کشورگشایی اقتصادی

محبوبه فکوری: شاید اگر امروز بر این موضوع پافشاری می‌شود که جنگ نظامی دیگر فایده‌ای برای پیشبرد اهداف کشورها در دنیا ندارد و هزینه‌های آن آنقدر بالاست که بسیاری را از حضور برای تسخیر پهنه یک کشور منصرف می‌کند، بیراه نباشد. دنیای امروز، دنیای جنگ‌های اقتصادی است. کشورگشایی‌هایی که نه خونی در آنها ریخته می‌شود و نه سربازی کشته می‌شود. همه‌چیز از کالا شروع می‌شود، کلمه‌ای چهارحرفی که مرزهای تفکرات سیاسی و امنیتی دنیا را جابه‌جا کرده است. اینک کمتر سیاستمدار کاربلدی در دنیا وجود دارد که برای تسخیر یک کشور، وارد عرصه برنامه‌ریزی برای انجام جنگ‌های سیاسی شود.

دوران جنگ‌های نظامی سرسختانه گذشته است و اکنون بسیاری از کشورها تلاش دارند تا با پیمان‌های اقتصادی و حضور کالاها و خدمات خود، به اهداف سیاسی و امنیتی خود جامه عمل بپوشانند. اما فارغ از اینکه نوع حضور در بازارهای هدف از سوی کشورهای گوناگون چطور باشد هم برای خود داستانی دارد و پای روش‌های متنوعی را به میان می‌آورد. برخی بر این باورند که ابتدا باید به لحاظ سیاسی و امنیتی در یک کشور حضور یافت و سپس بازار اقتصادی را تصرف کرد و برخی دیگر هم بر این باورند که اگر بازار اقتصادی به تسخیر درآید، خود به خود اهداف سیاسی و امنیتی نیز محقق خواهد شد. در این میان البته طرفداران گروه دوم بیشتر هستند؛ اگرچه در برخی کشورها دیگر نمی‌توان ایده آنها را اجرا کرد، چراکه شیوه حکومت‌داری و ایدئولوژی آنها نیازمند برقراری روابط سیاسی و امنیتی در وهله اول و سپس ورود به حوزه اقتصاد است، اما شاید تعداد کشورهای این‌چنینی بسیار انگشت‌شمار باشد، به همین خاطر نیز به نظر می‌رسد که اقتصاد بسیاری از کشورها، اکنون در درجه اهمیت بالاتری نسبت به مسائل سیاسی و امنیتی قرار گرفته است. تمام اینها در شرایطی است که اکنون ایران با هزینه‌های سنگین سیاسی و امنیتی در برخی کشورها به‌خصوص همسایگان، تلاش دارد تا زمینه را برای ورود تجار و کالاهای ایرانی فراهم کند، در حالی که به‌خصوص در بازار مورد وثوقی همچون عراق، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ورود قدرتمند اقتصادی در نهایت منجر به شکل‌گیری یک رابطه سیاسی معقول خواهد شد و همین امر زمینه را برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر فراهم خواهد کرد؛ به‌خصوص اینکه ایران طی سال‌های گذشته همواره در بازار عراق حضور داشته و این کشور، یکی از 10 شریک اول تجاری بوده است.

نکته حائز اهمیت آن است که طی هفت‌ ماه گذشته از سال جاری، عراق حتی جای چین را که اولین شریک تجاری ایران برای سال‌های متمادی بوده است، گرفته و اکنون چند ماهی است که صدرنشین جدول بازارهای هدف صادراتی ایران بوده است؛ کشوری که به گفته بسیاری از فعالان اقتصادی، بخش خصوصی اداره اقتصاد آن را به عهده دارد و زمینه‌ساز روابط تجاری با ایران شده است. بنابراین بهتر است با تمرکز بر اقتصاد این کشور، حضور سیاسی و امنیتی ایران در آن را هم تقویت کرد. این دور از ذهن نیست، به‌خصوص اینکه اکنون عراق در راه بازسازی گام برداشته و از شش میلیون آواره‌ای که به دلیل حضور داعش در این کشور، خاک عراق را ترک کرده‌اند، اکنون چهار میلیون نفر بازگشته‌اند و نیاز به بازسازی این کشور بیش از هر زمان دیگری می‌تواند زمینه مساعدی برای حضور کالاها و تجار ایرانی در این بازار باشد.