سوخت قاچاق

مجید حیدری: طی هفته‌های اخیر روایت‌ها از قاچاق بنزین متعدد شده است، از 10 میلیون تا 20 میلیون لیتر در یک روز، یا به یک روایت دیگر یک میلیارد لیتر قاچاق در سه ماه تابستان. قاچاقی که باعث می‌شود حدود 13 هزار تومان به ازای هر لیتر، عایدی قاچاقچی شود. منابعی که به جای بهره‌رسانی به قاچاقچیان داخلی و خارجی، می‌توانست در حمایت از اقشار کم‌درآمد و به شکل هدفمند مصرف شود. در حال حاضر جهش نرخ ارز باعث شده صادرات منابع داخلی به‌صرفه شود، حال چه این صادرات به شکل رسمی و از مبادی قانونی صورت گیرد، چه به شکل قاچاق از طریق مسیرهای غیرقانونی باشد.

قاچاق بنزین، مانند بسیاری از مشکلات کشور، موضوعی ریشه‌دار شده که راه‌حل عملی برای آن اتخاذ نشده و باعث هدر‌رفت منابع می‌شود. هرچند برخی سیاست‌ها نظیر کارت سوخت یا تعدیل قیمتی باعث شده که میزان این قاچاق زیاد و کم شود. اما راهکار اساسی نبوده است. اما نقطه مقصد برای جلوگیری از قاچاق معلوم است و آن آزادسازی قیمت بنزین و رهایی آن از هرگونه یارانه است. اما در حال حاضر راه رسیدن به این مقصد معلوم نیست. سیاستمداران به بهانه حمایت از اقشار کم‌درآمد و فشار بر خانوارها، قصدی برای تعدیل قیمت‌ها ندارند و شاید در خوش‌بینانه‌ترین حالت به راه‌های گذشته روی بیاورند. در نهایت به نظر می‌رسد که سیاستگذار برای مقابله با قاچاق سه گزینه پیش رو دارد. یا اینکه کارت سوخت را با مکانیسم قبلی به جایگاه‌ها بازگرداند، که البته مشکلات قبلی نیز با این راهکار بازخواهد گشت، اما به میزان قابل توجهی از میزان قاچاق سوخت جلوگیری می‌شود. یا اینکه شیوه کوپن سوخت را قبول کند. در این فرآیند به هر یک از ایرانیان یک کوپن سوخت به شکل الکتریکی داده می‌شود. این فرد می‌تواند یا از این سهمیه استفاده کند یا آن را در یک بازار به فروش برساند. به نظر می‌رسد که این گزینه دورترین گزینه در ذهن مسوولان است، زیرا در کوتاه‌مدت شرایط برای انجام چنین کاری وجود ندارد و در نهایت امکان سوءاستفاده از این کوپن نیز وجود دارد. گزینه سوم نیز آزادسازی قیمت بنزین بر اساس فوب خلیج‌فارس است که البته این گزینه نیز با توجه به اثر تورمی بالای آن، فعلاً نه مدنظر مسوولان است و نه کارشناسان به آن اشاره‌ای می‌کنند.

در تازه‌ترین اظهارنظر مسوولان نیز به نظر می‌رسد که گزینه کارت سوخت نسبت به دو گزینه دیگر از شانس بیشتری برخوردار است، زیرا از یک‌سو، تجربه اجرای آن در یک دهه اخیر وجود داشته و این یک مزیت محسوب می‌شود و از سوی دیگر، دردسترس‌ترین گزینه برای جلوگیری از قاچاق سوخت و حتی اعطای یارانه بیش از حد به مصرف بنزین است. در نهایت بهره‌گیری از هر یک از راه‌ها یک تصمیم کوتاه‌مدت محسوب می‌شود و به اعتقاد کارشناسان مادامی که قیمت سوخت با یارانه اعطا می‌شود و از قیمت حقیقی آن فاصله داشته باشد، این رویدادها و مشکلات در داستان بنزین تکرار خواهد شد.