از یاد رفته
چرا باید برای سیستان و بلوچستان نگران باشیم؟
پهنه اساطیری ایران؛ سیستان و بلوچستان را با کدام ویژگی می‌شناسید؟ واقعیت آن است که بیش از همه، چهره این سرزمین با یک ویژگی ترسیم شده و به یاد می‌آید؛ «محرومیت». اما آیا این همه آن‌چیزی است که سیستان و بلوچستان دارد؟ روشن است که دومین استان پهناور ایران که از کویر به دریا می‌رسد، حالا زیر غبار محرومیت همه‌جانبه مدفون شده و ظرفیت‌هایش به فراموشی سپرده می‌شود.
زینب موسوی: پهنه اساطیری ایران؛ سیستان و بلوچستان را با کدام ویژگی می‌شناسید؟ واقعیت آن است که بیش از همه، چهره این سرزمین با یک ویژگی ترسیم شده و به یاد می‌آید؛ «محرومیت». اما آیا این همه آن‌چیزی است که سیستان و بلوچستان دارد؟ روشن است که دومین استان پهناور ایران که از کویر به دریا می‌رسد، حالا زیر غبار محرومیت همه‌جانبه مدفون شده و ظرفیت‌هایش به فراموشی سپرده می‌شود. گرچه سیستان و بلوچستان به دلیل موقعیت ژئوپولتیک و همجواری با دو کشور خارجی، همچنان آسیب‌های امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی را متحمل می‌شود اما دلیل فراموش شدن این استان چیست؟ این استان به دلیل ویژگی جغرافیایی و همجواری با دو کشور توسعه‌نیافته و بی‌ثبات، خود با تهدیدهایی همچون خشکسالی، قاچاق مواد مخدر و حتی سلاح‌های غیرمجاز، ناامنی نواحی مرزی، مهاجرت‌های غیرقانونی و... روبه‌رو است اما سوال این است که چرا تلاش‌های داخلی برای زنده نگه داشتن سیستان و بلوچستان اندک بوده است؟
صاحبنظران این استان، تلاش برای ناامن جلوه دادن سیستان و بلوچستان و به تبع آن سایه نگاه امنیتی را از یک‌سو و نبود رویکرد مدیریت توسعه‌ای را به موازات عوامل بیرونی، در خفته ماندن ظرفیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و عقب‌ماندگی سیستان و بلوچستان موثر می‌دانند. در این میان آسیب‌پذیری مرزهای جغرافیایی و امنیتی ایران از ناحیه سیستان و بلوچستان نیز بی‌اثر نبوده است.
با این همه چالش‌های محسوس و متعدد دیگری نیز بر شدت بحران در این استان افزوده که روند توسعه‌یافتگی را کند کرده است؛ ازجمله چالش‌های زیست‌محیطی که تحرکات فنی افغانستان و خشکی تالاب هامون اصلی‌ترین عامل آن است و این روزها بحران بی‌آبی را رقم زده؛ چالشی که کشاورزی سنتی و الگوی غلط کشت آن را بیش از هر زمانی بحرانی و تهدیدآمیز کرده است. در این میان نمی‌توان از چالش‌های اقتصادی و عمده‌ترین آن یعنی نبود فرصت‌های شغلی و عدم استفاده از ظرفیت‌های طبیعی برای بهره‌برداری‌های اقتصادی گذشت چه آنکه این ماجرا به نادیده انگاشتن سرمایه انسانی در این استان منجر شده است؛ موضوعی که می‌توان از آمار رسمی منتشر‌شده درباره این استان دریافت. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران، سیستان و بلوچستان کمترین مشارکت اقتصادی را در میان سایر استان‌های کشور به ثبت رسانده که رقم آن 9 /29 درصد است. پایین‌ترین نرخ مشارکت اقتصادی در شرایطی برای این استان به ثبت رسیده که سیستان و بلوچستان یکی از نقاطی است که بیشترین جمعیت جوان کشور را به خود اختصاص داده است. صاحبنظران این استان، نظام برنامه‌ریزی معیوب کشور را یکی از اصلی‌ترین دلایل وجود چالش‌های متعدد در سیستان و بلوچستان می‌دانند؛ آنجا که نسخه‌های واحد، بدون درنظرگرفتن فرصت‌ها و تهدیدهای بومی و منطقه‌ای برای کل کشور نوشته می‌شود و نتیجه آن چیزی جز فراموشی ظرفیت‌های منحصربه‌فرد هر استان نیست. در این پرونده با بررسی تهدیدها و فرصت‌های متعدد این استان، دلایل نادیده انگاشته شدن سیستان و بلوچستان را بررسی می‌کنیم؛ اینکه چه عواملی توسعه‌یافتگی این استان را به واپسین برنامه‌های دولت‌های پس از انقلاب تبدیل کرده است؟
