اقتصادی‌ترین فراق عاشقانه

آلبوم «نه فرشته‌ام نه شیطان» در اواخر اسفند منتشر شد، زمانی که مردم ایران در تب‌وتاب خریدهای مربوط به عید نوروز بودند. انتشار یک آلبوم در انتهای اسفندماه راه رفتن بر لبه تیغ است؛ یا در غبار پیش‌آمده در ریتم تند زندگی روزهای آخر سال گم می‌شود یا سر از سبد خرید نوروزی شهروندان در می‌آورد، حتی شده برای هدیه دادن. برای «نه فرشته‌ام نه شیطان» اتفاق دوم رخ داد.

«نه فرشته‌ام نه شیطان» در خلاء رسانه‌های رسمی در نوروز، سرتاسر شبکه‌های اجتماعی را درنوردید. همه از آن سخن می‌گفتند؛ موافق و مخالف. از گوشه و کنار هم شنیده می‌شد فلان استاد آن را تکفیر کرده و دیگری آن را یک حرکت تازه در جریان موسیقی مردمی خوانده است.

ویدئویی که باران کوثری برای مراسم رونمایی ساخته بود در سایت‌های اینترنتی لینک به لینک می‌شد و سر از شبکه‌های ماهواره‌ای هم درآورد و تا میانه نوروز تنها در سایت یوتیوب 160 هزار بار دیده شد (این عدد تا روز سه‌شنبه 6 خرداد به 380 هزار رسید). حالا شبکه‌های ماهواره‌ای، سایت‌های داخلی مثل موسیقی ما، موسیقی ایرانیان، آپارات و... به کنار.

با این بحث‌های پیش‌آمده به نظر می‌آمد، آلبوم خوب فروخته است اما نوروز بود و آمار رسمی و دقیقی وجود نداشت. پس از نوروز در روز 17 فروردین صدرالدین حسین‌خانی تهیه‌کننده این آلبوم اعلام کرد تیراژ اول آلبوم رو به اتمام است و درصدد چاپ دوم هستند.

50 هزار نسخه از یک آلبوم موسیقی با رگ و ریشه سنتی، قیمت 10 هزارتومانی و پخش غیرسوپرمارکتی. همه این نکات اهمیت فروش این آلبوم را دوچندان می‌کند. چگونه یک آلبوم که پر از تحریرهای موسیقی ایرانی است و فضای قالب و بن‌مایه شکل‌گیری اکثر ملودی‌های آن از موسیقی ردیف آمده، موفقیت اقتصادی این‌چنینی کسب می‌کند؟

می‌توان عواملی را برای آن برشمرد. مثل نام خود همایون شجریان که امروز همپای ستاره‌های پاپ طرفدار دارد و البته طرفدارانی که بخش عمده‌ای از آنها خودشان را بری از موسیقی پاپ (منظور صرفاً موسیقی پاپ امروز ایران است) می‌دانند. اینکه قطعه‌ها شعرهای روان و اغلب ساده‌ای دارند که فهم آنها سخت نیست و ... حواشی هم در این اتفاق بی‌تاثیر نبودند. ویدئویی که باران کوثری ساخته درست یا نادرست چنان جنجالی به پا کرد که حتی محمد رحمانیان، نویسنده و کارگردان برجسته تئاتر را که با عشق و علاقه در رونمایی این آلبوم سخنرانی کرده بود هم به انتقاد وا داشت.

سادگی این آلبوم هم به گوشه قبای بسیاری از موسیقیدانان سنتی برخورده بود و واکنش نشان دادند. ولی واقعیت این بود که شما حداقل قطعه «چرا رفتی» را در هر گوشه و کنار می‌شنوید و این یعنی این آلبوم به گفته تهیه‌کننده‌اش با تیراژ 50 هزار نسخه و بودجه 200 هزار دلار (بیش از 600 میلیون تومان) تولید شده و به فروش رفته است. تازه از گوشه و کنار هم خبر می‌آید که بودجه بیش از اینها بوده. «نه فرشته‌ام نه شیطان» یک پدیده مهم در جریان اقتصاد موسیقی ایران است. یک پروژه قابل بحث که چگونه یک اثر در ژانر موسیقی سنتی و بودجه‌ای سنگین، فروش موفقی داشته باشد و تا حدود قابل توجه هزینه تولیدش را بازگرداند.