ماهیگیری مادورو در ریاض

سیر نزولی قیمت نفت بلوایی به پا کرده است و اقتصادهای نفتی را به تکاپو و رایزنی‌های بیشتر در جلوگیری از سقوط نرخ طلای سیاه واداشته است.
نیکلاس مادورو، هفته پیش به تهران آمد. رئیس‌جمهوری که روزگاری در قامت معاون هوگو چاوس چپگرا در جهت ترویج سیاست‌های سوسیال دموکراتیک، ضدیت با جهانی‌سازی نئولیبرالی و حمایت از مواضع ایران و فلسطین گام برمی‌داشت. او که سفر دوره‌ای خود را به کشورهای عضو اوپک با محور افزایش قیمت نفت از ایران آغاز کرده است، در بدو ورود به تهران اعلام کرد که ایران نخستین گزینه من برای احیای روابط با کشورهای اوپک بود و بدون شک طی این سفر روابط خود را با کشورهای این سازمان گسترش داده و وارد مرحله جدیدتری خواهد کرد. بر اساس اعلام دویچه‌بانک،‌ ونزوئلا برای متعادل کردن بودجه خود در سال جاری میلادی به نفت بشکه‌ای 5/117 دلار احتیاج دارد و بر همین اساس هم درصدد است تا در مذاکره با ایران، عربستان و الجزایر به بررسی ساز و کار نحوه افزایش قیمت نفت طی ماه‌های آتی بپردازد. سفر نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا به کشورهای عضو اوپک نیز در شرایطی صورت گرفته است که روند سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی ادامه دارد. نفت برنت هم‌اکنون به بشکه‌ای کمتر از ۵۰ دلار رسیده و در پایین‌ترین نرخ ۵/۵ سال اخیر معامله می‌شود. متاسفانه کاهش قیمت این کالای مهم مشکلات زیادی را برای کشورهای تولیدکننده از جمله ونزوئلا و ایران که برای تامین بودجه خود به درآمدهای نفتی وابسته هستند، ایجاد کرده است. این کشورها در آخرین نشست اوپک در ماه نوامبر پیشنهاد کاهش تولید این سازمان برای افزایش قیمت نفت را ارائه دادند اما این پیشنهاد از سوی عربستان که دیگر اعضای اوپک را به دفاع از سهم بازار در برابر تولیدکنندگان نفت شیل متقاعد کرده بود، رد شد.

حضور پرقدرت ایران در حیاط‌خلوت آمریکا
ونزوئلا و ایران دو کشور متحد در سازمان کشورهای صادرکننده نفت اوپک هستند و بدون تردید جزو بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان نیز محسوب می‌شوند. این کشورها در سال 2010 بر سر سرمایه‌گذاری 760 میلیون‌دلاری در بخش انرژی دو کشور به توافق‌هایی دست یافتند. علاوه بر این ایران و ونزوئلا پنج سال پیش بانک مشترک را با سرمایه اولیه یک میلیارد و 200 میلیون دلار پایه‌ریزی کردند که هر یک از این دو کشور نیمی از سرمایه آن را تامین می‌کردند.
طی سال‌های گذشته طرح‌های اقتصادی متعددی میان ایران و ونزوئلا به امضا رسید که از آن جمله می‌توان به طرح توسعه صنعتی محور آبپوره-اورینوکو، ساخت 70 هزار واحد مسکونی، ساخت کارخانه مهمات، مونتاژ خودرو و ساخت کارخانه سیمان اشاره کرد. علاوه بر این در سال 2007، ایران‌ایر، با همکاری کنویاسا، پرواز تهران-کاراکاس را از طریق دمشق برقرار ساخت. هر چند که درگذشت هوگو چاوس، رئیس‌جمهور ونزوئلا پایان بخشی از این ارتباطات تجاری، اقتصادی و سیاسی بود. همزمان با درگذشت چاوس، کانادایی‌ها اعلام کردند احتمالاً از این پس شاهد رونق روابط دوجانبه خود با ونزوئلا خواهند بود و در این بین آمریکایی‌ها نیز رویکرد نسبتاً مشابهی را در پیش گرفتند. البته رامین مهمانپرست، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ایران در این باره گفته بود که با فوت چاوس هم چشم‌انداز توسعه روابط تهران-کاراکاس روشن است، اما تردیدی وجود ندارد که این اندیشه‌های انقلابی و ضد‌امپریالیستی چاوس چپگرا بود که زمینه رشد روابط ایران و ونزوئلا را فراهم ساخته بود. زمینه‌ای که جمهوری اسلامی از طریق آن توانست نفوذ خود را در کشورهای آمریکای لاتین که حیاط خلوت آمریکا به شمار می‌روند، توسعه بخشد.

نفی سیاست؛ تاکید بر اقتصاد
تلاطم‌های اخیر بازار نفت اما آهنگی بود برای آغاز مجدد همنوازی‌های گذشته ایران و ونزوئلا. کمتر از دو ماه پیش بود که بیژن نامدار‌زنگنه وزیر نفت ایران و رافائل رامیرز وزیر امور خارجه ونزوئلا در حاشیه صد و شصت و ششمین اجلاس اوپک با یکدیگر دیدار کرده و بر تعیین نرخ 100‌دلاری برای هر بشکه نفت تاکید کردند. موضوعی که در دیدار اخیر روحانی و مادورو نیز مجدداً مطرح و از روند دستیابی به آن حمایت شد.
البته تهران و کاراکاس در حالی به دنبال اجماع در افزایش قیمت نفت هستند که دو کشور هنوز نتوانسته‌اند به حل و فصل اختلافات چندین و چندساله خود در برخی از پروژه‌های نفتی و پتروشیمیایی بپردازند. همزمان با ورود طرح نیمه‌کاره پتروشیمی مشترک ایران-ونزوئلا به هفتمین سال کلنگ‌زنی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی با صدور آخرین اولتیماتوم خود قصد دارد سرمایه‌گذاران ونزوئلایی را از طرح ساخت پتروشیمی «ونیران» کنار بگذارد؛ در سال گذشته دفتر منطقه‌ای شرکت ملی نفت ایران در اکوادور تعطیل شد و برخی از فعالیت‌های مشترک نفتی با کشورهای منطقه آمریکای جنوبی همچون ونزوئلا، اکوادور، بولیوی و نیکاراگوئه به حالت تعلیق درآمد. رکن‌الدین جوادی معاون وزیر نفت همان سال با تایید تعطیل شدن دفتر شرکت ملی نفت ایران در آمریکای جنوبی، گفته بود سرمایه‌گذاری نفتی در این منطقه واقعاً توجیه اقتصادی نداشت و بیشتر به پشتوانه اهداف سیاسی دنبال می‌شد، این در حالی است که شرکت ملی نفت ایران را باید اقتصادی اداره کرد، نه سیاسی. محمود احمدی‌نژاد و هوگو چاوس، روسای سابق جمهوری اسلامی ایران و ونزوئلا هفت سال قبل در عسلویه کلنگ ساخت یک مجتمع پتروشیمی تولیدکننده متانول را به زمین زدند. بر اساس این توافق که از آن به عنوان بزرگ‌ترین قرارداد در دست اجرای نفتی دو کشور یاد می‌شد، قرار بود در مدت سه سال یک مجتمع تولید متانول با ظرفیت سالانه یک میلیون و 650 هزار تن در سایت دوم منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس ساخته شود. سهام شرکت مشترک پتروشیمیایی «ونیران»، نیز در اختیار شرکت پتروشیمی بین‌الملل ایران 49 درصد، سرمایه‌گذاری صنایع پتروشیمی یک درصد، پکی ون ونزوئلا 49 درصد و شرکت سرمایه‌گذاری ونزوئلا (آی.پی.اچ.آل) یک درصد قرار داشت. این در حالی است که با گذشت هفت سال از آغاز کلنگ‌زنی این پروژه پتروشیمیایی تاکنون هیچ‌گونه پیشرفتی در اجرای آن حاصل نشده و علاوه بر این هنوز اقدامی در راستای تامین منابع مالی و اعتباری این طرح نفتی نیز صورت نگرفته است. ایران و ونزوئلا در زمان هوگو چاوس ریاست‌جمهوری سابق این کشور در حوزه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی همکاری‌های متعددی همچون ایجاد شرکت نفتکش مشترک، توسعه میادین نفت و گاز در فاز 12 پارس جنوبی و البته ساخت پالایشگاه نفت مشترک در سوریه داشتند که متاسفانه هیچ‌یک از این توافق‌ها تاکنون اجرایی نشده است. اختلافات تهران و کاراکاس در پیشبرد پروژه‌های مشترک اقتصادی در حالی بی‌نتیجه باقی‌مانده است که دو طرف در دور جدید مناسبات سیاسی و نفتی خود تصمیم گرفته‌اند تهدیداتی را که منجر به افت شدید قیمت نفت شده است خنثی کنند. بر اساس آنچه خبرگزاری رویترز گزارش داده کاهش شدید قیمت نفت باعث شده است دولت نیکلاس مادورو به استفاده از ذخایر ارزی خارجی این کشور روی آورَد و این نگرانی وجود دارد که ونزوئلا نتواند از عهده پرداخت سود اوراق قرضه خارجی خود برآید.
فرید زکریا در ماه‌های پایانی سال 2013 از اقتصاد ونزوئلا به عنوان نمونه‌ای کامل از یک اقتصاد ویران نام برد که بحران‌هایی مانند تورم، یارانه، تضعیف بخش خصوصی و فضای نامناسب کسب و کار در آن محسوس هستند. رئیس‌جمهور جدید ونزوئلا، نیکلاس مادورو، که پس از مرگ چاوس قدرت را در ونزوئلا به دست گرفته از کاریزمای چاوس برخوردار نیست و به نظر هم نمی‌رسد که راهکاری برای خروج اقتصاد ونزوئلا از بحران داشته باشد. فرید زکریا اعتقاد دارد آنچه تاکنون باعث شده اقتصاد ونزوئلا به طور کامل ویران نشود، درآمدهای نفتی این کشور است. درآمدی که البته باعث خواهد شد رشد اقتصاد این کشور در سال‌های آتی مثبت باشد. هر چند که توافق اخیر رئیس‌جمهور ونزوئلا با مقامات سعودی نشان می‌دهد قابلیت‌های مادورو بیش از آن است که در تحلیل فرید زکریا به آن اشاره شده است. براساس مذاکرات رئیس‌جمهور ونزوئلا با شاهزاده سلمان ولیعهد سعودی و براساس آنچه علی النعیمی وزیر منابع معدنی و نفت خام عربستان می‌گوید دو طرف متعهد شدند برای احیای بازار و قیمت‌های نفت همکاری‌های بیشتری با یکدیگر داشته باشند.