آینده روشن تجارت
مدیرکل اقتصادی و بین‌الملل استانداری از وضعیت تجارت کرمان می‌گوید
مدیرکل اقتصادی و بین‌الملل استانداری کرمان می‌گوید این استان از دیرباز به لحاظ صنعتی، کشاورزی و معدنی و صنایع‌دستی دارای اهمیت ویژه‌ای بوده است. پتانسیل‌هایی که به گفته رضا سنجری سبب شده این استان در رتبه دهم تولید ناخالص داخلی قرار بگیرد.
مدیرکل اقتصادی و بین‌الملل استانداری کرمان می‌گوید این استان از دیرباز به لحاظ صنعتی، کشاورزی و معدنی و صنایع‌دستی دارای اهمیت ویژه‌ای بوده است. پتانسیل‌هایی که به گفته رضا سنجری سبب شده این استان در رتبه دهم تولید ناخالص داخلی قرار بگیرد. سنجری در این گفت‌وگو از پتانسیل‌های مختلف اقتصادی این استان می‌گوید و البته مشکلاتی که بر سر راه توسعه تجارت در این استان قرار دارد، مانند مشکل کم‌آبی که البته با تدابیری سعی در مدیریت آن داشته‌اند یا وجود مشکلاتی در حوزه حمل و نقل کالا، بالا بودن هزینه‌های بندری یا وجود بوروکراسی نسبتاً طولانی در مراحل تولید و صادرات که البته مختص تجارت استان کرمان نیست و دیگر استان‌ها را هم درگیر کرده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
♦♦♦
استان کرمان از جمله استان‌هایی است که در زمینه‌های مختلف از کشاورزی و صنعت گرفته تا منابع طبیعی و معدنی از پتانسیل بالایی برخوردار است. به نظر شما تا چه حد از توانایی‌ها و پتانسیل‌های بالقوه این استان استفاده شده است؟
استان کرمان از دیرباز به لحاظ صنعتی، کشاورزی و معدنی و صنایع‌دستی دارای اهمیت ویژه‌ای بوده است. در صنایع بالادستی مانند آهن و فولاد، مس و صنایع خودروسازی و سایر صنایع، طرح‌های بزرگی در حال اجرا، تکمیل و بهره‌برداری است. به‌عنوان مثال در دولت یازدهم طرح‌های بزرگی اجرا شده که برخی از آنها عبارتند از اجرای شهرک سلامت و پالایشگاه پلاسمای انسانی (بزرگ‌ترین در خاورمیانه) با سرمایه‌گذاری 1200 میلیارد‌تومانی و ایجاد 800 شغل. آغاز اجرای طرح اکوتوریسم پارک ملی خبر با 300 میلیارد تومان سرمایه و ایجاد 500 شغل، آغاز اجرای 57 کیلومتر خط ریلی از کارخانجات فولاد به خطوط اصلی راه‌آهن (میدکو) با 74 میلیارد تومان سرمایه، آغاز اجرای ذوب و فولادسازی شرکت توسعه آهن و فولاد با 3350 میلیارد تومان سرمایه و 1300 شغل، عملیات اجرایی بیمارستان 750 تختخوابی جایگزین بیمارستان شفا با 200 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری و هزار شغل. در بخش اقتصاد دانش‌بنیان نیز تحولات بزرگی در استان به وقوع پیوسته که توجه ویژه به ایجاد و توسعه واحدهای فناوری و افزایش این واحدها از 139 به 200 واحد، و رشد 35درصدی شرکت‌های دانش‌بنیان در دولت تدبیر و امید در راستای دانش‌بنیان کردن اقتصاد از آن جمله است. برای اولین بار صادرات محصولات دانش‌بنیان استان شروع شده و تغییر بزرگی نسبت به دولت قبل در این بخش صورت گرفته است.
در چهار سال گذشته هم تحولاتی در بخش صنعت و معدن و فرش دستباف رخ داده است. مانند افزایش 135درصدی تولید خودرو از ابتدای دولت یازدهم تا سال 1395. میزان استخراج معادن نیز در این دوره از 45 به 63 میلیون تن رسیده که افزایش 40درصدی داشته است. تولید کنسانتره آهن و گندله آهن هم به ترتیب 96 و 200 درصد افزایش داشته است. تولید مس کاتد هم از 250 هزار تن به 400 هزار تن رسیده که افزایش 60درصدی نشان می‌دهد. در تولید فرش دستباف هم استان وضعیت بسیار مطلوبی داشته و میزان تولید فرش دستباف با 67 درصد رشد از 150 هزار مترمربع به 251 هزار مترمربع رسیده است. در بخش آب و کشاورزی نیز اقدامات مطلوبی صورت گرفته که از جمله مهم‌ترین آن اجرای پروژه احداث تونل انتقال آب به طول 38 کیلومتر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های انتقال آب در کشور برای تامین آب شرب استان و فلات مرکزی است.
در تولید انرژی مورد نیاز واحدهای تولیدی نیز استان کرمان از یک استان واردکننده برق به استان صادرکننده تبدیل شده است به گونه‌ای که قبلاً در اوج مصرف برق در سال 1392 میزان 633 مگاوات کسری برق در استان داشته‌ایم و اکنون در اوج مصرف برق در سال 1395 میزان 30 مگاوات مازاد برق در استان داشته‌ایم و 320 مگاوات نیروگاه بخار در دست اقدام است که به زودی به بهره‌برداری خواهد رسید و بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی کشور با ظرفیت 20 مگاوات تا تیرماه سال جاری به بهره‌برداری می‌رسد. همچنین برق‌دار کردن بیش از 450 روستا در دولت تدبیر و امید و گازرسانی به 383 روستا نیز صورت گرفته است. ضمناً تعداد پنج نیروگاه با ظرفیت 1345 مگاوات در دست اجراست که به زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
همچنین یکی از پتانسیل‌های استان میراث فرهنگی و گردشگری است. تعداد گردشگران خارجی در مدت زمان هشت سال دولت قبل به استان 32 هزار نفر بوده که در سه سال دولت تدبیر و امید به 95 هزار نفر رسیده که نشان‌دهنده توجه به ظرفیت‌های این بخش است. در بخش سلامت و پزشکی نیز تحولاتی صورت گرفته و با توسعه این بخش، استان کرمان می‌تواند هاب جنوب شرق کشور شود. در مبحث اقتصاد مقاومتی نیز ما یکی از استان‌های پیشتاز و پایلوت کشور هستیم. انتخاب شهرستان قلعه گنج به‌عنوان شهر نمونه اقتصاد مقاومتی کشور و اجرای پروژه‌های توانمندسازی مردم منطقه به طوری که انجام این اقدامات باعث کاهش 70درصدی نرخ جرائم، کاهش پنج‌درصدی نرخ بیکاری و افزایش حضور مسافران و گردشگران خارجی در شهرستان شده است. برای مردمی کردن اقتصاد و توسعه منطقه‌ای نیز تقسیم استان کرمان به 8 منطقه اقتصادی و سپردن امر توسعه این مناطق به 21 موسسه و نهاد موفق غیردولتی در راستای مردمی کردن اقتصاد صورت گرفته و راه‌اندازی 571 صندوق خرد روستایی به منظور توانمندی‌سازی جوامع محلی روستایی انجام شده است.
وضعیت کلی تجارت در استان کرمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ با توجه به تعدد زمینه‌های فعالیت، این استان در تولید ناخالص داخلی، صادرات غیرنفتی چه سهمی دارد و آیا این سهم متناسب با زمینه‌های موجود تجارت در کرمان است؟
با توجه به سازمان‌دهی علمی فرآیند تولید، مدرنیزاسیون، ارتقای فرهنگ و نهایتاً افزایش بهره‌وری و با انجام برنامه‌ریزی‌های لازم برای کاهش هزینه‌های غیرلزوم و رفع مشکلات موجود در صنایع و واحدهای تولیدی به منظور فعالیت با ظرفیت کامل، استان در جایگاه مطلوبی قرار دارد. همچنین در زمینه صادرات غیرنفتی نیز استان سهم بالایی دارد. ارزش صادرات از گمرکات استان در دولت یازدهم، معادل پنج میلیارد دلار است که صادرات سال 1395 نسبت به ابتدای دولت یازدهم بیش از دو برابر شده است.
وضعیت تولید ناخالص داخلی استان کرمان از سال 1380 تا 1393 به قیمت ثابت سال 1390 نشان می‌دهد که از حدود 3 /86 هزار میلیارد ریال در سال 1380 به 9 /191 هزار میلیارد ریال در سال 1393 رسیده است به طوری که متوسط نرخ رشد تولید ناخالص داخلی استان طی سال‌های 1380 تا 1393 برابر 3 /6 درصد است.
بر اساس آمار حساب‌های منطقه‌ای منتشر‌شده در سال 1393، سهم بخش خدمات 3 /35 درصد تولید محصول ناخالص داخلی و بخش صنعت و معدن با 7 /36 درصد و بخش کشاورزی با 6 /27 درصد بوده است. مقایسه سهم ارزش‌افزوده بخش‌های عمده اقتصادی در دو سال اخیر حاکی از افزایش سهم بخش کشاورزی و کاهش سهم بخش خدمات است.
آمارها نشان می‌دهد در سال 1393 سهم تولید ناخالص داخلی استان از کشور در بخش کشاورزی 3 /7 درصد، بخش صنعت و معدن 4 /3 درصد و بخش خدمات 6 /6 درصد است. آمارها در هر سه بخش نشان‌دهنده افزایش سهم استان از تولید ناخالص داخلی طی سال‌های اخیر است. همچنین آمارها نشان می‌دهد 2 /36 درصد از تولید بخش معدن کشور مربوط به استان کرمان است که با توجه به معدنی بودن استان دور از انتظار نیست.
بر همین اساس استان کرمان 4 /3 درصد از محصول ناخالص داخلی با نفت کشور و 7 /3 درصد از محصول ناخالص داخلی بدون نفت کشور را به خود اختصاص داده و از لحاظ سهم در تولید ناخالص داخلی، استان کرمان رتبه دهم را در بین استان‌های کشور به خود اختصاص داده است.
آمارها حکایت از افزایش تولید سرانه استان از 9 میلیون ریال در سال 1380 به 126 میلیون ریال در سال 1393 دارد. این در حالی است که تولید سرانه بدون نفت کشور از 9 میلیون ریال در سال 1380 به 133 میلیون ریال در سال 1393 رسیده است. نکته در‌خور توجه آن است که تولید ناخالص داخلی سرانه استان در همه سال‌های دوره مورد بررسی از متوسط ملی کمتر بوده است.
در بخش‌های مختلف اقتصادی و تولیدی، چه موانعی بر سر راه تجارت و اقتصاد این استان قرار دارد؟
وجود مشکلاتی در حوزه حمل و نقل کالا در داخل و خارج از کشور نظیر بالا بودن هزینه حمل و نقل صادراتی به‌رغم پایین بودن هزینه انرژی که باعث کاهش قدرت رقابت می‌شود، بالا بودن هزینه‌های بندری در بنادر به نسبت کشورهای همسایه و غیره، وجود مالیات ارزش‌افزوده صادرکنندگان، وجود بوروکراسی نسبتاً طولانی در مراحل تولید و صادرات و همچنین مشکلات موجود در خصوص انتقال ارز، عدم ثبات نرخ ارز، مشکلات نقل‌وانتقال ارز، کیفیت نسبتاً پایین برخی کالاهای تولیدی-صادراتی و افزایش قیمت تمام‌شده محصولات صادراتی.
فکر می‌کنید برای رفع این موانع چه اقداماتی باید انجام داد؟
اختصاص یارانه حمل‌ونقل صادراتی به صادرکنندگان، کاهش هزینه‌های بندری و سرمایه‌گذاری در توسعه بخش حمل‌ونقل ریلی - اعطای تسهیلات مالی با شرایط آسان و بهره پایین با توجه به مشکلات و هزینه‌های متعدد صادرات - حذف یارانه‌های مستقیم پرداختی به صادرکنندگان - شناسایی و حذف قوانین مزاحم - اعطای جوایز و یارانه‌های صادراتی - تک‌نرخی کردن نرخ ارز - خرید ارز صادراتی از صادرکنندگان با نرخ واقعی آن - نقش رایزن‌های بازرگانی در کشورهای هدف و نقش سفارتخانه‌های ایران در این کشورها.
مشکل کم‌آبی یکی از مشکلات اقتصاد ایران است و استان کرمان از جمله استان‌هایی است که با بحران آب مواجه است. در صورت تشدید این مشکل، کدام بخش‌های اقتصادی و تجاری این استان با مشکل مواجه می‌شود؟
بحران آب فراتر از اثرات زیست‌محیطی، دارای اثرات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای بر همه بخش‌ها به خصوص بخش کشاورزی است. کمبود آب یا به عبارتی بحران آب باعث شوری زمین و از بین رفتن خاک زراعی و کاهش تولید و درآمد شده و فقر را گسترده‌تر می‌سازد و همچنین سبب مهاجرت کشاورزان از روستاها به شهرها و به وجود آمدن مشاغل کاذب می‌شود. فعالیت واحدهای صنعتی نیز به دلیل مشکلات تامین آب شهرک‌ها و نواحی صنعتی تحت تاثیر بحران کمبود آب قرار گرفته است. البته شایان ذکر است در سال‌های اخیر با برنامه‌های اجرا‌شده مانند طرح همیاران آب و تغییر الگوی کشت مناطق با همکاری جهاد کشاورزی شمال و جنوب استان سعی در تعدیل این آسیب‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان شده است. در دولت تدبیر و امید، در استان کرمان از سال 1392 و در قالب طرح همیاران آب اقداماتی در راستای نجات آب استان از وضعیت بحرانی انجام شده که همه این فعالیت‌ها در راستای برنامه‌های اقتصاد مقاومتی است. حفظ منابع آب‌های زیرزمینی، صرفه‌جویی 205 میلیون مترمکعبی حاصل از انسداد 2647 حلقه چاه غیرمجاز در طول سه سال (از سال 1392 تاکنون) در راستای حفظ و نجات منابع آب زیرزمینی، صرفه‌جویی 203 میلیون مترمکعبی حاصل از کنترل بهره‌برداری 1059 حلقه چاه مجاز طی سه سال (از سال 1392 تاکنون) در راستای حفظ و نجات منابع آب زیرزمینی و تدوین طرح جامع تامین آب شرب و صنعت استان از رئوس اقدامات انجام‌گرفته در استان است.
وضعیت این استان در جذب سرمایه‌گذاری خارجی یا ملی چگونه است؟ آیا این استان توانسته در جذب سرمایه‌گذاران خارج از کشور یا خارج از استان موفق باشد؟ چه مشکلاتی بر سر راه جذب بیشتر سرمایه وجود دارد؟
در قالب مثلث توسعه اقتصادی استان کرمان 75 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری هدفگذاری شده که 35 درصد آن در سه سال گذشته محقق شده است. با فضای خوبی که پس از برجام در اقتصاد ایران به وجود آمد، موفق شدیم سه میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی و تامین منابع مالی خارجی را در پروژه‌های استان کرمان جذب کنیم. بوروکراسی غیرمنطقی در راستای جذب سرمایه یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روست که سعی شده با اجرای طرح مثلث توسعه اقتصادی شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاران ایجاد شود.
سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی در بسیاری از استان‌های کشور در دوره تحریم‌ها با مشکلات جدی مواجه بود. مشکلاتی که امید می‌رود در دوره پساتحریم، حذف شوند. وضعیت تجارت در این استان در زمان تحریم‌ها و پساتحریم چگونه بوده است؟
آغاز پروژه‌های عمرانی مختلف در استان کرمان زمینه حضور سرمایه‌گذاران را نیز فراهم کرده است به طوری که هم‌اکنون کرمان جزو چهار استان برتر در زمینه جذب سرمایه خارجی در کشور محسوب می‌شود و رفت و آمد سرمایه‌گذاران و تجار کشورهای مختلف در سال‌های اخیر نشان‌دهنده این امر و تغییر دیدگاه‌ها و وجود زمینه‌های مناسب در استان کرمان است. برخی شرکت‌های بزرگ در استان کرمان حضور دارند که در فروش محصولات خود با مشکل روبه‌رو بودند و با تحقق برجام، قراردادهای طولانی‌مدت در این شرکت‌ها با شرکت‌های خارجی بسته شد و امروز هیچ کالایی در انبارها باقی نمانده است. در قالب مثلث توسعه اقتصادی استان کرمان 75 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این استان محقق شده است.
آینده تجارت در استان کرمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به تکمیل زنجیره تامین فولاد و مس در استان و فراهم شدن شرایط مناسب برای فعالیت واحدهای پایین‌دستی، وجود مزیت‌های بی‌بدیل صادراتی استان مانند پسته و خرما و...، تلاش برای افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی، توجه به آثار ثبت ملی و جهانی و پتانسیل قوی گردشگری و سابقه تجارت بین‌الملل استان در برخی کالاها، ان‌شاءالله آینده تجارت در استان روشن پیش‌بینی می‌شود.
