال هم یارانه نقدی را پرداخت کرده و هم یارانه انرژی را. این در حالی است که مهم‌ترین هدف اجرای قانون هدفمندی، کاهش یارانه انرژی بود. قرار بود از سال 89 و همزمان با پرداخت یارانه نقدی، سالانه 20 درصد به قیمت حامل‌های انرژی اضافه شود و پس از پنج سال قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین و گازوئیل به 90 درصد قیمت فوب خلیج‌فارس برسد و قیمت آزاد شود. حالا نه پنج سال که هشت سال از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها گذشته و یارانه پرداختی دولت در بخش انرژی در مقایسه با سال 89 نه‌تنها کمتر نشده بلکه بیشتر هم شده است. چراکه در سال 1389 بنزین 500تومانی (میانگین قیمت بنزین آزاد و سهمیه‌ای) با دلار هزارتومانی، حدود 85 درصد از قیمت فوب را پوشش می‌داد اما همین بنزین با همان قیمت فوب و دلار نیمایی، امروز حداکثر 10 درصد از قیمت فوب را پوشش می‌دهد. یعنی دولت 90 درصد قیمت بنزین را یارانه می‌دهد. از طرف دیگر، هدفمندی یارانه‌ها با شعار حمایت از طبقات کم‌درآمد جامعه اجرا شد. اما حالا گزارش‌ها و آمارهای مختلف نشان می‌دهد طبقه بالای جامعه بیشترین بهره را از یارانه انرژی می‌برند و طبقات پایین کمترین بهره را. چندی پیش مهدی ناجی و پویا ناظران گزارشی در سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد منتشر کردند. بر اساس مطالعات آنها دولت روزانه 400 میلیارد تومان یارانه برای مصرف بنزین می‌پردازد تا از طبقات فرودست جامعه حمایت کند اما سهم دهک دهم جامعه (طبقه ثروتمند) از این یارانه روزانه 100 میلیارد تومان و سهم گروه‌های کم‌درآمد نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان است. یعنی ثروتمندان 10 برابر فقرا یارانه انرژی می‌گیرند. جالب‌تر آنکه حتی قاچاقچیان بنزین هشت برابر دهک کم‌درآمد از یارانه دولت بهره می‌برند. به عبارت دیگر، طبقه برخوردار جامعه هم یارانه نقدی را می‌گیرد و هم بیشترین استفاده را از یارانه انرژی می‌برد. اما در مقابل طبقات کمتر برخوردار تنها از یارانه نقدی بهره می‌برند. یارانه‌ای که ارزش واقعی آن در سال 97 به حدود 10 هزار تومان رسیده است. در همه سال‌های گذشته، تمرکز دولت، مجلس و حتی کارشناسان اقتصادی بر یارانه نقدی بود که دولت پرداخت می‌کرد. موسم بودجه چانه‌زنی عظیمی درمی‌گرفت که حداقل سه دهک بالا از لیست یارانه حذف شود تا چند هزار میلیاردتومانی در بخش یارانه‌های نقدی صرفه‌جویی شود و مددی به بودجه دولت برسد.

اما به نظر می‌رسد در این میان همه از یارانه عظیم انرژی غفلت کرده‌اند. یارانه‌ای 900 هزار میلیاردتومانی که 21 برابر بودجه یارانه نقدی است و دو برابر بودجه عمومی کل کشور! اما همچنان دولت و مجلس در بودجه سال 98 درگیر حذف سه دهک بالای درآمدی از یارانه‌اند و حتی حاضر نیستند به پیشنهاد افزایش قیمت حامل‌های انرژی و کاهش یارانه این بخش فکر کنند. آنها قطعاً نگران بار تورمی افزایش قیمت حامل‌های انرژی‌اند. اما مرکز پژوهش‌های مجلس در پژوهشی اعلام کرده افزایش صددرصدی قیمت بنزین، تنها چهار درصد تورم‌زا خواهد بود. به نظر می‌رسد وقت آن است که دولت بودجه را از اسارت یارانه خارج کند.