بررسی تاثیر نتایج انتخابات شورا بر حل مسائل شهر تهران در گفت‌وگو با علی نوذرپور
شهر شیشه‌ای
علی نوذرپور، معاون سابق دهیاری‌ها و شهرداری‌های وزارت کشور، مهم‌ترین مطالبه مردم از مدیریت شهری را رسیدگی به موضوع حمل‌ونقل می‌داند و اظهار می‌کند: «خوشبختانه با پیروزی لیست امید در انتخابات شورای شهر تهران، یک نوع همراهی بین دولت و مدیریت شهری تهران شکل خواهد گرفت.
علی نوذرپور، معاون سابق دهیاری‌ها و شهرداری‌های وزارت کشور، مهم‌ترین مطالبه مردم از مدیریت شهری را رسیدگی به موضوع حمل‌ونقل می‌داند و اظهار می‌کند: «خوشبختانه با پیروزی لیست امید در انتخابات شورای شهر تهران، یک نوع همراهی بین دولت و مدیریت شهری تهران شکل خواهد گرفت. در دوره قبل که شهرداری دست اصولگرایان بود، همیشه نوعی تضاد و ناهماهنگی بین دولت و مدیریت شهری وجود داشت.» نوذرپور با بیان اینکه برای برخورد با تخلفاتی که پیش از این در زمینه ساخت‌وساز در شهر تهران رخ داده، راه‌هایی وجود دارد، می‌گوید: «کسانی که خارج از پروانه ساختمان ساخت‌وساز کرده‌اند و آرای ماده 100 دارند، این آرا باید اجرا شود. همان طور که در مورد پاساژ علاءالدین اجرا شد، درباره سایر تخلفاتی که در حال حاضر در شهر تهران صورت گرفته و کمیسیون‌های ماده 100 رای به تخریب داده‌اند، باید این تخریب‌ها در دستور کار قرار بگیرد.»
* * *
در حال حاضر مهم‌ترین مساله و مطالبه مردم برای شهر تهران چیست؟
مهم‌ترین مطالبه مردم در حوزه عملکردی شهرداری‌ها، رسیدگی به موضوع حمل‌ونقل است. ما در شهر تهران باید به شاخص‌ها و اهداف مندرج در برنامه‌های توسعه کشور، برنامه پنجم توسعه، قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت و همچنین قانون برنامه پنج‌ساله دوم شهرداری تهران عمل کنیم. برای مترو باید اقدامات جدی صورت بگیرد. دولت هم قرار است کمبودها و کسری‌های موجود را حل کند و طی مناقصه‌ای بین‌المللی دو هزار دستگاه واگن مترو از طریق فاینانس (تسهیلات مالی خارجی) خریداری و بین شهرداری‌های دارای ناوگان حمل‌ونقل ریلی توزیع شود. زیرساخت‌ها باید آماده باشد تا بتوان با استفاده از این دو هزار دستگاه واگن مترو که نیمی از آن سهم تهران است، فاصله بین سهم کنونی حمل‌ونقل ریلی را با آنچه طبق قانون قرار بوده محقق شود، جبران کرد. بر اساس قانون قرار بوده سهم حمل‌ونقل ریلی 30 درصد باشد، اما الان حدود 16 تا 17 درصد با این قانون فاصله داریم.
شما راهکار حل نابسامانی‌های ترافیکی را در همین اقدام می‌بینید؟
اولویت با توسعه حمل‌ونقل عمومی است که این پیام را می‌دهد که کمتر از وسیله نقلیه شخصی استفاده شود. همزمان باید شرایط محدودکننده‌ای هم برای استفاده از وسایل نقلیه شخصی ایجاد شود. افراد توانمندی که تمکن مالی دارند، خودروهای مدل بالا سوار می‌شوند و از اتوبان‌ها و معابر شهری استفاده می‌کنند، باید هزینه‌های این استفاده را بپردازند. این هزینه‌ها باید در قالب عوارض اخذ شود و برای توسعه حمل‌ونقل عمومی مورد استفاده قرار گیرد. در تاکسی و اتوبوسرانی هم عقب‌ماندگی‌هایی داریم. باید مساله فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی را حل کنیم. تا پایان امسال نزدیک به 75 درصد از ناوگان اتوبوسرانی به سن فرسودگی می‌رسد و ما باید اتوبوسرانی را نوسازی کنیم. درباره تاکسی نیز دولت در سال گذشته بخشی از تاکسی‌های فرسوده را نوسازی کرد. امسال هم باید دولت و شهرداری تسهیلات و امکاناتی برای تاکسیرانان فراهم کنند تا تاکسی‌های خود را نوسازی کنند. به این ترتیب هم با تسهیل رفت و آمد، بستر برای فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی مردم فراهم می‌شود و هم آلودگی هوا کاهش می‌یابد چون قریب به 80 درصد از آلودگی ناشی از تراکنش ذرات در هوا مربوط به حمل‌ونقل شهری است که بخشی از آن حمل‌ونقل عمومی است. این اولویت اول است و در همین اولویت اول باید پیگیر کاهش آلودگی هوا باشیم. خوشبختانه با پیروزی لیست امید در انتخابات شورای شهر تهران، یک نوع همراهی بین دولت و مدیریت شهری تهران شکل خواهد گرفت. در دوره قبل که شهرداری دست اصولگرایان بود همیشه نوعی تضاد و ناهماهنگی بین دولت و مدیریت شهری وجود داشت. با پیروزی اصلاح‌طلبان هم در شورای شهر و هم در ریاست جمهوری امکان مشارکت و همکاری بهتر بین دولت و شهرداری فراهم خواهد شد. بنابراین با امکانات و تسهیلاتی که دولت برای کاهش آلودگی هوای تهران در نظر گرفته، باید با همکاری شورا و شهرداری تهران گام‌های سریع‌تری در این راستا برداشته شود.
یکی از مسائل تهران رشد گسترده و سریع جمعیتی است که به تهران مهاجرت می‌کنند. با چه تدابیری باید شرایط بهتری برای سکونت در این شهر فراهم شود؟
مهاجرت به تهران به این علت است که زیرساخت‌های ایجاد شغل و درآمد در سایر مناطق کشور فراهم نیست. به عبارتی آمایش سرزمین انجام نشده و از همین رو جمعیت به کلانشهرها و از جمله تهران هجوم می‌آورند. در یک مقیاس ملی دولت باید در بخش‌های دیگر سرزمین امکان ایجاد شغل و تولید را فراهم کند تا جمعیت به این سو نیاید. اما وقتی افرادی به ناچار و در جست‌وجوی اشتغال و درآمد به کلانشهرها می‌آیند، نباید مجبور به زندگی در شرایط بدمسکنی یا سکونت در مناطق حاشیه‌ای یا روستاها شوند. در حال حاضر رشد جمعیت در روستاهای اطراف تهران بیش از دو برابر رشد جمعیت در شهر تهران است. چون به دلیل گران بودن زمین و ملک، مهاجران ترجیح می‌دهند در روستاها سکونت کنند. پس از مدتی همین نقاط سکونتگاهی با رشد کالبدی به شهر تهران متصل می‌شوند و مسائل‌شان متوجه مدیریت شهری خواهد شد. برای حل مساله کسانی که در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند نیز مهم‌ترین مساله این است که ما در طرح جامع و تفصیلی ضوابط و مقررات ساخت‌وساز را به‌گونه‌ای ترتیب دهیم که امکان خانه‌دار شدن برای مهاجران در نقاطی از شهر فراهم شود. این‌طور نباشد که ما متناسب با جمعیت مهاجر شهر را مهیا نکرده باشیم و اینها به اجبار در آلونک‌ها و با وضعی نامطلوب زندگی کنند.
مساله دیگری که در شهر تهران وجود دارد ریسک سوانح و حوادث است. هشدارهای مختلفی درباره زلزله داده‌اند و گفته می‌شود احتمالاً تا 15 سال آینده زلزله سختی در شهر رخ می‌دهد. درباره سیل هم هشدارهایی داریم و از سوی دیگر سال گذشته با فاجعه پلاسکو مواجه شدیم. شهر تهران برای آماده شدن در برابر سوانح و حوادث چه نیازهایی دارد که مدیریت شهری جدید باید به آن توجه کند؟
تهران در برابر سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه مثل زلزله و سیل آسیب‌پذیر است. مساله فرونشست زمین هم باعث می‌شود زلزله احتمالی تهران تبعات بیشتری به دنبال داشته باشد. در تهران برخلاف سایر شهرهای کشور یک سازمان مدیریت بحران داریم که زیر نظر شهرداری فعالیت می‌کند. هم از جهت مدیریتی و هم از لحاظ نیروی انسانی باید تغییراتی در این سازمان مدیریت بحران داده شود و افراد متخصص و مجربی در آن مشغول به کار شوند که دارای برنامه باشند. برنامه مقابله با زلزله هم باید در دستور کار قرار بگیرد. قبل از آن باید هم از جهت کالبد و هم از نظر آموزش و ایمن‌سازی ساختمان‌ها به خصوص ساختمان‌ها و اماکن عمومی برنامه‌هایی در اولویت و دستور کار قرار بگیرد. در سوانح انسان‌ساز مثل حریق هم تهران از جهت تجهیزات یعنی ماشین‌های اطفای حریق و نجات کمبودهایی دارد. به‌خصوص تعداد ماشین‌های دارای نردبان هیدرولیک که در ساختمان‌های بلندمرتبه به کار می‌آید، بسیار کم و فقط 20 دستگاه است. این تعداد حداقل باید سه تا چهار برابر شود. از سوی دیگر ایمن‌سازی ساختمان‌ها به‌خصوص در مقابل حریق باید در دستور کار سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران قرار بگیرد. لازم است با برکناری افرادی که تخصص و تجربه مرتبط ندارند، افراد متخصص و مجرب در این سازمان‌ها مشغول به کار شوند. شورای شهر هم باید بر این موضوع نظارت جدی داشته باشد و جایی که می‌بیند نیرویی خارج از ضوابط و مقررات اداری به کار گمارده می‌شود و اتفاقی صورت می‌گیرد، از اهرم نظارتی خود استفاده کند.
شورای شهر و مدیریت شهری آینده درباره بافت‌های فرسوده و تراکم‌فروشی‌ها و فسادهایی که در این زمینه وجود دارد، باید چه تدابیری اتخاذ کند؟
در حوزه شهرسازی عمل به قانون مهم‌ترین راهکار است. طرح جامع و طرح تفصیلی با صرف میلیاردها تومان هزینه، تهیه و تصویب می‌شود، اما بعد از ابلاغ به شهرداری، دور زده می‌شود. بعضاً حتی با مکانیسم‌های قانونی مثل کمیسیون ماده 5، تغییراتی در این طرح‌ها داده می‌شود و جاهایی به کاربری‌هایی اختصاص داده می‌شود که ترافیک‌زاست. احداث فروشگاه‌ها و مال‌ها بر اتوبان‌ها یا اختصاص فضای عمومی به اینها مثل اکباتان همه خلاف طرح جامع و طرح تفصیلی است. شورا باید به‌شدت مراقبت کند و اجازه ندهد یک مورد تخلف هم رخ دهد. همچنین باید جلوگیری شود از ارتباط پنهان شهرداری با ساخت‌وسازکنندگانی که حتی خارج از پروانه ساختمانی صادره عمل می‌کنند و شهرداری تعمداً نظارت نمی‌کند تا زمانی که تخلف اینها به نتیجه برسد و بعد از اینکه ساخت‌وساز انجام شد، شهرداری ورود پیدا می‌کند، پرونده تشکیل می‌دهد و به ماده 100 ارسال می‌کند. عموماً هم آرای صادره مبنی بر تخریب این ساختمان‌ها نیست. یک رابطه مالی تعریف‌نشده بین شهرداری و ساخت‌وسازکنندگان هست که باید گسسته شود و نظارت شورا در این بخش حائز اهمیت بسیار است. قطعاً مدیران مناطق شهری که این‌گونه عمل می‌کنند باید برکنار شوند. در همین راستا باید شهردار آینده تهران مقید به قانون و مقید به اجرای طرح جامع و طرح تفصیلی باشد و نیروهای پاک‌دست و کارشناس را برای مدیریت‌ها و معاونت‌ها و مناطق شهری انتخاب کند. تنها در این صورت می‌توان اطمینان داشت افراد مجرب و متخصص که در این حوزه‌ها دانش دارند و سلامت‌شان هم اثبات شده، از ادامه روند نامطلوب بین شهرسازی و تامین درآمد برای مدیریت شهری جلوگیری کنند. رابطه‌ای که غلط شکل گرفته و غلط ادامه پیدا کرده است، باید ختم شود. ما نباید از شهرسازی انتظار درآمد داشته باشیم. شهرسازی باید برای نظم‌بخشی به کالبد شهر باشد و برای اینکه یک شهر مناسب برای تردد و آسایش مردم و بالا رفتن کیفیت زندگی در شهر شکل بگیرد.
همان طور که شما اشاره کردید تخلف‌هایی در سال‌های گذشته رخ داده است. شورا و شهرداری جدید با این تخلف‌ها چگونه می‌توانند مواجه شوند؟ راهی برای جبران اشتباهات قبلی وجود دارد؟
در مرحله اول باید راهکارهایی برای جلوگیری از تکرار اشتباهات و پیشگیری از تخلفات آتی اندیشیده شود. اما برای برخورد با تخلفات قبلی هم راه‌هایی وجود دارد. کسانی که خارج از پروانه ساختمان ساخت‌وساز کرده‌اند و آرای ماده 100 دارند، این آرا باید اجرا شود. هیچ معنایی ندارد که آرای ماده 100 درمورد تخریب اجرا نشود. همان طور که در مورد پاساژ علاءالدین اجرا شد، درباره سایر تخلفاتی که در حال حاضر در شهر تهران صورت گرفته و کمیسیون‌های ماده 100 رای به تخریب داده‌اند، به حسب قولی که شوراها به مردم داده‌اند، باید این تخریب‌ها در دستور کار قرار بگیرد. قطعاً آرای ماده 100 درباره تخریب آنچه خلاف پروانه است به خصوص در ساختمان‌های خیلی بزرگ و برج‌هایی که ساخته شده، باید اجرا شود و اگر اجرا نشود، تخلفات هم ادامه پیدا خواهد کرد. برای اینکه این موضوع اجرایی‌تر شود، شورا باید شفاف‌تر عمل کند و آنچه می‌گذرد را در اختیار افکار عمومی قرار دهد. باید رسانه‌ها بتوانند تخلفات و مشکلات را منعکس کنند. رسانه‌ها به عنوان صدای افکار عمومی باید مورد توجه و تکریم قرار گیرند. همین طور باید شرایطی فراهم شود که مردم در تشکل‌های مختلف سازماندهی شوند تا نظارت عمومی موثر و کارآمدی شکل بگیرد. باید در محلات با تقویت شورایاری‌ها آنها را به عنوان یکی از ابزارهای نظارت عمومی مورد توجه قرار دهیم و کمک کنیم وظایف‌شان را به‌درستی انجام دهند، اختیاراتی به آنها داده شود و امکان نظارت موثر مردم بر نحوه اداره امور محلات و شهر فراهم شود. حضور و مشارکت موثر مردم می‌تواند به شورا کمک کند که با پشتوانه و حمایت مردم از شکل‌گیری تخلفات در ابعاد مختلف شهرسازی و مالی و واگذاری پروژه‌ها به پیمانکاران و مناسبات غلطی که بین پیمانکاران و برخی عوامل شهرداری شکل گرفته، جلوگیری کند. حمایت مردم می‌تواند کمک کند شورای تهران در ماموریتی که به مردم قول داده، موفق باشد.
به نظر شما نتایج انتخابات شورای شهر تهران در راستای حل مسائلی که شما به آن اشاره کردید قرار دارد؟
هر انتخاباتی دچار اشکالاتی است و به آن انتقاداتی وارد است اما اینها باید در جلسات تخصصی و فنی مورد بررسی قرار بگیرد. افرادی که انتخاب شده‌اند مورد احترام و اعتماد مردم قرار دارند. ما باید به نتایج انتخابات تمکین کنیم و به دوستانی که وارد شورای شهر تهران شده‌اند کمک مشورتی کنیم. حتی می‌توان از افرادی که وارد شورا نشده‌اند، مجمع یا شورایی تحت عنوان مجمع یا شورای سایه تشکیل داد که به اعضای شورا کمک فکری بدهند. نه اینکه آنها را مورد انتقاد قرار دهند، بلکه به این صورت که نظرات‌شان را به شورای شهر ارائه دهند و شورا هم از ظرفیتی که در خارج از شورا هست، استفاده کنند. اکنون باید افکار عمومی را برای دوره جدید مهیا کرد تا بعد از این مدت که شورا در اختیار اصولگرایان و محافظه‌کاران بود، با اعتماد مردم شرایط برای زندگی بهتر فراهم شود. مهم‌ترین اقدامی که در دستور کار این دوستان قرار دارد، انتخاب شهردار است. به نظر من باید مکانیسمی برای انتخاب شهردار طراحی شود که به انتخاب بهترین گزینه منجر شود. ما در وزارت کشور در لایحه مدیریت شهری پیشنهاد انتخاب شهردار به صورت مستقیم از سوی مردم را ارائه کردیم. این لایحه در دولت است، امیدواریم به مجلس برود و تصویب شود، اما تا زمانی که با تصویب قانون، شرایطی فراهم شود که شهرداران در کلانشهرها و شهرهای بزرگ از سوی مردم انتخاب شوند، بهتر است مکانیسم انتخاب شهردار به‌گونه‌ای طراحی شود که مردم در انتخاب شهردار به شورا کمک کنند. انتخاب شهردار پشت درهای بسته و در مکانیسم‌هایی که به انتخابی ضعیف منجر خواهد شد، فایده ندارد. به نظرم باید با صدور یک فراخوان عمومی، از سازمان‌های مردم‌نهاد، تشکل‌های مردمی و انجمن‌های صنفی دعوت شود در یک فرآیند دوماهه که تا آغاز به کار شورا فرصت داریم، بهترین‌های تهران در حوزه مدیریت شهری معرفی شوند. شورا از این بهترین‌ها برنامه کاری بخواهد و اینها بتوانند در یک فضای آزاد و رقابتی برنامه‌های خود را ارائه دهند. حتی شورا می‌تواند از آرای این سازمان‌ها و تشکل‌ها کمک بگیرد تا اگر مردم در مقیاس عام نمی‌توانند در انتخاب شهردار کمک کنند، حداقل سازمان‌های مردم‌نهاد بتوانند به شورا کمک کنند تا انتخابی درست انجام شود و صرفاً شهرت مبنای انتخاب شهردار نشود، بلکه انتخاب از بین افراد متخصص و مجرب صورت بگیرد که سال‌ها در این زمینه کار کرده‌اند و فکر و برنامه دارند، شورا، شهرداری، شهر و کشور را می‌شناسند. انتخاب شهردار مهم‌ترین انتخاب شورای شهر است. اگر انتخاب صحیح باشد، نظارت شورا هم درست‌تر خواهد بود. در وقت و انرژی شورا هم صرفه‌جویی می‌شود. شورا هم خواهد توانست سایر وظایفش را انجام دهد.
با نتایج اخیر شورای شهرتهران چه تغییراتی در شهرداری و شورای شهر در پیش خواهیم داشت؟
شورای شهر قاعدتاً شورای شهری برنامه‌محور خواهد بود. به نظر من برخلاف چهار سال قبل، اعضای این دوره شورا برنامه‌ریزی خواهند کرد. دیگر اینکه ارتباط شورا با مردم بهتر و سازمان‌یافته‌تر خواهد بود. مشارکت مردم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. سرمایه اجتماعی در درون شورا بیشتر خواهد بود چون همه از یک طیف هستند و قاعدتاً همراهی و همگامی‌شان بیشتر خواهد شد و تصمیمات سریع‌تر اتخاذ خواهد شد. با توجه به منش و روش اصلاح‌طلبان پیش‌بینی می‌شود در این دوره از مدیریت شهری آنچه در اداره شهر می‌گذرد، به‌راحتی در اختیار مردم و رسانه‌ها قرار بگیرد و شعار شهر شیشه‌ای، شهردار شیشه‌ای و شورای شیشه‌ای محقق شود. شفافیت در امور بیشتر شود و مردم محرم تلقی شوند. برخلاف شورایی که محافظه‌کاران اداره کردند و بیشتر تصمیمات را پشت درهای بسته می‌گرفتند. شهرداری نیز هم در ساختار و هم در نیروی انسانی تغییراتی خواهد داشت. حتماً معاونت‌های مرتبط مشغول به کار خواهند شد. تخصص‌ها مورد توجه قرار خواهند گرفت. دیگر این‌طور نخواهد بود که معاون برنامه‌ریزی را از حوزه‌های غیرتخصصی و غیرفنی انتخاب کنیم، این‌طور نخواهد بود که مدیران سازمان مدیریت بحران و سازمان آتش‌نشانی، از افراد غیرمرتبط و غیرمجرب انتخاب شوند. تخصص‌گرایی در دستور کار شهرداری در دوره آینده قرار خواهد گرفت.
