سراب آب

  ارمغان نیلی: بحران آب در حالی به مرحله خطرناک قطع طولانی‌مدت آب شهرها و مراکز استان‌ها رسیده و خشکسالی جدی کشور را به مخاطره انداخته که، وزیر کشاورزی در خبری که برخی رسانه‌ها به عنوان «خبر خوش» از آن یاد کرده‌اند از آب رایگان به کشاورزان وعده داده است. سیدجواد ساداتی‌نژاد گفته است؛ کشاورزانی که «الگوی کشت» را رعایت کنند از بخشودگی ۵۰درصدی هزینه آب برخوردار هستند و اگر راندمان را بالا ببرند به‌طور کامل آب رایگان دریافت می‌کنند. بسیاری این اظهار نظر را غیرمسوولانه می‌دانند و این تصمیم را شبیه دستورهای احمدی‌نژاد برای حفر چاه و برداشت آب زیرزمینی و فاجعه کاهش ۹۰درصدی منابع آب و دو برابر شدن چاه‌های غیرمجاز طی یک سال می‌دانند. رودخانه‌ها خشک شده‌اند، سدها برای مصارف خانگی آب ندارند، آب در شهرها جیره‌بندی شده و مردم برای تامین آب شرب مثل قدیم‌ها باید به سرچشمه‌ها مراجعه کنند؛ آن‌وقت رئیس‌جمهوری و وزیر کشاورزی‌اش وعده آب رایگان به کشاورزان می‌دهند. جالب این است که ابراهیم رئیسی نیز سخنان مشابهی را چندی قبل در جمع مدیران ارشد وزارت جهاد کشاورزی مطرح کرده و گفته: «اصلاح الگوی مصرف آب با رایگان کردن آن برای کشاورزانی که از روش‌های نوین آبیاری از جمله آبیاری زیرسطحی استفاده می‌کنند، باید در دستور کار قرار گیرد.» آقای رئیسی همچنین با اشاره به اهمیت امنیت غذایی پایدار گفته: «وزارت جهاد کشاورزی باید زمینه تامین غذای سالم، باکیفیت، ارزان و با منشأ داخلی را در کشور فراهم کند، لذا نقش این وزارتخانه در خودکفایی و امنیت غذایی کشور راهبردی و بسیار تعیین‌کننده است.» با مرور آنچه رئیس‌جمهوری و وزیر کشاورزی‌اش مطرح کرده‌اند، متوجه می‌شویم وزارت جهاد کشاورزی ماموریت یافته خودکفایی در مواد غذایی را دنبال کند و به همین دلیل دنبال آن است تا مصرف آب در بخش کشاورزی را اصلاح کند. این در حالی است که اقتصاددانان می‌گویند دادن وعده آب رایگان، سیگنال فراوانی منابع را می‌دهد که می‌تواند به افزایش مصرف منجر شود. راه درست این است که آب در شرایط فعلی به شکل واقعی قیمت‌گذاری شود تا سیگنال کمیابی به جامعه داده شود. بدیهی است که سیاستمدار دغدغه امنیت غذایی را دارد و در شرایط فعلی که تامین غذا برای دولت‌ها دشوار شده، دولت مستقر در ایران علاقه ندارد به مردم سختی تحمیل کند در نتیجه دستور برداشت از ذخایر زیرزمینی را صادر می‌کند. با این کار بحران را از دولت خود به دولت‌های آینده پرتاب می‌کند که باید با بحران آب مواجه شوند. در این پرونده می‌خواهیم این پرسش را مطرح کنیم که وعده آب رایگان برای کشاورزی چقدر قابلیت اجرایی شدن دارد؟ این سیاست چه آثاری به دنبال دارد و چرا اقتصاددانان با چنین سیاست‌هایی مخالفت می‌کنند؟