دریچه‌های بسته
چرا اقتصاد ایران برای رشد به برونگرایی نیاز دارد؟
برونگرایی نه هدف، بلکه ابزاری برای رسیدن به اقتصادی رو به رشد است. اگر اقتصاد ایران برونگرا نشود، با توسعه مشکلات فعلی و شکل‌گیری مسائل جدید، از رشد باز خواهد ماند.
فاطمه شیرزادی: برونگرایی نه هدف، بلکه ابزاری برای رسیدن به اقتصادی رو به رشد است. اگر اقتصاد ایران برونگرا نشود، با توسعه مشکلات فعلی و شکل‌گیری مسائل جدید، از رشد باز خواهد ماند. اما چرا اقتصاد ایران به برونگرایی نیاز دارد و اساساً برونگرایی برای اقتصاد ما چه اهمیتی دارد؟ از نگاه مهدی برکچیان، استادیار اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، گلوگاه رشد اقتصادی کشور در سه دهه اخیر عنصر سرمایه بوده است. او در تحلیلی که در شماره 255 تجارت‌فردا منتشر شده، توضیح می‌دهد که در سه دهه اخیر سهم بهره‌وری در رشد اقتصادی ایران بسیار ناچیز و کم‌وبیش به صفر نزدیک بوده است، از سوی دیگر اقتصاد ایران به لحاظ عرضه نیروی کار در سال‌های اخیر دچار محدودیت نبوده است، بنابراین نیروی کار گلوگاه رشد اقتصادی نیست. برکچیان با بررسی روند رشد اقتصادی کشور و رشد موجودی کل سرمایه کشور در سه دهه اخیر نشان می‌دهد رشد تولید ناخالص داخلی کشور حول رشد موجودی کل سرمایه کشور نوسان داشته است. اما این نیاز به سرمایه قرار است در اقتصاد ایران چگونه تامین شود؟
به گفته محمدمهدی بهکیش، اقتصاددان، سرمایه‌گذاری از سه مسیر «دولت» (در قالب بودجه عمرانی)، «سرمایه‌گذاری خصوصی» و «سرمایه‌گذاری خارجی» تامین می‌شود. واقعیت این است که در طول دهه‌های گذشته بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری‌ها در اقتصاد ایران از سوی دولت و در قالب پروژه‌های عمرانی انجام شده است. اما با توجه به کاهش درآمدهای نفتی در سال‌های اخیر وضعیت تخصیص بودجه‌های عمرانی مانند گذشته نیست. بررسی‌های برکچیان نشان می‌دهد که در سال‌های 1371 تا 1380 میانگین عملکرد بودجه عمرانی 2 /60 هزار میلیارد ریال بوده که در نیمه اول دهه 1380 تا 4 /89 هزار میلیارد ریال افزایش پیدا کرده و در نیمه دوم دهه 80 به 1 /84 هزار میلیارد ریال رسیده است. اما میانگین هزینه‌های عمرانی دولت در پنج سال اخیر به 5 /41 هزار میلیارد ریال کاهش پیدا کرده است.
بخش خصوصی نیز برای سرمایه‌گذاری با مسائل مختلفی مواجه است که یکی از مهم‌ترین آنها پرهزینه بودن روش‌های تامین مالی است. طبق اعلام رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در اول دی‌ماه، فعالان بخش خصوصی با بالاترین میزان نرخ تامین مالی در بین کشورهای منطقه مواجه هستند.
در این شرایط برای تامین سرمایه‌گذاری باید به مسیر سوم یعنی «سرمایه‌گذاری خارجی» توجه کرد. به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت، تنها برای توسعه تولید نفت کشور به رقم ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است که در داخل موجود نیست (30 شهریورماه سال جاری). در عین حال آخرین آمارها نشان می‌دهد که وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در ایران چندان مطلوب نیست. بر اساس گزارشی که ایسنا 15 بهمن‌ماه منتشر کرده، «حجم کل سرمایه‌گذاری خارجی در طرح‌های صنعتی، معدنی و تجاری طی هشت‌ماهه سال جاری معادل 1 /2 میلیارد دلار بوده که نسبت به 83 /4 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی صورت‌گرفته در مدت مشابه سال قبل، با کاهش ۶۷درصدی روبه‌رو شده است.» در چنین شرایطی که اقتصاد ایران به‌شدت به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد، برونگرایی با چه موانعی مواجه است؟
