ایام ابهام

  محمدحسین شاوردی: حتی اگر همه منتقدان داخلی حسن روحانی شبانه‌روز از معایب توافق ایران و 1+5 داد سخن سر دهند و دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده خام‌دستانه بر طبل بی‌اعتباری برجام بکوبد اما کمتر کسی در داخل و خارج ایران هست که نقش برجام در احیای صنایع استراتژیک نظیر نفت و خودرو را نادیده بگیرد. اهمیت برجام برای رشد اقتصاد ایران تا حدی است که با گذشت پنج سال از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، هنوز هم مهم‌ترین دستاورد دولت همین توافق دیپلماتیک است. در عین حال هیچ صنعتی به اندازه خودرو از برجام سود نبرده است. رشد تولید در کنار جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه تکنولوژی تولید مهم‌ترین اتفاقاتی بوده که تنها از قبل برجام برای صنعت خودرو محقق شده است. حالا ما همزمان با سایت‌های جهانی پژو، هیوندای و سیتروئن سه خودرو 2008، آی‌20 و سی 3 را تولید می‌کنیم گرچه آرام یا حتی کند. مشکلات صنعت خودرو بسیار است و البته که همه معایب این بخش با برجام رفع نشده و بسیاری از مصائب هنوز هم پابرجاست و ما شاهد تحولی شگرف در همه تولیدات داخلی نیستیم. این گزاره که پس از تحقق برجام چهره خودروسازی تغییری چنان‌که باید و شاید به خود ندیده گرچه قابل تامل است اما رشد شتابان تولید خودرو و ارتقای تیراژ تولیدات داخلی به بیش از 5 /1 میلیون دستگاه در سال را نمی‌توان موضوعی کوچک شمرد و تاثیر آنها را بر اقتصاد کلان و رشد درآمد ملی انکار کرد. در واقع با مدد برجام است که اطمینان تا حدی به اقتصاد ملی بازگشت و ابهام از فضای تولید و تجارت دور شد. صنعت خودرو به مدد همین برجام است که توانسته برای بازگشت به مسیر توسعه و رشد امیدوار شود و کارآفرینان را برای تحول در خطوط تولید و عقد قراردادهای جدید تحریک کند. اما دوباره با چالش مواجه شده و همین موضوع باعث پمپاژ ابهام به فضای اقتصاد و البته صنعت خودرو شده است. تاثیر نبود برجام آنجا عیان می‌شود که اثرات تحریم را بر صنعت خودرو ببینیم و رابطه توقف چرخ‌های توسعه در این بخش از اقتصاد کشور با تحریم‌ها را بررسی کنیم. بازگشت به یک قاب کوچک از اقتصاد ایران در عصر تحریم نشان می‌دهد نرخ تولید صنعت خودرو ایران در سال 91 با افتی شدید نسبت به سال 90 (به عنوان سال طلایی صنعت خودرو) در مرز 734 هزار دستگاه لنگر انداخت و یک شوک بزرگ را تجربه کرد. در مقطع فعلی نیز ترس از بازگشت تحریم‌ها و نیز بروز دوباره مکانیسم‌های غیرشفاف دوران تحریم موجب شده ابهام فضای بازار و صنعت خودرو را دربر بگیرد. در دور قبلی تحریم‌ها سه عامل ضعف قطعه‌سازی، معضلات روابط مالی با کشورهای اروپایی و نیز ضعف دانش فنی باعث شد تا عرصه بر صنعت خودرو تنگ شود. در مقطع فعلی هم این معضلات پابرجاست و برقراری تحریم‌ها می‌تواند تاثیر زیادی بر خودروسازی داخلی بگذارد. در این‌باره محمدرضا نجفی‌منش ضمن اشاره به پایداری قراردادهای پسابرجامی در صورت بازگشت تحریم‌های آمریکا به دلیل تحقق ورود سرمایه خارجی به کشور اعلام کرده، مشکلات ناشی از نقل و انتقالات ارزی و مسدود شدن روابط مالی با کشورهای اروپایی و آسیایی می‌تواند خودروسازان را با دردسرهایی روبه‌رو کند.