تاریخ انتشار:
مدیرکل اداره صادرات بانک مرکزی از مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها می‌گوید
به بن‌بست نرسیده‌ایم
گویا این روزها برخورد با صرافی‌های غیرمجاز در فاز تازه‌ای در نهادهای نظارتی و قضایی قرار گرفته است. در تازه‌ترین آمارها از سوی سخنگوی قوه قضائیه اعلام شده است که از ۱۶۰۰ صرافی کشور تنها ۴۲۸ صرافی مجوز دارند و بیش از هزار صرافی بدون مجوز هستند.
گویا این روزها برخورد با صرافی‌های غیرمجاز در فاز تازه‌ای در نهادهای نظارتی و قضایی قرار گرفته است. در تازه‌ترین آمارها از سوی سخنگوی قوه قضائیه اعلام شده است که از 1600 صرافی کشور تنها ۴۲۸ صرافی مجوز دارند و بیش از هزار صرافی بدون مجوز هستند. با وجود اینکه مدت‌هاست بانک مرکزی به صرافی‌های غیرمجاز هشدار داده است که مقاومت را کنار بگذارند و به دنبال اخذ مجوز باشند اما در عمل اتفاق خاصی رخ نداده است. اما چگونه صرافی‌های غیرمجاز همان‌طور که به تازگی مقامات قضایی تاکید کرده‌اند زیر بلیت قانون می‌آیند؟ به این بهانه با صمد کریمی، مدیر اداره صادرات بانک مرکزی که بیشتر او را به‌عنوان سخنگوی مرکز مبادلات ارزی در سال‌هایی که نوسانات ارز اوج گرفته بود، می‌شناسیم به گفت‌وگو پرداختیم. او می‌گوید: «هم‌اکنون تعداد صرافی‌های مجاز دارای اعتبار 429 و تعداد تقاضاهای تاسیس صرافی 2124 مورد است که توسط ادارات ذی‌ربط بانک مرکزی در حال انجام اقدامات لازم جهت صدور مجوز است. بدیهی است شرایط آتی بازار ارز بر افزایش یا کاهش تقاضای تاسیس و همچنین خروج تقاضاهای موجود در بانک تاثیرگذار است.» بر این اساس در ادامه مشروح این
گفت‌وگو پیرامون مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها، ساماندهی بازار ارز با راه‌اندازی سامانه اعلام نرخ ارز (سنا) و آخرین اقدامات بانک مرکزی در راستای ساماندهی صرافی‌ها را می‌خوانید.
به نظر می‌رسد ساماندهی صرافی‌ها با اعلام مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها و متعاقباً راه‌اندازی پایگاه اینترنتی اعلام نرخ ارز وارد مرحله جدی‌تری شده است. با توجه به اینکه نزدیک به یک ماه از راه‌اندازی پایگاه اینترنتی می‌گذرد، این سامانه تاکنون در این زمینه چه نقشی ایفا کرده است؟
همان‌طور که اطلاع دارید در 29 دی‌ماه سال 1393 مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها برای اولین بار توسط بانک مرکزی تهیه، ابلاغ و اعلام عمومی شد. بر این اساس قرار شد اقدامات لازم جهت اجرایی کردن آن، به خصوص میانگین وزنی نرخ خرید و فروش ارز توسط صرافی‌ها با توجه به مقررات مربوطه محاسبه شود و به اطلاع عموم برسد. بر اساس مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها این مهم انجام و میانگین موزون نرخ خرید و فروش اسعار مختلف (دلار آمریکا، یورو و درهم امارات) پس از تهیه و درج در پایگاه اینترنتی www.sanarate.ir توسط این بانک جهت اطلاع فعالان اقتصادی در تاریخ 11 /3 /1394 اعلام عمومی شد. تنها صرافی‌های دارای مجوز فعالیت معتبر از بانک مرکزی مجاز به اشتغال در معاملات ارزی هستند. در این راستا نیز هرگونه عملیات صرافی در فضای مجازی ممنوع شده است. به عبارت دیگر این مقررات تاکید دارد فقط اشخاص حقیقی و حقوقی دارای مجوز فعالیت معتبر از بانک مرکزی می‌توانند اقدام به خرید و فروش ارز کنند. به عبارت دیگر خرید و فروش ارز توسط دلالان ارز مطابق با مقررات اعلامی ممنوع شده است. ضمن اینکه اطلاعات معاملات توسط صرافی‌های مجاز در سامانه سنا ثبت و
راساً توسط صرافی‌ها به سامانه فوق ارسال می‌شود و متعاقباً میانگین موزون نرخ خرید و فروش نقدی برای هر ساعت و کل روز محاسبه و در پایگاه اینترنتی فوق قرار می‌گیرد. بر اساس مقررات صرافی‌های مجازی باید اطلاعات معاملات عمده (10 هزار دلار و بیشتر) را همزمان وارد سامانه سنا کنند. البته معاملات جزیی یعنی کمتر از 10 هزار دلار در سامانه سنا در پایان روز کاری توسط صرافی‌های مجاز می‌تواند ثبت شود.
در چه صورتی صرافی‌ها می‌توانند در فضای مجازی عملیات داشته باشند؟
انجام هرگونه عملیات صرافی در فضای اینترنتی یا مجازی ممنوع است. ضمن اینکه بر اساس ماده 5 «مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها» در صورتی مجاز به خرید و فروش ارز هستند که قبلاً نسبت به اعلام همزمان نرخ خرید و فروش ارز در محل استقرار صرافی یا تارنمای خود اقدام کرده باشند.
با توجه به اینکه اطلاعات معاملات توسط صرافی‌ها در سامانه سنا ثبت می‌شود چگونه در این زمینه نظارت دارید؟
همان‌طور که اشاره شد این اطلاعات توسط صرافی‌های مجاز، با توجه به ترتیبات معاملات عمده و جزیی در سامانه سنا ثبت می‌شود. نظارت بر ثبت اطلاعات توسط بخش‌های ذی‌ربط بانک مرکزی انجام می‌پذیرد.
با این اوصاف تکلیف سایت‌های اعلام نرخ ارز صرافی‌ها چیست؟
میانگین وزنی معاملات انجام‌شده در پایگاه اینترنتی سنا بیانگر نرخ کف بازار و نرخ معاملات تک‌تک صرافی‌ها نیست. همان‌طور که اشاره شد در هر یک ساعت یک بار میانگین موزون نرخ خرید و فروش صرافی‌ها بر اساس اطلاعات سامانه سنا هم‌اکنون سایت اعلام نرخ نیز در کشور فعالیت دارد که نرخ کف بازار را به صورت لحظه‌ای اعلام می‌کند و کاربران خاص خود را دارد. بانک مرکزی درصدد سازماندهی سایت‌های اعلام نرخ ارز است. فعلاً سایت‌های مزبور نرخ معاملات بازار را اعلام می‌کنند. با این حال بررسی‌های اطلاعات موجود در سامانه سنا و همچنین نرخ میانگین وزنی خرید و فروش ارز اعلامی در سایت www.sanarate.ir حاکی از آن است که همگرایی و سازگاری و تطابق لازم بین نرخ کف بازار و نرخ‌های اعلامی پایگاه اینترنتی فوق‌الذکر وجود دارد. این سایت در دسترس اشخاص حقیقی و حقوقی خانوارها و صاحبان کسب و کار و فعالان اقتصادی است که بر اساس اطلاعات ثبت شده در سامانه سنا استخراج می‌شود.
با این اوصاف چه میزان از حجم معاملات ارز در بازار آزاد توسط صرافی‌های مجاز انجام می‌گیرد؟ با توجه به اینکه گفته می‌شود بالغ بر هزار صرافی غیرمجاز در بازار ارز فعال هستند به هر حال نمی‌توان نقش آنها را در بازار نادیده گرفت. با توجه به اینکه این سامانه تنها اطلاعات صرافی‌های مجاز را ملاک قرار می‌دهد و بر اساس آن نرخ روزانه ارز را تعیین می‌کند، به نظر نمی‌رسد جامعیت کاملی داشته باشد تا بتوان بر اساس آن در جهت رفع معضلات بازار گام برداشت؟
هدف بانک مرکزی هدایت تدریجی کلیه معاملات ارز در بازار آزاد به سمت شبکه صرافی‌های مجاز است. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود تعداد ثبت معاملات در سامانه سنا افزایش یابد و هم‌اکنون نیز سهم عمده‌ای از معاملات بازار ارز در صرافی‌های مجاز انجام می‌شود. ضمن اینکه عمده معاملات اشخاص حقیقی و حقوقی، به ویژه واردکنندگان و صادرکنندگان توسط صرافی‌های بانکی و غیربانکی مجاز صورت می‌گیرد. از این رو نقش صرافی‌های مجاز در بازار آزاد کشور چشمگیر و در حال افزایش است. با برنامه‌های بانک مرکزی و ساماندهی صرافی‌های غیرمجاز از تعداد آنها کاسته شده و به تعداد صرافی‌های مجاز افزوده خواهد شد. بنابراین نگرانی عمده‌ای وجود ندارد، حرکت و مسیر با توجه به تغییر ترکیب تجاری کشور کاملاً مشخص است. هم‌اکنون وابستگی واردات به صادرات غیرنفتی افزایش یافته و بالطبع با توجه به شرایط کشور بر نقش و اهمیت بازار آزاد در تامین مالی افزوده شده است. موسسات مجاز فعال در بازار آزاد ارز نیز که همان صرافی‌های مجاز خواهند بود با برنامه‌های این بانک حمایت بیشتر و ساماندهی شده و بازار آزاد ارز کشور متشکل خواهد شد.
با وجود اینکه در مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها، تنها معاملات نقدی ملاک است اما حجم قابل توجهی از معاملات را معاملات آتی دربر می‌گیرد که بیشتر دلالان ارزی در آن فعال هستند. یعنی با راه‌اندازی این سامانه کاملاً بساط معاملات فردایی برچیده خواهد شد؟
مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها فقط معاملات نقدی را به رسمیت می‌شناسد، البته بانک مرکزی در این مقررات انجام معاملات آتی و سلف را منوط به دستورالعمل مصوب بانک مرکزی کرده است که با توجه به تجربیات جهانی و بانک مرکزی در شرایط غیرتحریمی امکان اجرای آن بیشتر است. ما ابتدا باید معاملات نقدی در بازار بین‌بانکی را توسعه دهیم، بازار نقدی ارز را ساماندهی و سپس معاملات آتی و سلف را در کشور اجرایی کنیم. معاملات نقدی معاملاتی هستند که خریدار و فروشنده به محض انجام معامله ارز و ریال را مبادله کرده، که البته شامل حواله‌های ارزی هم هست. معاملات آتی تنها در صورتی قانونی خواهد بود که بانک مرکزی در آینده مجوز راه‌اندازی معاملات آتی و سلف را بدهد. با توجه به اینکه هنوز مقررات مربوط به معاملات آتی و سلف ارز تنظیم نشده است پس هر نوع معامله فردایی یا آتی در بازار غیرقانونی است.
شما چند بار در صحبت‌هایتان تاکید کردید که اقدامات بانک مرکزی در ساماندهی صرافی‌ها در یک روند تدریجی در حال انجام است. با توجه به اینکه تاکنون صرافی‌های غیرمجاز با اخلال در بازار ارز در مقطعی به نوسانات شدید ارزی دامن زده‌اند آیا این امر، این ضرورت را ایجاب نمی‌کند تا بانک مرکزی در این زمینه قاطعانه‌تر و با سرعت عمل بیشتری برخورد کند؟
اجرای مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها یک کار اجرایی تدریجی است. یعنی ما از 29 دی‌ماه سال گذشته گام‌های اساسی در این زمینه برداشتیم و در مسیر تکمیل برنامه‌ها و اقدامات خود هستیم. البته زمان‌بندی، توالی و سرعت ساماندهی صرافی‌های کشور وابسته به عوامل متعددی است. ما در این مسیر گام برداشتیم و با توجه به شرایط محیطی و وضعیت کلان اقتصادی امکان دارد در برخی زمینه‌ها همانند ساماندهی صرافی‌های غیرمجاز اقدامات خود را تسریع کنیم.
بانک مرکزی خوشبختانه به‌رغم وجود معاملات غیرمجاز توسط دلالان و صرافی‌های غیرمجاز در بازار بر اساس اصول حرفه‌ای و تخصصی خود و مطابق با قانون پولی و بانکی و قانون برنامه پنجم توسعه نرخ ارز را در دامنه محدود مدیریت کرده و بر اساس عوامل اقتصادی، رصد مستمر بازار، برجسته کردن نقش بازارسازان رسمی به طور مستمر از قدرت بازارسازان غیررسمی کاسته است. به عبارت دیگر ساماندهی نامحسوس قبلی مبتنی بر عوامل اقتصادی بوده و البته ساماندهی‌های مزبور با استفاده از نهادهای رسمی و قانونی تاثیرگذار در بازار ارز کشور انجام خواهد پذیرفت. ضمن اینکه بخش نظارت این بانک در اعطای مجوز به متقاضیان فعالیت و اشتغال در این صرافی‌ها همکاری لازم را انجام داده است.
با این حال برخی از کارشناسان و فعالان بازار ارز معتقدند بانک مرکزی در ساماندهی صرافی‌ها به بن‌بست رسیده است و یکی از نشانه‌های این سردرگمی، کم و زیاد شدن تعداد صرافی‌های مجاز در سایت بانک مرکزی است. از طرفی نیز رتبه‌بندی مناسبی وجود ندارد که بتوان به آن استناد کرد که کدام صرافی‌ها مطابق با قوانین و مقرراتی که بانک مرکزی تدوین کرده است، عمل می‌کنند.
بانک مرکزی در ساماندهی صرافی‌ها نه تنها به بن‌بست نرسیده است، بلکه آمار و اطلاعات و شواهد حاکی از روند مثبت در ساماندهی و متشکل کردن بازار آزاد کشور است. تهیه و ابلاغ مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها و راه‌اندازی پایگاه اینترنتی اعلام نرخ ارز www.sanarate.ir بر اساس اطلاعات سامانه سنا و ساماندهی سایت‌های اعلام نرخ ارز اقداماتی بوده که انجام پذیرفته است. اقدامات آتی نیز پیاده‌سازی و اجرای کامل مواد 15، 16 و 17 مقررات فوق‌الذکر خواهد بود. ضمن اینکه بر ثبت به موقع اطلاعات توسط صرافی‌های مجاز نظارت و تمرکز بیشتری خواهد بود. خوشبختانه با وجود سامانه سنا امکان رتبه‌بندی صرافی‌های مجاز نیز وجود دارد، آموزش مستمر صرافی‌های مجاز نیز در زمینه‌های مختلف در دستور کار بانک مرکزی قرار داشته و دارد.
در حال حاضر ما چه تعداد صرافی مجاز داریم؟ چه تعداد صرافی در حال دریافت مجوز هستند؟ چه تعداد درخواست برای اخذ مجوز صرافی تاکنون به بانک مرکزی ارسال شده و چه تعداد صرافی غیرمجاز شناسایی شده است؟
هم‌اکنون تعداد صرافی‌های مجاز دارای اعتبار 429 و تعداد تقاضاهای تاسیس صرافی 2124 مورد است که توسط ادارات ذی‌ربط بانک مرکزی در حال انجام اقدامات لازم جهت صدور مجوز است. بدیهی است شرایط آتی بازار ارز بر افزایش یا کاهش تقاضای تاسیس و همچنین خروج تقاضاهای موجود در بانک تاثیرگذار است.
با پایان ضرب‌الاجل بانک مرکزی برای صرافی‌های بدون مجوز برای صرافی‌هایی که تاکنون برای اخذ مجوز اقدام نکرده‌اند چه مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است؟
با متخلفان مطابق با ماده 17 مقررات ناظر بر عملیات ارز صرافی‌ها برخورد خواهد شد.
از موضوع ساماندهی صرافی‌ها بگذریم. وضعیت بازار ارز را از ابتدای سال تاکنون چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازار ارز در سال جدید، به ویژه از اواخر فروردین‌ماه تاکنون روند باثبات و نزولی را سپری کرده است. فاصله معاملات نقد و فردایی بسیار کم شده است. نوسانات نرخ به طور چشمگیری کاهش یافته بر عرضه ارز در بازار، به ویژه از سوی صادرکنندگان غیرنفتی افزوده شده است. از طرفی فضای انتظاری مثبتی بر بازار ارز حاکم شده است. با توجه به همه این عوامل در کنار مدیریت و نظارت بانک مرکزی در بازار آزاد ارز کشور می‌توان گفت بازار ارز کشور از سال 1392 تاکنون از ثبات نسبی خوبی برخوردار بوده است، ضمن اینکه بازار به سمت همگرایی بیشتر نرخ آزاد و نرخ بازار بین‌بانکی حرکت کرده است.
با این اوصاف با توجه به اینکه سرنوشت بازار ارز با مذاکرات هسته‌ای گره خورده بانک مرکزی چه برنامه‌ای در جهت ساماندهی این بازار با توجه به سناریوهای انجام توافق، شکست یا ادامه مذاکرات دارد؟
مذاکرات هسته‌ای بر بازار ارز کشور موثر است، البته تجربیات بانک مرکزی طی سال‌های اخیر، به خصوص از سال 1389 تاکنون در کنترل بازار ارز در شرایط تحریمی بسیار حائز اهمیت است. این بانک برنامه‌های لازم جهت کنترل و مدیریت بازار در سه حالت به نتیجه رسیدن مذاکرات، تمدید آن و عدم توافق داشته و نگرانی عمده‌ای وجود ندارد. بانک مرکزی توانست در آذرماه سال گذشته به‌رغم کاهش 60درصدی قیمت نفت و تبعات روانی نامطلوب آن بازار را کنترل کند، به طوری که نرخ ارز در پایان سال 32750 ریال شد و هم‌اکنون به حدود 32650 ریال رسیده است.
دیدگاه تان را بنویسید