چطور همایون شجریان رکورد خودش را شکست

همایون شجریان شخصیت یگانه‌ای دارد، طیف مخاطبانش چنان گسترده است که نمی‌توان محدوده‌ای برای آن تعریف کرد. مخاطبان قدیمی موسیقی سنتی، جوانان علاقه‌مند به موسیقی ایرانی، مخاطبان حرفه‌ای، تحصیل‌کرده، باسواد و بی‌سواد؛ او همه را تحت ‌تاثیر خود قرار داده است.

اما این تنها ویژگی «همایون شجریان» نیست، در واقع همایون جزو معدود خوانندگانی است که هر آهنگسازی با میل و رغبت می‌خواهد با او کار کند. شجریان در سه چهار سال اخیر آلبوم‌هایی کار کرده است که نشان از توانایی‌های او در عرصه موسیقی دارد، آلبوم‌هایی همچون «سیمرغ» با همکاری «حمید متبسم» و «شوق‌نامه» با آهنگسازی «محمدرضا درویشی» نشان داد که توانایی‌های اجرایی او شگفت‌انگیز است. البته فضایی که در این دو اثر حاکم بود سبب شد او بخشی از مخاطبان عام خودش را از دست بدهد، به‌ویژه آلبوم «شوق‌نامه» که در واقع یک اثر تحقیقی بود. در واقع اگر عکس همایون شجریان روی این آلبوم نبود این اثر درست‌تر از عرضه‌کننده به مصرف‌کننده منتقل می‌شد، اما در نهایت آلبوم شوق‌نامه هم فروش بالایی داشت، هر چند بسیاری از خریدارانش نتوانستند این آلبوم را تا انتها گوش کنند.

اما درباره جدیدترین آلبوم او یعنی «نه فرشته‌ام نه شیطان» معادله شکل دیگری به خود گرفت؛ آلبومی که تا امروز بیش از 50 هزار نسخه فروش کرده است، آن ‌هم در شرایطی که بخش اعظمی از شنوندگان موسیقی ایرانی عادت دارند نسخه‌های کپی و دانلودی را تهیه کنند و هزینه کردن برای موسیقی در سبد فرهنگی خانوار ایرانی تعریف نشده است. اما سلسله عوامل هفت گانه‌ای سبب شدند این آلبوم تبدیل به یک اتفاق بشود، آنچنان‌که اگر امروز شما در صفحه اول گوگل کلمه آلبوم را تایپ کنید بلافاصله گوگل به عنوان اولین گزینه آلبوم« نه فرشته‌ام نه شیطان» را به شما پیشنهاد می‌کند که حاکی از جست‌وجوی بالای این آلبوم در اینترنت توسط کاربران ایرانی است.

1- آلبوم «نه فرشته‌ام نه شیطان» به واسطه گردهم آمدن نام‌ها پرفروش شده است. همکاری «همایون شجریان» و «پورناظری‌ها» مخاطبان تازه‌ای برای موسیقی ایرانی به همراه آورد، به‌ویژه اینکه نسل دوم خانواده پورناظری با خلاقیت‌هایی که در اجراهایشان داشتند جذابیت‌های نویی را به حال‌وهوای موسیقی ایرانی افزوده‌اند.

2- جریان‌سازی پیش از انتشار آلبوم «نه فرشته‌ام نه شیطان» را در مجموعه عوامل موفقیت آن نباید نادیده گرفت. چند ماه بود که مردم در انتظار انتشار آلبومی از همایون شجریان بودند که هر روز خبر تازه‌ای درباره آن می‌شنیدند. اینکه آلبوم در خارج از ایران ضبط شده بود، و نوازنده‌های خارجی داشت، پورناظری‌ها با همایون همکاری کرده‌اند، شاعرها و ترانه‌سراهای آلبوم همگی سرشناس بودند و طیف وسیعی از مخاطبان موسیقی ایرانی این شعرا را می‌شناختند، سبب شده بود مخاطبان همایون در انتظار این آلبوم باشند. البته در همه جای دنیا رسم بر این است که یک سینگل‌ترک از آلبوم را چند ماه پیش از انتشار روی شبکه‌های اجتماعی قرار دهند و به این ترتیب مخاطبان متوجه می‌شوند که خواننده محبوبشان با چه تغییری در آلبوم جدیدش می‌آید. در ایران اما رسم دیگری وجود دارد، اینجا می‌گویند یک ترک از آلبوم به شکل زیرزمینی بیرون آمده است. این اتفاق هم اولین‌بار برای آلبوم اسکناس ساخته شاهکار بینش‌پژوه رخ داد، یکی از ترک‌های آلبوم عمداً یا سهواً منتشر شد و برای همین هم آلبوم اسکناس در نوع خودش رکوردشکنی کرد. درباره آلبوم «نه فرشته‌ام نه شیطان» هم جریان‌سازی‌های پیش از انتشار نقش بسیار پررنگی داشت، اینکه مردم می‌دانستند شجاعت ‌حسین‌خان در این آلبوم حضور دارد و خبرهای جسته و گریخته شرایط ویژه‌ای را مهیا کرد.

3- مراسم رونمایی که برای این آلبوم برگزار شد در نوع خود بی‌نظیر بود، حضور سلبریتی‌ها و چهره‌های سرشناس آن هم در تالار وحدت برای معرفی یک آلبوم تازگی داشت، در ایران لااقل برنامه‌هایی از این دست نادر است. البته با پیشینه‌ای که از ارتباطات همایون شجریان سراغ داریم طبیعی بود که طیف وسیعی در این مراسم حضور پیدا کنند. او با ورزشکاران، اهالی سینما و هنر رابطه خوبی دارد و دوستانی صمیمی در همه این عرصه‌ها دارد که در مراسم رونمایی از آلبومش شرکت کرده بودند.

4- برای رونمایی هیچ آلبوم موسیقی دیگری مطبوعات و روزنامه‌نگارها تا این حد با اشتیاق برای پوشش خبری‌اش اقدام نکرده بودند. البته این رویکرد در مورد آلبوم‌های دیگر او هم صدق می‌کند. هر خبر اختصاصی درباره انتشار این آلبوم در بهترین صفحات روزنامه‌ها بازتاب پیدا می‌کرد و حتی گاهی با بزرگ‌نمایی و اغراق همراه بود.

5- کلیپی که روی آهنگ «چرا رفتی» ساخته شده بود از جمله عوامل تاثیرگذار در فروش این آلبوم بود، هر چند خیلی از آرتیست‌هایی که در آن کلیپ حضور داشتند بعدتر اذعان کردند که نمی‌دانستند قرار است این کلیپ چنین بازتابی داشته باشد. حضور این چهره‌ها به نوعی تایید این آلبوم بود. هر کدام از این چهره‌ها مخاطبانی داشتند که شاید با موسیقی از جنس کار همایون آشنا نبودند، و همین باعث شد صدای او به مخاطبان جدیدی معرفی شود. این کلیپ از طریق شبکه‌های اجتماعی همچون فیس‌بوک پخش شد و بازهم مخاطبان جدیدی را برای این آلبوم به همراه آورد، مخاطبانی که روزنامه نمی‌خوانند، احتمالاً در طول یک سال سری به کتابفروشی یا فروشگاه‌های موسیقی نمی‌زنند و احتمالاً از راه دیگری جز فیس‌بوک و شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانستند از انتشار آن اطلاع پیدا کنند و همین باعث شد آنها هم به خیل مشتاقان این آلبوم بپیوندند. حتی کلیپ‌هایی که به طنز از روی کلیپ باران کوثری ساختند هم به معرفی آن

کمک شایانی کرد.

6- در نهایت زمان انتشار این آلبوم یکی از موثرترین عوامل در فروش این آلبوم بود. زمان توزیع آلبوم نه فرشته‌ام نه شیطان زمان طلایی پخش بود. اسفندماه مردم با وجود تمام مشکلات بی‌دغدغه خرید می‌کنند و این تنها فرصتی است که ممکن است کالاهای فرهنگی به سبد برخی خانوارها افزوده شود.

7- متن ترانه‌هایی که در این آلبوم استفاده شده بود هم در مجموعه عوامل پرفروش شدن این آلبوم بی‌تاثیر نبود، نام‌هایی همچون سیمین بهبهانی، شفیعی‌کدکنی و... برای طیف وسیع‌تری از مخاطبان موسیقی ایرانی آشنا بودند. و البته در این میان به دلیل اینکه برخی از متن ترانه‌هایی که در این آلبوم اجرا شده است به گوش مردم کوچه‌و‌بازار آشنا بود، چرا که قبلاً آن را خواننده‌ای آن‌ور آبی خوانده بود، دوباره فوج جدیدی از مخاطب برای این آلبوم از راه رسید؛ مخاطبانی که شاید تا پیش از این آلبومی از همایون شجریان نخریده بودند.

همه این عوامل دست‌به‌دست هم دادند و سبب شدند این آلبوم چنین رکوردی بزند. چنان‌که آلبوم همایون از روی آلبوم همایون شجریان رد شد، آن هم در شرایطی که 20 روز پیش از انتشار این آلبوم کار مشترکی از همایون و علی قمصری منتشر شده بود و بعد از انتشار نه فرشته‌ام نه شیطان دیگر دیده نشد.