شرکایی مطمئن اما محتاط

با پایان تحریم‌های اقتصادی پس از گذشت حدود 13 سال، «فرصتی تاریخی» فراهم آمد تا زیرساخت‌های صنعت کشور بار دیگر احیا شوند. «زیگمار گابریل»، معاون صدراعظم و وزیر اقتصاد وقت آلمان، تنها چند روز پس از توافق هسته‌ای در راس هیاتی بلندپایه متشکل از نقش‌آفرینان بزرگ صنعت آلمان به ایران آمد تا به امکان‌سنجی بازگشتی مقتدرانه به بازار ایران بپردازد و حمایت خود و دولت آلمان را از شرکت‌های آلمانی و شرکای ایرانی‌شان اعلام دارد. شرکت‌های آلمانی همواره از جمله پیشگامان صنایع و بازیگران مهم و سرشناس در جهان به شمار می‌آیند. آنان به خوبی نشان داده‌اند که شرکایی مطمئن و قابل اعتماد هستند و حتی در دوران‌های سخت نیز عرصه را خالی نکرده و همواره پشتیبان شرکای تجاری ایرانی خود بوده‌اند.

در سال گذشته میلادی، هیات‌های اقتصادی-سیاسی بی‌شماری از جمهوری فدرال آلمان به ایران سفر کردند که این خود نشانه خوبی در جهت تقویت و گسترش هر چه بیشتر روابط تجاری میان این دو کشور است. هم‌اینک این‌روند یک گام بزرگ دیگر به جلو نهاده به گونه‌ای که در سال جاری میلادی شاهد حضور هیات‌های تخصصی در بخش‌های مختلف صنعت به عنوان نمونه در بخش صنایع دریایی و کشتی‌سازی و نیز حمل‌ونقل ریلی و راه‌آهن هستیم. در حالی که شرکت‌های مطرح و صاحب‌نام آلمانی همچون BMW و Audi، به دنبال شرکای جدید تجاری هستند، قطعه‌سازان این کشور در ماه آبان با هیاتی متشکل از چندین شرکت آلمانی از جمله روسای انجمن قطعه‌سازان آلمان (VDA)، مدیران ارشد شرکت Volkswagen و ZF به ایران سفر کردند تا از نزدیک با فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو آشنا شوند. در این راستا ملاقات‌های تجاری بسیار خوب و سازنده‌ای انجام شد که از جمله آنها می‌توان به بازدید از یکی از مجموعه‌های بزرگ قطعه‌سازی کشور اشاره کرد.

برخی کارشناسان سخن از حضور کم‌فروغ شرکت‌های معتبر خودروسازی آلمان در ایران به میان می‌آورند. واقعیت آن است که بسیاری از این شرکت‌ها به دلیل حضور قوی و گسترده در بازارهایی همچون آمریکا، همچنان به بررسی و رصد بازار ایران اکتفا می‌کنند و از حضور مستقیم در قالب شعبه و دفتر نمایندگی اجتناب می‌ورزند و دلیل این امر را باید در سیاست‌های ضدونقیض دولت آمریکا در قبال ایران جست‌وجو کرد. از سوی دیگر سیاستگذاری‌های بی‌ثبات و گاه نامشخص در بخش صنعت و به ویژه خودروسازی موجب شده است تا انتقال دانش و تکنولوژی آلمانی با سختی‌ها و مشکلاتی همراه شود. ثبات سیاسی-اقتصادی در کنار کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌تواند راه را برای حضور بیشتر شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز آلمانی در ایران هموار سازد. صنعت خودروسازی ایران با نام‌هایی همچون Peugeot، Renault و Mercedes-Benz شناخته می‌شود که در سال‌های اخیر و به دلیل محدودیت‌های فراوان ایجادشده ناشی از تحریم‌های اقتصادی و بدعهدی‌های شماری از شرکت‌های اروپایی، به سوی صنعت خودروسازی چین متمایل شد به گونه‌ای که گزارش‌ها حاکی از تولید بیش از 10‌درصدی خودروهای سواری چینی در کشورمان هستند و کارشناسان این امر را به «سایه اختاپوس چینی» تشبیه می‌کنند.

با برداشته شدن تحریم‌ها، اینک در‌ها بار دیگر به روی تجارت جهانی گشوده شده و نه‌تنها کارخانجات خودروسازی بلکه مردم نیز -که عرضه و تقاضا را در بازار خودرو رقم می‌زنند- در انتظار حضور نام‌های شناخته‌شده جهانی هستند. در این میان سهم خودروسازان و قطعه‌سازان آلمانی از دیگر رقبای اروپایی خود بیشتر به نظر می‌رسد. برخی نظیر Mercedes-Benz و ایران‌خودرو، نیم‌قرن همکاری موفق را در کارنامه خود دارند و شرکایی قدیمی به شمار می‌روند که دوباره جان تازه‌ای گرفته‌اند. BMW هم که توانسته بیشترین سهم بازار فروش خودروهای لوکس در ایران را از آن خود سازد، با اندکی سرمایه‌گذاری در کشور می‌تواند آینده فروش خوبی را برای خود تضمین کند. پس از نهایی‌شدن گفت‌وگوهای میان شرکت Volkswagen و یکی از شرکت‌های مطرح و خوشنام در بخش خصوصی نیز می‌توان انتظار یک همکاری خوب و طولانی‌مدت میان دو گروه خودروسازی بزرگ ایرانی و آلمانی را داشت که این امر خود به افزایش تولید داخل، اشتغالزایی و درآمد ملی در کشور کمک شایانی می‌کند. این شرکت با وجود رسوایی آلایندگی خودروهای خود توانسته با فروش بیش از 3 /10 میلیون خودرو در سال میلادی گذشته، رکورد فروش را پس از چهار سال از رقیب ژاپنی خود، تویوتا بازپس ‌گیرد. این در حالی است که برخی دیگر از خودروسازان مطرح آلمانی همچون OPEL به دلیل واگذاری سهام‌شان به شرکت‌های آمریکایی از قافله بازار ایران جا مانده‌اند.

خودروسازان موفق فرانسوی نیز از فرصت‌های برابری برخوردارند. این شرکت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی موفق به عقد قراردادهای مشارکتی برای تولید عمده خودرو با شرکت‌های خودروساز دولتی در ایران شدند که موجب شد تا بتوانند نام و آوازه خود را هرچه بیشتر به ایرانیان شناسانده و دسترسی خوبی به بازار ناب داخلی ما بیابند.

توان و دانش داخلی از یک‌سو و ماشین‌آلات و تجهیزات از سوی دیگر نیازمند به‌روزرسانی و سرمایه‌گذاری هرچه بیشتر هستند. شرکت‌های کوچک و متوسط که به دلیل ماهیت وجودی خود، از انعطاف‌پذیری بالاتری برخوردار بوده و بازوهایی جوان و تازه‌نفس در اختیار دارند، می‌توانند حضور پررنگ‌تری در بازار کشور داشته و از فرصت‌های موجود کمال استفاده را ببرند. این شرکت‌ها در آلمان نیز موفق‌تر عمل می‌کنند چرا که فاصله میان سیاستگذاری تا تصمیم‌گیری و اقدام در آنان به حداقل می‌رسد و از این‌رو توانایی رقابت و سازگاری بالاتری دارند.

آمارهای تجارت خارجی ایران در 10 ماه اخیر نشان از تغییری اساسی در کالاهای وارداتی به کشور دارند. خودرو و لوازم جانبی توانسته‌اند انحصار واردات کالاهای اساسی را شکسته و در میان مهم‌ترین اقلام عمده وارداتی جای گیرند. واردات وسایل نقلیه موتوری با حجم 1500 سی‌سی 74 درصد، سایر وسایل نقلیه دارای موتور پیستونی درون‌سوز 46 درصد و قطعات منفصله برای تولید اتومبیل‌های سواری 22 درصد نسبت به مدت مشابه سال 1394 رشد داشته‌اند. آمارها حاکی از آن هستند که در 10‌ماهه امسال حدود 55 هزار دستگاه خودرو به ارزشی بالغ بر دو میلیارد و 147 میلیون دلار وارد کشور شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل، با واردات حدود 36 هزار دستگاه (معادل حدود 847 میلیون دلار) رشدی چشمگیر را تجربه کرده است. در حال حاضر بیشترین سهم بازار واردات خودرو از آن هیوندا با 30 درصد، کیا با 19 درصد، رنو با 14 درصد و تویوتا با 13 درصد است. هیوندا اگرچه بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است اما این موقعیت بسیار شکننده است چرا که میزان رشد آن به مراتب آهسته‌تر از روند کلی بازار بوده و این امر می‌تواند در آینده جایگاه این شرکت کره‌ای را متزلزل کند.

کارشناسان بر این باورند که صدور مجوزهای «اوفک» (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا) جهت استفاده از دلارهای نفتی ایران در بازارهای مصرفی همچون خودرو را می‌توان از جمله مهم‌ترین دلایل افزایش بالای واردات خودرو و قطعات به کشور دانست. بانک‌های جهانی که بیم پرداخت جریمه‌های سنگین به خزانه‌داری آمریکا را به دوش می‌کشند، با امر خرید و واردات کالاهای کاملاً مصرفی دیگر نگران صرف شدن ارزها در شرکت‌ها و نهادهای تحریم‌شده نیستند و به‌خوبی قادر به اثبات این امر به ادارات و سازمان‌های مرتبط در آمریکا هستند. از سوی دیگر سیاست دولت جدید آمریکا در قبال واردات کالاها از خارج از این کشور، می‌تواند تا اندازه‌ای هم به سود ایران باشد. شرکت‌هایی نظیر BMW که به گفته مدیرعامل خود، «به تجارت جهانی آزاد» می‌اندیشند و با وجود تهدیدهای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای وضع مالیات سنگین برای خودروهای وارداتی به این کشور، همچنان دلیلی جهت تغییر سرمایه‌گذاری‌های کلان خود در مکزیک نمی‌بینند، می‌توانند با تکیه بر دانش نسل جوان و کارآزموده ایرانی به همراه سرمایه‌گذاری‌های مناسب در بخش خصوصی کشور به تولید مشترک یا حتی صادرات کالای خود به منطقه بیندیشند.

اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان با بهره‌گیری از شبکه‌ای گسترده از تجار، صنعتگران سرشناس و شرکت‌های بزرگ تجاری، صنعتی و خدماتی در ایران و آلمان، یکی از پایه‌های اساسی روابط اقتصادی میان این دو کشور به شمار می‌رود. اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان به‌عنوان یکی از قوی‌ترین اتاق‌های بازرگانی خارجی و تنها اتاق بازرگانی اروپایی مستقل در ایران، آماده ارائه خدمات مشاوره بازرگانی به‌ویژه در بخش‌هایی همچون «یافتن شریک تجاری» و «تحقیق بازار» به شرکت‌های ایرانی و آلمانی است.