بانکداری خصوصی در خطر

  آرین فلاح: حمله به بانک‌های خصوصی به بهانه نقشی که در «خلق پول» و «سوداگری» دارند تشدید شده و برخی از سیاستمداران و اقتصاددانان خواستار ادغام بانک‌های خصوصی در بانک‌های دولتی و برخی نیز خواستار ملی شدن آنها شده‌اند. اخیراً یکی از اقتصاددان‌های طیف نهادگرا گفته: «اگر فکر می‌کنید با بانک‌های خصوصی اقتصاد روی خوش می‌بیند در اشتباهید.» به عقیده این اقتصاددان «بالاترین سطح فشار به معیشت مردم و بحران‌سازی برای اقتصاد ملی از طریق سوداگری در مسکن، دلار و سکه درست از زمانی رخ داده که بانک‌های خصوصی در کشور شروع به کار کرده‌اند». این نظرات در میان سیاستمداران و اقتصاددانان ترویج‌کننده اقتصاد اسلامی نیز طرفداران زیادی دارد. ابراهیم رئیسی در برنامه‌های انتخاباتی‌اش وعده داد که تا سال ۱۴۰۲ بنگاهداری بانک‌ها را به نصف میزان فعلی کاهش دهد و همچنین دارایی‌های منجمد بانک‌ها را به نصف برساند و در عین حال از تبدیل شدن بانک‌های خصوصی به بانک‌های اختصاصی جلوگیری کند. 16 سال پیش محمود احمدی‌نژاد وقتی رئیس‌جمهور شد، در جمع مردم نظرآباد علیه بانک‌های خصوصی موضع گرفت و به این ترتیب بانکداری خصوصی را به خطر انداخت. با توجه به اظهارنظرهایی که از سوی برخی نزدیکان آقای رئیسی شنیده می‌شود، این احتمال وجود دارد که دولت اصولگرا به این جمع‌بندی برسد که بانکداری خصوصی را از اساس دگرگون کند. موضوعی که کوروش پرویزیان -رئیس کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی- در واکنش به آن گفته: «به‌طور قطع این نظر، برگشت به عقب است و خسارات بیشتری را ایجاد خواهد کرد.» سال‌های طولانی است که اقتصاددانان مدافع اقتصاد آزاد بر اصلاحات ساختاری در بازار پول تاکید می‌کنند و معتقدند اصلاح نظام بانکی یک ضرورت است ولی راهکار آن حذف بانکداری خصوصی نیست. در حال حاضر بانک‌های ایران بر اساس ساختار واقعی سهامداران به چهار دسته بانک تقسیم می‌شوند:

1- بانک‌های دولتی

2- بانک‌های واگذارشده ولی کماکان با مدیریت دولتی

3- به ظاهر خصوصی ولی وابسته به نهادهای عمومی

4- خصوصی

برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد بدترین وضعیت ترازنامه و شاخص‌های سلامت بانکی، مربوط به بانک‌های دولتی و وابسته به بخش عمومی است. این در حالی است که برخی جریان‌ها در تلاش‌اند تا با مقصر دانستن بانک‌های خصوصی، آنها را ملی کنند. در این پرونده تلاش می‌کنیم به این پرسش پاسخ دهیم که چرا در حالی که از نظر شفافیت، عملکرد، خلق پول و ارائه خدمات، بانک‌های خصوصی وضعیت بهتری نسبت به بانک‌های دولتی و بانک‌های وابسته به نهادهای عمومی دارند، تقصیرات گردن آنها افتاده و برخی پیشنهاد ادغام و ملی شدن آنها را مطرح می‌کنند؟