ثروت‌آفرینی پتروشیمی مکران در چابهار

نام استان سیستان و بلوچستان و شهرهای این استان با محرومیت، فقر و بیکاری عجین شده است. سال‌هاست که مردم این مناطق با محرومیت دست و پنجه نرم می‌کنند؛ حال اما چند سالی است که آوازه راه‌اندازی پتروشیمی در منطقه مکران نور امید را در این استان تابانده است. پتروشیمی که به گفته مدیرعاملش پس از راه‌اندازی سه فاز آن حدود 17 هزار شغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند و صادرات محصولات تولیدی سه فاز آن به 25 میلیون تن در سال می‌رسد که هر تن معادل 500 دلار برای کشور آورده مالی دارد. در ادامه گفت‌وگوی مدیرعامل پتروشیمی مکران را می‌خوانید.

♦♦♦

ابتدای بحث برویم سراغ مهم‌ترین اقداماتی که اخیراً در پروژه پتروشیمی مکران انجام شده است.

خوشبختانه مجوز وزارت نفت در خصوص خوراک گاز طبیعی واحدهای فاز نخست صادر شده و بر اساس آن روزانه 30 میلیون مترمکعب خوراک گاز به صورت قطعی به این پتروشیمی اختصاص یافته است. از سوی دیگر شرکت خط لوله انتقال گاز مکران در راستای انتقال این خوراک گازی به چابهار و متعاقب آن سایت پتروشیمی مکران، اقدام به انعقاد قرارداد با شرکت گاز استان سیستان و بلوچستان کرده است. این اتفاق بسیار تاثیرگذار و نویدبخش بوده است. می‌دانید که گاز در پایان دهه 80 از طریق خط لوله هفتم سراسری از عسلویه تا ایرانشهر آمده بود، ولی مساله انتقال از ایرانشهر به چابهار از آن سال متوقف مانده بود و به‌‌رغم برگزاری مناقصات متعدد از سوی شرکت ملی گاز همچنان توفیقی در آن حاصل نشده بود که این مهم با مشارکت پتروشیمی مکران مرتفع شد. بر این اساس پتروشیمی مکران برای سرمایه‌گذاری و انجام این پروژه به وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران اعلام آمادگی کرد و در نهایت با دستور و موافقت مهندس زنگنه موافقت‌نامه این پروژه در مهرماه سال 1395 بین شرکت توسعه پتروشیمی نگین مکران و شرکت ملی گاز امضا شد. پیرو این موافقت‌نامه و پس از انجام مذاکرات، قرارداد احداث خط لوله انتقال گاز ایرانشهر به چابهار منعقد و عملیات اجرایی طرح از اسفندماه سال 1395 آغاز شد که بر اساس زمان‌بندی‌های انجام‌شده امیدواریم تا دو سال آینده پروژه گازرسانی به چابهار، شهرهای اطراف آن و نیروگاه‌های موجود در آن به اتمام برسد. ما برای تسریع در این کار و رساندن گاز به شهرهای جنوب استان از هیچ تلاشی مضایقه نمی‌کنیم و همین امروز در چندین جبهه، نیروها و ماشین‌آلات به صورت شبانه‌روزی مشغول کار هستند. موضوع احداث نیروگاه مجتمع یوتیلیتی مربوط به فاز اول پتروشیمی مکران نیز موضوع دیگری است که سال گذشته با انجام مناقصه به شرکت مپنا واگذار و عملیات اجرایی آن نیز سال گذشته آغاز شد. در زمان حاضر نیز دو توربین این نیروگاه ساخته شده و آماده حمل به منطقه است. پیش‌بینی می‌کنیم تا 5 /2 سال آینده احداث این نیروگاه تمام شود.

 وضعیت واحد اکسیژن مجتمع یوتیلیتی شهرک پتروشیمی مکران در چه شرایطی است؟

برای راه‌اندازی این واحد اکسیژن که مربوط به فاز یک پتروشیمی مکران است با شرکت SPG آلمان قراردادی منعقد شد که بر اساس این قرارداد به روش B.O.O دو واحد اکسیژن در این سایت احداث می‌شود. در زمان حاضر نیز اقدامات آماده‌سازی این واحدها شروع شده و پیش‌بینی می‌کنیم تا اواسط سال 98 به بهره‌برداری برسد.

 درباره سایر موفقیت‌ها و دستاوردهای اخیرتان اگر مطلبی هست بیان کنید.

از رویدادهای مثبت دیگری که می‌توان از آن یاد کرد انعقاد تفاهم‌نامه پتروشیمی مکران با شرکت ملی صنایع پتروشیمی است که موافقت اصولی این شرکت را در حوزه اجرای پروژه پتروشیمی مکران اخذ کردیم. این موافقت‌نامه را به فال نیک می‌گیریم؛ چراکه به اعتقاد من قبل از این موافقت‌نامه اگرچه پشتیبانی‌های معنوی NPC وجود داشت، اما هم‌اکنون پشتیبانی‌های قانونی این مجموعه را نیز پشتوانه خود داریم و این موضوع هم سبب اطمینان خاطر سرمایه‌گذاران شهرک پتروشیمی مکران است و هم به کارها سرعت بیشتری می‌بخشد. به‌علاوه موفق شدیم مجوز اولیه احداث سایت برداشت آب از دریای عمان (آبگیر) برای تولید انواع آب مورد نیاز واحدهای فاز نخست شهرک پتروشیمی مکران را از محیط‌زیست بگیریم که تا یک ماه آینده این مجوز به ما ابلاغ خواهد شد و سرعت زیادی را در تکمیل زیرساخت‌های این پتروشیمی ایجاد می‌کند. ناگفته نماند که پیشتر مجوز هفت واحد پتروشیمی از سازمان حفاظت محیط‌زیست اخذ شده بود، اما مجوز احداث آبگیر، مخازن ذخیره‌سازی محصولات پتروشیمی در بندر شهید بهشتی و کریدور‌های انتقال محصول از سایت تا بندر شهید بهشتی صادر نشده بود که خوشبختانه همه این مجوزها اخذ شد.

اقداماتی نیز درباره احداث شهرک مسکونی در چابهار انجام داده‌اید، در این مورد نیز توضیحاتی را بفرمایید.

بله، در سفر دکتر جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور به چابهار که با همراهی دکتر آخوندی وزیر راه و شهرسازی انجام گرفت موافقت‌نامه‌ای میان شرکت پتروعمران مکران (از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ پتروشیمی مکران) و شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید امضا شد که بر اساس آن، مجموعه ما در احداث یک شهرک مسکونی در شهر جدید تیس در چابهار مشارکت خواهد کرد. این موضوع نیز گام بزرگی برای شهر چابهار و شهرهای اطراف آن است و عواید زیادی برای منطقه خواهد داشت. بر اساس این قرارداد طی چندین مرحله، پنج هزار واحد مسکونی برای کارکنان بومی و غیربومی که در آینده قرار است جذب پتروشیمی مکران شوند، احداث می‌شود.

 چندی پیش با یک شرکت مشاور ژاپنی مطالعاتی را بر روی پروژه شهرک پتروشیمی مکران انجام دادید، نتایج آن استخراج شد؟

بله، خوشبختانه با شرکت معتبر و بین‌المللی TOYO به نتایج بسیار خوبی رسیدیم. این شرکت ژاپنی به عنوان مشاور از سال 94 بر روی پروژه مکران مطالعه کرده و نتایج خوبی از مطالعات این شرکت به دست آمده است. بر اساس این مطالعات، در جانمایی پروژه تغییراتی خواهیم داشت که این تغییرات با توجه به وضعیت خوراک پتروشیمی مکران، بازار محصولات پتروشیمی در کشور و جهان و شرایط موجود در منطقه چابهار از سوی شرکت TOYO به ما پیشنهاد شده و پس از انجام بحث‌های تخصصی به توافق رسیدیم.

 این تغییرات با چه هدفی انجام خواهد شد و آیا در تمامی فازهای پتروشیمی مکران اجرایی می‌شود یا فقط در پلن فاز یک است؟

در زمان حاضر این تغییرات برای فاز یک نهایی شده است و به زودی نیز اعلام می‌شود به این معنی که شش واحد از 18 واحد پتروشیمی مکران در فاز یک تغییر خواهد کرد که البته این تغییرات از سوی مشاور بین‌المللی و حرفه‌ای به ما پیشنهاد شده و هدف آن ارتقای وضعیت به سمت بهره‌وری بیشتر و کسب بازارهای بیشتر برای پتروشیمی مکران بوده است.

پتروشیمی مکران چه مزیت‌هایی نسبت به پتروشیمی‌های دیگر دارد؟

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های پتروشیمی مکران فاصله آن تا بازارهای هدف یعنی هند، پاکستان و چین است به طوری که بیش از هزار کیلومتر به این بازار نزدیک‌تر بوده و این یک مزیت رقابتی برای چابهار تلقی می‌شود. مزیت دیگر آنکه پتروشیمی مکران خارج از حوزه خلیج‌فارس بوده و این هاب پتروشیمی را از مسائل احتمالی سیاسی و امنیتی مجاورت خلیج‌فارس دور می‌کند و همچنین دسترسی پتروشیمی مکران و چابهار به آب‌های آزاد و دریای عمان موضوع مهمی است که اهمیت استراتژیک دارد. از مزیت‌های دیگر پتروشیمی مکران موضوع رفع محرومیت و افزایش اشتغال در یکی از محروم‌ترین مناطق کشور یعنی استان سیستان و بلوچستان است. این موضوع بسیار حائز اهمیت بوده، چراکه با احداث فاز اول پتروشیمی مکران بالغ بر 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری وارد چابهار خواهد شد که این خود ثروت‌آفرینی، رفاه و اشتغال را به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای این منطقه کمتر توسعه‌یافته به دنبال دارد. موضوع محرومیت‌زدایی از منطقه استان سیستان و بلوچستان مساله بسیار مهمی است که با راه‌اندازی پتروشیمی مکران به آن جامه عمل پوشانده می‌شود. مثال ساده این موضوع نیز آن است که هنوز فازهای این پتروشیمی به بهره‌برداری نرسیده‌اند در سال 95 به طور متوسط بیش از 800 نفر در روز به صورت مستقیم در پتروشیمی مکران کار می‌کنند و افرادی که به صورت غیرمستقیم در حوزه حمل و نقل، تامین غذا و دیگر خدمات مشغول شده‌اند نیز رقم قابل توجهی است که این روزها بر تمامی مردم منطقه و مسوولان استان آشکار شده است.

 از لحاظ فرهنگی به چه صورت است؟ آیا اشتغال‌زایی و بهبود وضعیت اقتصادی در این منطقه موجب رشد فرهنگی نیز شده است؟

به اعتقاد من تغییرات فرهنگی زیادی در این منطقه ایجاد خواهد شد و به دلیل اشتغال‌زایی و بهبود وضعیت اقتصادی سطح دانش، فرهنگ و مسائل رفتاری نیز در این منطقه ارتقا پیدا کرده است اگرچه ما ابزاری برای اندازه‌گیری این موضوع نداریم و مطالعاتی در این زمینه انجام نشده است، اما به اعتقاد من اگر این موضوع اندازه‌گیری شود به آسانی متوجه خواهیم شد که منحنی وضعیت فرهنگی در منطقه مکران شرایط صعودی را پشت سر گذاشته و مرتباً رو به بهبود است.

 راه‌اندازی پتروشیمی مکران آیا در افزایش رشد اقتصادی این منطقه نیز تاثیرگذار است؟

همان‌طور که می‌دانید ما در حال حاضر در کشور ذخایر گازی عظیمی داریم و با توجه به اینکه در سال‌های آینده فازهای دیگر عسلویه نیز به بهره‌برداری می‌رسد این ذخایر بیشتر نیز خواهد شد، بنابراین اگر بتوانیم مراحل مختلف فراوری این گازها را انجام دهیم هر گام این عملیات می‌تواند شاخص‌های اقتصادی را در کشور تغییر قابل توجهی دهد. براین اساس توفیقی که پیش‌روی ایران وجود دارد استفاده از منابع گازی در مسیر تولید محصولات پتروشیمی و توسعه صنایع پتروشیمی در کشور است. این مسیری است که شاخص‌های اقتصادی را در کشور بهبود می‌بخشد و نباید آن را از دست بدهیم. احداث پتروشیمی مکران نیز با توجه به این موضوعات برنامه‌ریزی شده و با نظر به موقعیت بسیار خوب چابهار در سواحل مکران، ساخت و توسعه این شهرک پتروشیمی در منطقه تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشور خواهد داشت. پتروشیمی مکران در فاز اول 5 /8 میلیون تن محصول پتروشیمی در سال تولید می‌کند و در پایان سه فاز این میزان به 25 میلیون تن افزایش می‌یابد. این بدان معناست که این گردش مالی می‌تواند تغییرات بسیار مثبتی را در اقتصاد کشور ایجاد کند. خوشبختانه در برنامه ششم توسعه نیز توجه زیادی به توسعه صنعت پتروشیمی و همچنین صنایع زیربنایی آن شده به طوری که برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تولید دو برابری در محصولات پتروشیمی را هدف قرار داده که درآمد قابل توجهی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد.

 مکران تا چه اندازه در زمینه اشتغال‌زایی در منطقه و همچنین کشور کمک خواهد کرد؟

چنانچه مطلع هستید در برنامه ششم توسعه به طور مشخص به توسعه سواحل مکران اشاره شده که به عنوان یک سند بالادستی برای قانونگذاران و نیز سرمایه‌گذاران بسیار مهم است و در ارتباط با پتروشیمی مکران و مطابق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده پیش‌بینی می‌شود پس از پایان فاز سوم 15 تا 17 هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم شغل ایجاد شود و در فاز اول که هم‌اکنون در حال اجراست، پس از راه‌اندازی و به تولید رسیدن شش واحد پتروشیمی حدود پنج تا هفت هزار نفر شغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شود که تعداد زیادی از افراد شاغل در سایت پتروشیمی مکران از بومیان منطقه خواهند بود.

 با توجه به اینکه این استان از محرومیت زیادی برخوردار بوده و متعاقب آن افراد بیکار زیادی نیز داشته است، آیا الگوی شغلی را در منطقه تغییر داده‌اید؟

بخش عظیمی از جوانان مستعد این منطقه فاقد شغل هستند و شغل غالب در چابهار صیادی و کشاورزی به روش سنتی و کم‌راندمان است و بخش کوچکی از مردم نیز به تجارت از روش‌های مختلف می‌پردازند. اما با راه‌اندازی پتروشیمی در فاز اول حدود هفت هزار نفر در رشته‌های مرتبط و در سطوح مختلف مهندسی، تکنسین و دیگر سطوح مرتبط مشغول به کار خواهند شد و بخش زیادی از این افراد فاقد شغل بوده‌اند که در منطقه چابهار تخصص‌هایی همچون جوشکاری و... را آموخته که خوشبختانه مسیر اشتغال‌زایی برای آنها فراهم شده است. طبیعتاً اولویت ما در به کارگیری نیروی انسانی افراد بومی است و بسیاری از افراد را نیز پس از طی دوره‌های بازآموزی در دوره‌های کوتاه‌مدت به کار خواهیم گرفت. پس از آن نیز به تربیت نیروی انسانی در منطقه می‌پردازیم که با استفاده از این روش‌ها بتوانیم به کاهش درصد بیکاری کمک کنیم. در نهایت اگر هیچ‌کدام از این روش‌ها به تامین نیروی انسانی متخصص مورد نظر منتهی نشد، آنگاه نیروی مورد نیاز را از مناطق دیگر کشور دعوت به کار می‌کنیم.

 بازارهای پتروشیمی مکران چه بازارهایی است و آورده‌ای را که این پتروشیمی برای کشور خواهد داشت چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

پس از راه‌اندازی تمامی فازهای این پتروشیمی بازار عمده ما محصولات صادراتی خواهد بود که بخش قابل توجهی از آن به چین، هند و پاکستان و بخشی نیز به اروپا صادر خواهد شد.

 با توجه به اینکه پروژه پتروشیمی مکران از الگوی منحصر به فرد در کشور برخوردار است، آیا با چالش‌هایی در مسیر اجرای این پروژه مواجه بوده‌اید و انتظارات شما از دولت برای ادامه کار چیست؟

همان‌طور که گفتید ما هیچ الگویی در کشور مشابه پتروشیمی مکران نداشته‌ایم و نزدیک‌ترین الگو به این موضوع هاب‌های پتروشیمی عسلویه و ماهشهر است که این هاب‌ها نیز در اواخر دهه 70 و دهه 80 به صورت کاملاً دولتی شکل گرفته‌اند. زمانی که وضعیت اقتصادی در کشور بسیار بهتر بود و فضای سیاسی و اقتصادی با شرایط فعلی کشور متفاوت بود. براین اساس راه‌اندازی پتروشیمی مکران با چالش‌ها و تهدیدهای بسیار زیادی مواجه است چراکه هم شرایط اقتصادی کشور فرق کرده و هم فضای دولتی حاکم وجود ندارد، بنابراین باید به این پروژه نگاه ملی وجود داشته باشد و از مسوولان ذی‌ربط می‌خواهیم این پروژه را به عنوان یک پروژه ملی قلمداد کرده و در این زمینه اقدامات لازم برای تسریع در اجرای کار را به عمل آورند. یکی از چالش‌های بسیار مهم در سایت پتروشیمی مکران جذب سرمایه‌گذار است که با توجه به مسائل بین‌المللی و سیاسی که بر کشور حاکم است باید اعتراف کنیم که توفیق قابل توجهی در این حوزه نداشته‌ایم و از سوی دیگر با توجه به اینکه نظام مالی سرمایه‌گذاری و فرآیند جذب سرمایه‌گذار در ایران شفاف، روشن و قطعی نیست، در این حوزه نیز چالش‌هایی داریم که همه اینها فقط مربوط به پتروشیمی مکران نیست بلکه تمام پروژه‌ها در کشور امروز دچار این مشکلات که در قالب کمبود نقدینگی و منابع مالی دسته‌بندی می‌شوند، هستند. بنابراین از دولت می‌خواهیم که مسیری را شناسایی کند که در آن سرمایه‌گذاران با اطمینان خاطر و سرعت بیشتری بتوانند وارد زنجیره سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کشور شوند و در این مسیر از کمترین ریسک‌های سرمایه‌گذاری برخوردار شوند. از طرفی ما به دنبال استفاده از امکانات داخلی برای سرمایه‌گذاری هستیم بنابراین در بسیاری از موارد از تجهیزات و تکنولوژی‌های بومی کشور در پروژه استفاده خواهیم کرد. چالشی دیگر که با آن مواجه هستیم این است که زمانی که ما به چابهار رفتیم، منطقه هنوز آماده و مستعد انجام پروژه‌های بزرگ همچون پتروشیمی مکران نبود، بنابراین تلاش زیادی لازم است تا منطقه برای پیشبرد پروژه آماده شود که این موضوع نیز نیازمند اقدامات جدی‌تر بخش‌ها و دستگاه‌های دولتی در سطح منطقه و در سطح ملی است. در نهایت امیدواریم با همراهی و نگاه ملی و مثبت مسوولان کشور روند اجرای این پروژه و سرمایه‌گذاری در فازهای بعدی آن هرچه سریع‌تر انجام شود تا عواید آن زودتر شامل حال مردم منطقه چابهار و کشور شود.