اثر دستمزد

حداقل دستمزد تقریباً بر هر چیزی اثرگذار است؟! این عنوان مقاله‌ای است که با پا فراتر گذاشتن از معیارهای اقتصادی، سعی دارد به بررسی‌ اثرگذاری حداقل دستمزد روی شاخص‌های سلامت بپردازد. اثرات حداقل دستمزد روی اشتغال، دستمزد، درآمد، ثروت و سایر شاخص‌های اقتصادی برای دهه‌هاست که به فراوانی مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج این مطالعات هر دو دسته معایب و مزایای افزایش حداقل دستمزد را در بردارد. شاید به همین خاطر است که هنوز یک اجماع نظر در مورد سیاست‌های حداقل دستمزد وجود ندارد. به عنوان مثال در آمریکا در برخی ایالت‌ها حداقل‌ دستمزدهای بالا به تصویب رسیده، در حالی که در 21 ایالت دیگر حداقل دستمزد ملی 25 /7دلاری سال‌هاست (از سال 2009) بدون تغییر ادامه دارد. 

در سال‌های اخیر پژوهشگران در بررسی اثرگذاری حداقل دستمزد به حوزه‌های میان‌رشته‌ای غیر از اقتصاد ورود کرده‌اند. یکی از این حوزه‌ها، سلامت است. به عنوان مثال، نتایج برخی پژوهش‌ها از نقش افزایش حداقل دستمزد در کاهش خودکشی، کاهش مصرف دخانیات، افزایش وزن بدو تولد، کاهش افسردگی، بهبود تغذیه، پرورش بهتر کودکان و... اطلاع می‌دهند. در صورتی که افزایش حداقل دستمزد به این منافع منجر شود، باید در گفتمان‌های سیاستی وزن بیشتری به آنها داده شود و سایر آسیب‌هایی که در حوزه‌ اقتصاد از قبیل از دست رفتن مشاغل (ناشی از افزایش حداقل دستمزد) مطرح است نادیده گرفته شود.

در واقع یافته‌های مذکور به تلاش‌های وافری در مورد اثرگذاری‌های حوزه سلامت منجر شده و حمایت‌های نهادی را برای افزایش حداقل دستمزد به منظور بهبود شاخص‌های سلامت به همراه داشته است. برای نمونه، انجمن سلامت عمومی آمریکا با اتکا به این بیانیه سیاستی که «تحقیقات علمی معتبر نشان می‌دهند افزایش حداقل دستمزد یک ابزار کارآمد برای بهبود سلامت عمومی است»، خود را وقف افزایش و به‌روزرسانی مستمر حداقل دستمزد کرده است. به طور مشابه، انجمن پزشکی آمریکا بر افزایش حداقل دستمزد ملی، ایالتی و محلی مهر تایید می‌زند. البته با توجه به پیامدهای منفی که افزایش حداقل دستمزد در کاهش اشتغال برخی کارگران به همراه دارد، ممکن است این نتیجه‌گیری‌ها این‌گونه واضح مثبت نباشد. بنابراین در بررسی‌ها باید دقت لازم را داشت و همه جوانب را مد نظر قرار داد. 

یک اقتصاددان به نام دیوید نئومارک از دانشگاه کالیفرنیا، ایروین آمریکا در مقاله‌ای که به تازگی (آوریل 2023) در تارنمای انجمن ملی تحقیقات اقتصادی این کشور منتشر شده، به ارزیابی اثرگذاری افزایش حداقل دستمزد روی شاخص‌ها و رفتارهای حوزه‌ سلامت پرداخته است. این مطالعه شاخص‌هایی از 9 بخش از حوزه سلامت را پوشش می‌دهد: سلامت بزرگسالان و جوانان، سلامت کودکان و نوزادان، برنامه غذایی و چاقی، سلامت روانی، خودکشی (شاخص جزئی‌تر از سلامت روحی)، فرزندان و ساختار خانواده، رفتارهای پرخطر، جرائم و سازوکارهای اثرگذار بر سلامت. همان‌طور که واضح است با توجه به گستردگی بخش‌ها نمی‌توان یک نسخه واحد از اثرگذاری افزایش حداقل دستمزد روی سلامت پیچید، و اثرگذاری کلی قدری پیچیده و مبهم است. بر این اساس یافته‌ها حاکی از آن است که اثرگذاری افزایش حداقل دستمزد روی برنامه غذایی و چاقی یا مثبت یا بدون اثر است، اما هیچ اثرگذاری منفی در این رابطه مشاهده نشد. شواهد دیگر نشان می‌دهند افزایش حداقل دستمزد با افزایش مصرف مواد و کاهش ورزش در ارتباط است. اثرگذاری روی سلامت روحی قدری مبهم است، جایی که مطالعاتی که شواهدی از اثرگذاری نیافتند تعدادشان بیشتر است از مطالعاتی که اثرگذاری مثبت یافتند (با این حال در هیچ یک از نتایج اثرگذاری منفی مشاهده نمی‌شود). درمورد اثرگذاری روی خودکشی اما اثرگذاری مثبت مشهود است. با قدم فراتر نهادن از شاخص‌های سنتی سلامت، نتایج پیرامون فرزندان و ساختار خانواده متفاوت است؛ از بیشتر وقت گذاشتن مادران برای فرزندان گرفته تا کاهش نمرات فرزندان.

طبق شواهد نظری و تجربی، افزایش حداقل دستمزد برای گروهی از کارگران به از دست رفتن مشاغل یا کاهش درآمد و برای گروهی دیگر به بهبود درآمد منجر می‌شود. در این باره به احتمال قوی می‌توان فرض کرد که شمار برندگان افزایش دستمزد (کسانی که درآمدشان بهبود می‌یابد) از بازندگان آن بیشتر است. با این حال باید گفت که رابطه میان حداقل دستمزد و درآمد و سلامت قدری پیچیده است. حتی اگر افزایش حداقل‌ دستمزد به طور میانگین دستمزدها را افزایش دهد، اثرگذاری آن روی سلامت لزوماً همواره مثبت نیست. به عنوان مثال، بررسی‌ها روی رفتارهای پرخطر و برنامه غذایی نشان می‌دهد احتمال اینکه افزایش درآمد به مصرف غیرسالم (مانند غذاهای غیرمفید یا الکل) منجر شود وجود دارد. 

در مجموع 63 مقاله مرتبط با موضوع، در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است تا دیده شود نتایج آنها چه پیامی در مورد رابطه میان حداقل دستمزد و شاخص‌های سلامت دارند. پیشتر کارهای مشابهی انجام شده نظیر لیگ و همکارانش که در سال 2019 تعداد 33 مقاله را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. نتیجه بررسی آنها نشان می‌دهد در حالی که حداقل دستمزد سوء مصرف مواد را کاهش می‌دهد اما اثرگذاری معناداری بر سایر رفتارهای حوزه سلامت ندارد. بر این اساس نتایج‌ یافته‌های این مقاله به تفکیک 9 بخش حوزه سلامت و نقاط قوت و ضعف آنها ارائه شده است. 

سلامت بزرگسالان و جوانان: از میان 63 مقاله‌ای که در رابطه میان حداقل‌ دستمزد و سلامت شناسایی شده‌اند، 13 مورد آنها پیرامون سلامت بزرگسالان و جوانان هستند. از این 13 مورد، هفت مورد رابطه مثبت را گزارش کرده‌اند. شواهد هم از کشورهای چین، اتحادیه اروپا، انگلیس و هنگ‌کنگ گردآوری شده‌اند. از میان مقالات که اثرگذاری مثبت را شناسایی کردند، در مقاله لیگ و دو (2018) کاهش غیبت کاری موضوع مورد توجه است. کاهش غیبت کاری بیشتر در مورد کارکنان کمتر تحصیل‌کرده‌ای که عمدتاً مشمول افزایش حداقل دستمزد هستند مشاهده می‌شود، گرچه در مورد کارکنان تحصیل‌کرده‌ هم این پدیده هرچند با احتمال ضعیف‌تر وجود دارد. همچنین پدیده مذکور با گزارش‌های شخصی پیرامون بهبود وضعیت سلامت همراه است. دو مورد از مقالات این بخش هم اثرگذاری منفی برای سلامت را گزارش کرده‌اند؛ یکی در مورد خود سلامت و دیگری در مورد چاقی و اضافه وزن. در مجموع در این بخش شواهدی که از نبود اثرگذاری یا اثرگذاری ترکیبی حداقل دستمزد روی سلامت جوانان و بزرگسالان خبر می‌دهند نیز قابل‌توجه هستند. 

سلامت نوزادان و کودکان: مطالعات پیرامون اثرگذاری حداقل دستمزد روی سلامت کودکان و نوزادان محدودتر است. پیشتر شواهدی گردآوری شد مبنی بر اینکه افزایش حداقل دستمزد اثرات مثبت روی سلامت نوزادان دارد، چرا که افزایش درآمد در دوران بارداری و اوایل کودکی می‌تواند اثرات معنادار داشته باشد. بر این اساس از سه مقاله‌ای که مربوط به این بخش است، نتایج دو مقاله اثرات مثبت روی سلامت کودکان را نشان می‌دهند (به خصوص در مورد وزن و مرگ‌ومیر بدو تولد). در مجموع نیز همان‌طور که اشاره شد یافته‌های این بخش مرکب است، هر چند تمایل یافته‌ها به اثرگذاری مثبت افزایش حداقل دستمزد روی سلامت کودکان است. 

برنامه غذایی و چاقی: 9 مقاله به بررسی رابطه حداقل دستمزد و برنامه غذایی و چاقی پرداخته‌اند. هیچ یک از این مقالات اثرگذاری منفی را گزارش نکرده‌اند و میان آنهایی که اثرگذاری مثبت یافته‌اند (چهار مقاله) با آنهایی که اثرگذاری مشاهده نکردند (پنج مقاله) تمایز وجود دارد. از میان مقالاتی که اثرگذاری مثبت گزارش کرده‌اند، منافعی که از افزایش حداقل دستمزد ذکر شده است عبارت‌اند از: برنامه غذایی سالم‌تر، چاقی کمتر و محدود شدن رشد ناکافی به خصوص در کشورهای درحا‌ل‌توسعه. 

سلامت روحی: مقالاتی که بر موضوع اثرگذاری حداقل دستمزد روی سلامت روحی تمرکز یافته‌اند چهار مورد هستند، که سه تای آنها اثرگذاری مفید را روی سلامت روحی گزارش کرده‌اند. در مجموع نیز طبق نتایج، هیچ اثرگذاری منفی در این بخش نمی‌توان متصور بود، یا اثرگذاری مثبت وجود دارد یا مدرکی از وجود اثرگذاری به دست نیامد. 

خودکشی: شاید در نگاه اول رابطه معناداری میان حداقل دستمزد و خودکشی نمی‌توان متصور بود، اما شواهد حاکی از آن هستند از آنجا که حداقل دستمزد سلامت روحی را بهبود می‌دهد، در پی آن می‌توان انتظار داشت روی کاهش نرخ خودکشی نیز آثار مثبت بگذارد. در این باره یافته‌های چهار مقاله به همین موضوع اشاره دارد. به خصوص مقاله داو و همکارانش (2020) که این اثرگذاری را روی نیروی ‌کار کمتر تحصیل‌کرده که بیشتر تحت‌تاثیر تغییرات حداقل دستمزد هستند قابل‌توجه‌تر یافته‌اند. 

ساختار خانواده و فرزندان: گروهی از مطالعات به ارزیابی رابطه حداقل دستمزد و روابط خانوادگی (نظیر پایداری خانواده، روابط میان والدین و فرزندان و...) پرداخته‌اند. با توجه به ابعاد مختلفی که در این حوزه وجود دارد در مورد نتیجه‌گیری کلی اثرگذاری باید محتاط بود. بر این اساس چهار مقاله از اثرگذاری مثبت افزایش حداقل دستمزد روی روابط والدین و فرزندان خبر داده‌اند (بهبود رفتار با کودکان‌ و زمانی که برای آنها صرف می‌شود). نتایج چهار مقاله نیز شواهدی مرکب یا عدم اثرگذاری نشان می‌دهند. به عنوان مثال کارنی و همکارانش (2022) پیشنهاد می‌کنند که افزایش حداقل دستمزد از یک سو به افزایش سن ازدواج و از سوی دیگر به کاهش طلاق منجر می‌شود (اثرگذاری مرکب). یا اموری و همکارانش (2020) که نشان دادند پدرانی که درآمد آنها وابسته به حداقل دستمزد است، در صورت افزایش حداقل دستمزد با احتمال بیشتری در ادامه زندگی در کنار فرزندانشان می‌مانند. یک مطالعه هم هست که اثرگذاری منفی را گزارش کرده است، آن هم روی مهارت‌های شناختی کودکان که به ‌وسیله نمرات آزمون مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در مجموع با توجه به گستردگی معیارهای مورد بررسی این حوزه، رابطه میان حداقل دستمزد و روابط خانوادگی را نمی‌توان چندان سرراست ترسیم کرد. به طور کلی نتایج معتبر حاکی از آن است که افزایش حداقل دستمزد باعث می‌شود مادران زمان‌های بیشتری را در کنار فرزندان خود بگذرانند، در حالی که در طرف مقابل اثرگذاری منفی روی نمرات دانش‌آموزان مشاهده می‌شود. 

رفتارهای پرخطر: بخش دیگر مربوط به رفتارهای پرخطر و ناسالم است (عمدتاً استعمال نوشیدنی‌های الکلی و مواد). شواهد از اثرگذاری منفی حداقل دستمزد در این حوزه حکایت دارند به جز یک مورد. طبق این شواهد، افزایش حداقل دستمزد به افزایش رفتارهای پرخطر منجر می‌شود؛ یافته‌ای که با توجه به افزایش درآمد نیروی‌کار، شاید چندان دور از انتظار نباشد. به عنوان مثال آدامز و همکارانش (2012) از افزایش مرگ‌ومیر ناشی از مصرف الکل در میان جوانان خبر می‌دهند (نه بزرگسالان)، با در نظر گرفتن این نکته که جوانان بیشتر مشمول دستمزدهای حداقلی هستند.

جرائم: معیار دیگری که شاید از حوزه سلامت قدری فاصله داشته باشد، جرائم است؛ هر چند در مطالعات در کنار سایر رفتارهای پرخطر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. طبق نتایج مطالعات این بخش، افزایش حداقل دستمزد آثار مرکب روی جرائم دارد، جایی که برخی اثرگذاری را مثبت، برخی منفی و برخی هم بدون اثر گزارش کرده‌اند. البته جرائم را می‌توان به دو دسته درآمدزا و خشن تقسیم کرد. با این دسته‌بندی، مشاهده می‌شود که افزایش حداقل دستمزد به کاهش جرائم درآمدزا منجر ‌می‌شود.

سازوکار‌های اثرگذاری: اما یافته‌های مقالات در مورد اثرگذاری غیرمستقیم افزایش حداقل دستمزد روی سلامت چه می‌گوید؟ در پاسخ می‌توان گفت که عمده مقالات به دسترسی به بیمه سلامت و مراقبت‌های بهداشتی توجه دارند. گروهی دیگر نیز سازوکار‌های جایگزین نظیر از دست رفتن مشاغل و زمان ورزش کردن را پیشنهاد می‌کنند.

سخن پایانی

در سال‌های اخیر پژوهش‌ها و گفتمان‌های سیاستی پیرامون حداقل دستمزد از شاخص‌های اقتصادی قدم فراتر نهاده و به سایر حوزه‌های میان‌رشته‌ای و ابعاد مختلف زندگی افراد ورود کرده است. یکی از این حوزه‌ها که بسیار مورد توجه قرار گرفته، سلامت است. بر این اساس در مرور علمی این هفته، مقاله‌ای مورد بررسی قرار گرفت که اثرگذاری افزایش حداقل دستمزد را روی 9 بخش حوزه سلامت مورد ارزیابی قرار داده است. این بررسی از طریق تجزیه و تحلیل 63 مقاله مرتبط انجام شده است. بر این اساس با توجه به گستردگی معیارهای حوزه سلامت نتایج مرکبی از رابطه حداقل دستمزد با شاخص‌های سلامت به دست آمده است، در نتیجه نمی‌توان نسخه واحدی در این رابطه پیچید. به عنوان مثال شواهد حاکی از آن هستند که افزایش حداقل دستمزد روی معیار چاقی و اضافه وزن اثرگذاری مثبت دارد، در حالی که در مقابل می‌تواند به تشدید رفتارهای پرخطر نظیر افزایش استعمال نوشیدنی‌های الکلی و مواد مخدر منجر شود. 

از دیگر ویژگی‌های‌ مقاله قدم نهادن در بخش‌های جدیدی از حوزه‌ سلامت مانند ساختار خانواده و روابط والدین و فرزندان است. در این باره بررسی‌ها نشان می‌دهد که با افزایش حداقل دستمزد مادران زمان‌های بیشتری را به فرزندان خود اختصاص می‌دهند، هر چند در مقابل نمرات فرزندان ممکن است با کاهش مواجه شود (اثرگذاری مرکب).