بانک‌ها در حال گِل بازی هستند

در حال حاضر سرمایه بانک‌ها در سطح بسیار پایینی قرار گرفته و بانک‌ها عملاً توان پرداخت تسهیلات و تعهدات‌شان را ندارند و بدون افزایش سرمایه بانک‌های کشور خیلی توان کار ندارند. دولت درصدد است که بتواند با روش‌های افزایش سرمایه یا درخواست از منابع ارزی کشور، سرمایه بانک‌ها را افزایش دهد اما در بحث بودجه هنوز موفق نشده و مجلس هم نتوانسته در این موضوع کار کند چرا که اول دولت باید در این امر پیش‌قدم شود. البته لازم است که بگویم افزایش سرمایه روش‌های مختلف دارد که یکی از این روش‌ها‌، با اختیاراتی که مجلس به دولت داده است، بحث وصول وام‌هایی است که برای حساب ذخیره ارزی در سنوات گذشته پرداخت شده است. مجلس و دولت درصدد هستند که این اقساط را بگیرند که به همین خاطر مجلس اختیارات لازم را به دولت داده است که وام‌ها را با هر نرخی محاسبه کند و به هر شیوه‌ای دریافت کند و بعد که وصول شد آنها را در جهت افزایش سرمایه بانک‌ها یا پرداخت بدهی بانک‌ها استفاده کند، اما به نظر می‌رسد دولت خیلی جدی وارد این قضیه نشده است و هنوز از اختیاراتی که در اختیارش گذاشته‌ شده استفاده نکرده است، یکی دیگر از روش‌هایی که ساده است و دولت خیلی دنبالش است، این است که برای افزایش سرمایه بانک‌ها بتواند از منابع صندوق ذخیره یا منابع ارزی کشور برداشت کند و در بانک‌های دولتی افزایش سرمایه داشته باشد.

وزیر اقتصاد در جلسه‌ای که با اعضای کمیسیون اقتصادی داشت از تدوین لایحه افزایش سرمایه بانک‌ها در دولت خبر داد. فکر می‌کنید اگر این لایحه به مجلس فرستاده شود نمایندگان با آن موافقت می‌کنند؟

آن دسته از افرادی که با سیستم بانکی کشور آشنا هستند موافق افزایش سرمایه بانک‌ها هستند اما به علت ایده‌ها و فکرهای مختلف در مجلس بالاخره راه و روش‌های افزایش سرمایه هم متفاوت است. برای مثال بعضی از نماینده‌ها معتقدند باید سرمایه بانک‌ها را افزایش دهیم اما در مقابل بانک‌ها را ملزم کنیم که الزاماً منابع خود را در بخش تولید استفاده کنند نه در بخش‌های متفرقه و خاص. نکته بعدی در این رابطه این است که اگر دولت لایحه‌ای جامع، صحیح و عاقلانه به مجلس ارائه کند، قطعاً نمایندگان همکاری خواهند کرد.

غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس در رابطه با امضاهای طلایی می‌گوید برخی از افراد سفارش‌شده در سال‌های گذشته وام‌های کلانی با نرخ بهره پایین گرفته‌اند که همین یکی از علت‌هایی است که امروز بانک‌های کشور معوقات بسیاری دارند

اول بگویم که اگر مسوولی موضوع یک طرح را برای رفع موانع شروع به کار آن و مسائلی که مانع برای آغاز آن ایجاد کرده است، پیگیری می‌کند این موضوع دیگری است اما زمانی که وارد بحث تسهیلات می‌شویم می‌رسیم به امضاهای طلایی و افراد سفارش‌شده که متاسفانه وجود این امضاها و البته نبود شفافیت در سیستم بانکی کشور همیشه فساد‌آور بوده است. برخی از افراد سفارش‌شده وام‌های کلانی گرفته‌اند اما با نرخ بهره پایین و همین یکی از علت‌هایی است که امروز بانک‌های کشور معوقات بسیاری دارند. اگر سیستم بانکی و دولت شفاف‌تر عمل کنند و از طرفی اقتدار نهادهایی مانند بانک بالا باشد هیچ‌وقت این تخلفات رخ نمی‌دهد. باید توجه داشت که همیشه افراد و نهادهایی دست به این کارها می‌زنند که دچار ضعف هستند، بانک یا هر نهاد دیگری اگر پاک باشد و درست کار کند نیازی ندارد نظر یک نماینده را تامین کند یا بخواهد برای تامین نظر هر شخص دیگری از قانون عدول کند اما اگر درست و قانونی رفتار نکنند هر شخصی به خود اجازه می‌دهد از آنها مطالبه غیرقانونی داشته باشد.

به هر حال متاسفانه در دوره‌ای در کشور ما این موضوع بسیار زیاد شده بود که امیدوارم این موضوع روز به روز از بین برود و کمرنگ شود.

برای جلوگیری از رخ دادن چنین اتفاقاتی آیا نباید نظارت کافی روی عملکرد بانک‌ها و نهادهای مالی وجود داشته باشد؟

بله، ولی نظارت تنها مختص به مجلس نیست بلکه مهم‌ترین نهاد ناظر در امر عملکرد بانک‌ها، بانک مرکزی است. اما در دوره‌ای تهاجم غیر‌معقولانه‌ای به بانک مرکزی صورت گرفت که باعث شد نظارت سیستم بانکی ضعیف شود و خیلی از اتفاقات رخ بدهد. به نظر من بانک مرکزی در یک دوره‌ای به طور قابل‌ توجهی دچار ضعف سیستم نظارتی شد.

در کدام دوره‌ها؟

در دوره دولت‌ نهم و دهم. البته از این هم نباید بگذریم که بانک مرکزی خودش هم خطاکار بود چرا که به نظرم وادادگی عجیبی در بانک مرکزی اتفاق افتاد و این وادادگی باعث شد سیستم نظارتی بسیار ضعیف عمل کند و هر کسی بتواند به آن حمله کند و دیگر اینکه درست است که بانک مرکزی زیر فشار بوده اما همین وادادگی یعنی ضعف. من نمی‌خواهم بگویم تنها مقصر فقط بانک مرکزی بوده است بلکه مقصران دیگری هم چون افراد بالادست و کنار‌دست آن در این ضعف شریک بوده‌اند و این اتفاقات از جانب آنها هم صورت گرفته اما به هر حال بانک مرکزی کم مقصر نبوده است. ضعف اولیه از خود بانک مرکزی بود. برای جلوگیری از وقوع چنین ضعف‌هایی در سیستم بانکی اول از همه بانک مرکزی باید کاملاً به موقع و به‌روز بررسی‌ها و نظارتش را انجام دهد که مجلس هم می‌تواند در کنار بانک مرکزی ناظر باشد اما اولین نهاد ناظر بانک مرکزی است و مجلس در حوزه کلان می‌تواند نظارت داشته باشد.

در رابطه با افزایش سرمایه بانک‌ها، تکلیف بانک‌هایی مانند کشاورزی، مسکن و بانک‌های توسعه‌ای چیست؟

در شرایط فعلی بانک‌های توسعه‌ای در اولویت افزایش سرمایه هستند. بانک مسکن مساله‌اش فرق می‌کند اما بانک کشاورزی و بانک توسعه صادرات که در حال حاضر توجه به آن بسیار مهم است و باید به آن توجه ویژه‌ای کرد و بعد هم بالطبع بانک سپه و ملی هم جای خودشان را دارند، اما می‌خواهم بگویم نمایندگان مجلس بیشتر برای بانک‌های توسعه‌ای اهمیت قائل هستند و به آن توجه می‌کنند.

برخی از نمایندگان معتقدند قبل از افزایش سرمایه بانک‌ها باید نظارت بر آنها را افزایش دهیم و قانون نظام بانکی کشور را اصلاح کنیم و بعد افزایش سرمایه صورت بگیرد تا دیگر شاهد تخلف و فساد در بانکداری کشور نباشیم. نظر شما چیست؟

حالا چون در سال‌های گذشته در سیستم بانکی و مالی کشور اتفاقاتی افتاده، امروز بگوییم به آن دلیل کل کشور تعطیل باشد که دیگر تخلفی رخ ندهد، این طرز تفکر درست نیست. اگر فرد یا نهادی کارش را درست انجام دهد دیگر نباید ترسی وجود داشته باشد. الان بانک‌های کشور در حال گل بازی هستند چرا که نه مشارکتی در تولید دارند و نه فعالیتی دارند، که تنها دلیلش هم این است که سرمایه ندارند. اینکه بانک‌ها در ارائه تسهیلات امروز و فردا می‌کنند فقط به علت کمبود منابع است. هیچ بانکی دوست ندارد وام ندهد همه بانک‌ها دوست دارند وام دهند چون حیات‌شان به وام دادن است اما سرمایه‌ای ندارند که بخواهند وام بدهند. بنابراین باید به بانک‌ها کمک کرد تا افزایش سرمایه صورت بگیرد.

اما دل‌نگرانی دیگر؛ ورود سرمایه بانک‌ها به بخش خرید زمین و ساخت‌وساز و نادیده گرفتن بخش تولید و صنعت.

بانک‌های دولتی خیلی کم وارد این موضوع شده‌اند و بیشتر بانک‌های خصوصی در این زمینه وارد شده‌اند. در ضمن از آنجا که سود بانک‌ها کم است طبیعی است که بخواهند وارد این حوزه شوند تا سود سپرده‌های خود را در‌بیاورند. به طور کلی این بهانه‌ها نباید باعث شود سرمایه بانک‌ها افزایش پیدا نکند.