از رنو کوئید تا داتسون گو

هم‌اکنون یکی از اصلی‌ترین سوال‌ها در صنعت خودرو ایران به تولید خودرویی ارزان با مصرف کم، قیمت و تکنولوژی مناسب بازمی‌گردد؛ خودرویی که بتواند جایگزین پراید باشد تا بخش زیادی از مردم ایران با قیمتی بین 20 تا 30 میلیون تومان بتوانند گزینه‌های بیشتری از پراید و تیبا که عملاً هر دو خودرو تاریخ‌گذشته هستند داشته باشند اما قبل از اینکه به بررسی چند خودرو کوچک و کم مصرف در جهان که می‌توانند جایگزین پراید در ایران شوند بپردازیم بد نیست نگاهی کوتاه به دو خودرو اصلی شهری ایران یعنی تیبا و پراید بیندازیم.

پراید

پراید همان «مزدا 121» است که ابتدا در ژاپن تولید شد ارتباط کاری فشرده مزدا و فورد سبب شد طی چند ماه مزدا 121 با نام فورد فستیوا در آمریکای شمالی تولید شود. در آن زمان آمریکای شمالی، استرالیا و ژاپن بازارهای اصلی این خودرو ارزان‌قیمت دانشجویی بودند. آمریکا کشوری است که در آن بیشتر مردم از 16‌سالگی رانندگی می‌کنند و خیلی‌ها هم چندین ماشین دارند؛ البته داشتن یک خودرو صفر برای یک دانشجو کمی سخت است و شاید در دهه 80 میلادی کمی رویایی بود اما فورد فستیوا در آن سال‌ها این رویا را به واقعیت تبدیل کرد.

فورد فستیوا در سال 1986 در آمریکا تولید می‌شد. ولی با وجود استقبال زیاد به دلیل ایراد سازمان امنیت بزرگراه‌های آمریکا جلوی تولید آن گرفته شد در آن سال این خودرو نا‌امن‌ترین خودرو آمریکا شناخته شد. تولید این خودرو در سال 1987 از آمریکا به کیا موتورز رسید و تولید این خودرو در کشور کره و در کیا موتورز ادامه یافت.

در حالی که کیا موتورز شروع به تولید خودرو کرده بود، مزدا 121 چهره جدیدی به خود گرفت تا کمی انتقاد ایمن نبودن از این مدل برداشته شود. تولید مزدا با این کد در سه مدل دیگر و تا سال 2002 ادامه یافت.

مدتی گذشت و بزرگ‌ترین معامله کیاموتورز در آن سال‌ها انجام شد و پراید از کره به ایران آمد اوایل دهه 70 شمسی بود که پراید به ایران آمد و ظرف مدت 20 سال کاملاً داخلی شد پس از آنکه تولید پراید در کره و در سال 2000 پایان یافت و کیا ریو جایگزین این خودرو شد لیسانس این محصول هم کاملاً به سایپا رسید. این خودرو با وجود اینکه به ایران رسیده هنوز هم شرکت‌های کره‌ای از پرایدی که در ایران تولید می‌شود درآمد دارند و از این راه سالانه میلیون‌ها دلار پول بابت خدمات مهندسی به شرکت‌های کره‌ای می‌رسد. تولید پراید قرار بود پس از خروج پیکان به آرامی متوقف شود و با ورود محصول تندر90، این خودرو جایگزین پراید و پیکان شود اما با توقف تولید پیکان و تاخیر در تولید تندر 90، تیراژ پراید سرسام‌آور بالا رفت و به عدد سالانه بیش از 400 هزار دستگاه یعنی حدود نیمی از تولیدات صنعت خودرو ایران رسید پول پراید سود سرشاری را نصیب سهامداران کرد. با افزایش تولید، اما کیفیت پراید دچار کاهش شد و میزان مرگ و میر در تصادفات این خودرو هم افزایش یافت هیچ‌کس جلودار آن نبود تا فشار برای توقف تولید این خودرو بالا گرفت و در نهایت در سال 1389 سایپا یا باید جلوی تولید این خودرو را می‌گرفت یا آن را اصلاح می‌کرد.

معلوم بود سایپا نمی‌تواند از گاو شیرده خود صرف نظر کند پس با صرف بیش از 30 میلیون دلار گفتند که خودرو را اصلاح کرده‌اند و این اصلاحات مورد تایید موسسه استاندارد هم قرار گرفت.

شفیعی معاون آن زمان مهندسی سایپا گفته بود: در پراید جدید داخل درها، کف خودرو، جلوی کابین با استفاده از گاردهایی و اضافه کردن ورقه‌های جدید فلزی، تقویت شده است بین کابین و کاپوت هم ورقه تقویت شده فلزی قرار گرفته که اجزایی مانند موتور دیگر به داخل کابین پراید وارد نشوند. داخل داشبورد هم با یکسری لوله و گارد تقویت شده تا قطعات کاپوت وارد اتاق نشوند. او در پاسخ به این سوال که این خودرو چند ستاره ایمنی اروپا را می‌گیرد، می‌گوید «نمی‌دانم تست نکرده‌ایم چرا که این محصول را نمی‌خواهیم وارد اروپا کنیم. با این همه این محصول استانداردهای ایمنی را پاس کرده و از موسسات معتبر تایید گرفته است.» البته با توجه به فیلم‌هایی که سایپا از تست تصادف این خودرو نشان می‌داد، به نظر می‌رسد ایمنی این خودرو حداکثر یک ستاره ایمنی اروپا باشد. در اروپا سه ستاره ایمنی نشان‌دهنده ایمنی متوسط و چهار ستاره نشانه ایمنی خوب و پنج ستاره نشانه ایمنی عالی است.

تولید پراید چقدر سود دارد؟

اینجا دقیقاً این سوال مطرح می‌شود که چقدر سایپا روی این محصول سود می‌کند که با این همه خرج، باز هم حاشیه سود مناسبی دارد. در سال‌هایی که قیمت پراید هشت میلیون تومان بود، بین مردم شایع بود که پراید برای سایپا سه میلیون تومان تمام می‌شود. در آن زمان احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل وقت سایپا گفته بود تولید پراید 5 /4 میلیون تومان برای سایپا هزینه دارد.

هم‌اکنون قیمت پراید حدود 20 میلیون تومان است البته به طور دقیق مشخص نیست قیمت تمام‌شده این محصول چقدر است اما اگر نسبت سود به قیمت تمام‌شده این خودرو با همان نسبت قبل افزایش یافته باشد، هر دستگاه از این خودرو باید بیش از هشت میلیون تومان سود داشته باشد (هرچند تامین هزینه مالی تولید بخش عمده سود سازنده را می‌بلعد).

حالا با توجه به این مقدار سود و با در نظر گرفتن این موضوع که سایپا فعلاً هیچ محصول جایگزینی برای پراید ندارد، به نظر می‌رسد این خودرو همچنان به زندگی خود تا سال‌ها ادامه خواهد داد.

قصه تیبا

روز 23 آذرماه1387 خودرویی که آن را ابتدا مینیاتور می‌نامیدند بعد ها به تیبا تغییر نام داد رونمایی شد اما آنچه ایرانی بودن این خودرو را تا حد زیادی زیر سوال برده است استفاده از قطعات خودروهای دیگر مانند پراید، ریو و تندر90 و همچنین کمک گرفتن از مشاوران ایتالیایی، آلمانی و کره‌ای بوده است. با این همه برخی مدیران صنعتی این خودرو را کاملاً ایرانی می‌دانند و از آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح های صنعتی چند سال اخیر نام برده‌اند. ولی این اتومبیل آیا واقعاً ملی است در حالی که در قطعاتش می‌توان به راحتی قطعات استفاده شده از دیگر خودروها را دید؟ به گفته مدیران آن زمان سایپا، در این خودرو از نسل کاملاً جدید پلت‌فورم (مجموعه‌های فنی خودرو) استفاده شده است. با این همه آنچه پلت‌فورم جدید خوانده می‌شود آیا به واقع پلت‌فورم جدیدی است و آیا واقعاً ایرانی است یا تکنولوژی جدیدی در خود دارد؟

دکتر زارعی مدیر مرکز تحقیقات سایپا این خودرو را یک خودرو کاملاً ایرانی با یک پلت‌فورم کاملاً جدید می‌داند که به آن می‌توان نازید. او در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان این محصول را ایرانی و کاملاً جدید خواند در حالی که موتور و گیربکس‌اش ارتقایافته پراید است، اکسلش با کمی تغییر همان ریو است و ترمز خودرو نیز تقویت شده خودرو پراید است و طراحی بدنه‌اش نیز تا حدود زیادی توسط تیم شرکت ایتال دیزاین کشور ایتالیا انجام شده است، می‌گوید: «قطعات این خودرو ممکن است از خودروهای دیگر (کری‌اوور) گرفته شده باشد اما با تغییراتی که مهندسان سایپا برای هماهنگ کردن و تغییر دادن این مجموعه ها به هم داده‌اند یک پلت‌فورم جدید شکل گرفته است؛ پلت‌فورمی که متعلق به شرکت سایپاست و در سال‌های آینده خودروهای دیگری نیز روی این پلت‌فورم طراحی خواهند شد. درباره طراحی نیز کار روی این خودرو ابتدا در حدود سال 75 با نام اس‌81 توسط یک تیم در سایپا روی پایه پراید آغاز شد. سپس طراحی‌اش توسط یک تیم طراحی ایتالیایی تکمیل شد اما این پروژه در سال 83 کنار گذاشته شد و مهندسان سایپا این طرح جدید را از سال 86 دوباره آغاز کردند و در طراحی بخش‌هایی از آن خودرویی که توسط تیم ایتالیایی انجام گرفته بود به خصوص قسمت عقب آن تغییراتی دادند.» البته استفاده از مشاوران و طراحان خارجی به همین جا ختم نمی‌شود بلکه در موتور نیز تیم طراحی آلمانی از دانشگاه آخن آلمان موتور پراید را افزایش حجم داده‌اند و با رساندن حجم این موتور به 1500 سی‌سی و افزایش ضریب تراکم موتور به عدد حدود 9 (عدد قبلی حدود 8) قدرت این موتور را به 80 اسب بخار رسانده اند. درباره این موتور یک کارشناس موتور اعتقاد دارد: «همان کاری که ایران‌خودرو در بهینه‌سازی موتور پیکان روی پژو آردی انجام داد، این بار سایپا روی موتور پراید انجام داده است.» درباره گیربکس نیز یکی از مهندسان مرکز تحقیقات سایپا توضیح می‌دهد: «نسبت دنده‌های گیربکس پراید بر اساس خودرو و موتور جدید تغییر داده شده است.»

از داتسون گو تا فیات پالیو

شرکت سایپا مدعی است با قیمت پراید هیچ خودرویی در جهان با کیفیت مشابه وجود ندارد حال آنکه حداقل پنج محصول را می‌توان نام برد که کیفیتی بهتر با تکنولوژی روز دارند و قیمت آنها از پراید بیشتر نیست ولی ایمنی آنها هم بیشتر است. داتسون گو و رنو کوئید از جمله این خودروها هستند.

نیسان داتسون هم‌اکنون قیمتی حدود شش هزار دلار دارد که این قیمت امکان تولید این خودرو با قیمت بین 25 تا 30 میلیون تومان با داخلی‌سازی مناسب در ایران را فراهم می‌کند؛ قیمتی که به احتمال زیاد بازار خودروسازان ایران را کاملاً بر هم خواهد زد. این خودرو همچنین می‌تواند رقیب سرسخت رنو کوئید باشد.

رنو کوئید با قیمت پنج هزار دلار می‌تواند رقیب داتسون در ایران باشد. از طرفی به دلیل تکنولوژی و طراحی جدید بسیاری از خریداران خودروهایی مانند پراید، تیبا، پژو 206 و بسیاری از خودروهای چینی که به دنبال خرید یک خودرو شهری خوب و کم‌مصرف هستند به سمت خرید این خودرو خواهند رفت که این عامل بازار خودرو ایران را دچار تحول می‌کند.

نیسان داتسون با توجه به قیمت ارزانش می‌تواند یکی از بهترین خودروها برای تولید در ایران با قیمت مناسب برای قشر متوسط باشد. با توجه به قیمت شش هزار دلاری این خودرو در صورت ساخت داخل می‌تواند از تیبا هم ارزان‌تر باشد.

رقیب داتسون یعنی رنو کوئید یک خودرو مینی‌کراس اوور است. خودروهای کراس اوور معمولاً خودروهای شبه‌شاسی‌بلندی هستند که روی پلت‌فورم خودروهای هاچ‌بک یا سدان توسعه پیدا می‌کنند.

موتور این خودرو هم همانند خودرو ماتیز سه سیلندر و دارای حجم 800 سی‌سی یعنی نصف خودرو تندر 90 است. این موتور 58 اسب بخار قدرت تولید می‌کند که 50 اسب بخار کمتر از تندر 90 است. قدرت موتور داتسون حدود 20 اسب بخار از کوئید قوی‌تر و 30 اسب بخار از تندر 90 و ساندرو ضعیف‌تر است. قدرت موتور داتسون چیزی شبیه پژو 206 تیپ دو است برای همین شاید بسیاری از مشتریان ایرانی که می‌خواهند کوئید ارزان‌قیمت بخرند پول‌شان را جمع کنند تا داتسون بخرند و بسیاری از افرادی هم که می‌خواهند ساندرو بخرند کیفیت و برند ژاپنی را به قدرت موتور بیشتر خودرو فرانسوی ترجیح دهند.

اگر عدد شش هزار یورو را مبنا قرار دهیم به شرطی که درصد داخلی‌ساز بالا باشد فیات پاندا را هم می‌توان در ایران با قیمتی حدود 25 تا 30 میلیون تومان تولید کرد. این خودرو که هم‌اندازه پراید است در نمونه‌های بنزینی موتور 1200 سی‌سی توانایی تولید 60 اسب بخار و موتور 1400 سی‌سی لیتری توانایی تولید 100 اسب بخار را دارد. از نظر ایمنی هم این خودرو وضعیت مناسبی دارد و دارای چهار ستاره در اروپا از پنج ستاره ایمنی است. نزدیک‌ترین رقیب احتمالی این خودرو در بازار ایران را اگر خودرو تیبا فرض کنیم هم از نظر فنی و هم از نظر ایمنی این خودرو بسیار جلوتر از تیباست.

اما فعلاً بعید به نظر می‌رسد صنعت خودرو حاضر شود پراید را از چرخه تولید خارج کند. حتی فشارها سبب شد مدیران رنو که ابتدا قیمت رنو کوئید را 25 میلیون تومان اعلام کرده بودند، قیمت این خودرو را برای ایران حدود 30 میلیون تومان اعلام کنند.