مقایسه سپرده‏گذاری در بانک‏ها با اسکناس در دست مردم

از ابتدای سال 1388 تا آذرماه سال 1391، حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در کشور از حدود 15 هزار و 776 میلیارد تومان در پایان اسفند 1387 (ابتدای سال 1388)، به حدود 25 هزار و 419 میلیارد تومان در پایان آذرماه سال گذشته رسید. حجم اسکناس و مسکوک در کشور در این بازه زمانی سه سال و 9‌ماهه، در حدود 9 هزار و 643 میلیارد تومان افزایش یافته است که نشانگر رشدی 61‌درصدی در حجم اسکناس و مسکوک در این سه سال و 9‌ماه است. مقایسه این داده‌ها با مقادیر زمانی مربوط به حجم نقدینگی حاکی از این است که در این مدت، میزان نقدینگی از 197 هزار و 137 میلیارد تومان در پایان سال 1387 به 430 هزار و 47 میلیارد تومان در پایان آذرماه سال قبل رسید که رشدی 126درصدی را نشان می‌دهد. حجم کل نقدینگی در این بازه زمانی به میزان 126 درصد رشد یافته و میزان اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به میزان61 درصد افزایش پیدا کرده که رشد آن از نصف رشد نقدینگی کمتر بود.

رشد میانگین سالانه

از سال 1388 تا پایان سال 1391، حجم اسکناس و مسکوک جاری در اقتصاد کشور به طور متوسط و به صورت سالانه، با رشدی 6/13درصدی مواجه بوده است. مقایسه این رشد با میانگین رشد سالانه در سال‌های پیشین حاکی از کاهش در رشد سالانه سکه و مسکوک در کشور در تقریباً چهار سال اخیر در مقایسه با دوره قبل است. طبق آمارهای پیشین، در سال‌های 1382 و 1383، رشد حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به ترتیب معادل 11 و 16 درصد بود. در دوره چهار‌ساله دولت بعدی، رشد حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص با افزایش قابل توجهی روبه‌رو شد که بخشی از آن، به دلایلی شبیه به اصلاح آماری رخ داد. در سال 1384 میانگین رشد حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در اقتصاد کشور معادل 13 درصد بود. نرخ این رشد در سال‌های 1385 و 1386 بیشتر شد و به 21 درصد و پس از آن به 30 درصد رسید. در سال 1387 و پس از آنکه از سوی نهادهای تصمیم‌گیر، حجم چک‌پول‌ها نیز به عنوان جزیی از میزان اسکناس و مسکوک محسوب شد، میزان رقم اسکناس و مسکوک رشد بالایی پیدا کرد و به 97 درصد در این سال رسید. بدین ترتیب میانگین رشد حجم اسکناس و مسکوک در دوره 1384 تا 1387، معادل 44 درصد بوده است. طبق آمارها، ضریب فزاینده پولی در ابتدای سال 1388 در کشور معادل 51/3 بوده است، حال آنکه این ضریب در آذرماه سال 1391 به حدود 95/4 رسیده است. به عبارت دیگر ضریب فزاینده پولی نیز در این بازه زمانی با رشدی در حدود 30 درصد مواجه بوده است. این موضوع نشان می‌دهد می‌توان 30 درصد از رشد نقدینگی را به احتساب رشد ضریب فزاینده گذاشت و میزان باقیمانده از رشد نقدینگی، یعنی 96 درصد را از ناحیه رشد پایه پولی دید. بنابراین با توجه به رشد 96درصدی پایه پولی از اسفندماه سال 1387 تا آذرماه سال 1391 و رشد 61درصدی حجم اسکناس و مسکوک، مشخص می‌شود که در این بازه زمانی بخش دیگر پایه پولی شامل سپرده‌های بانک‌ها نزد بانک مرکزی، به میزان خیلی بیشتری از 96 درصد افزایش یافته و دو برابر شده است.

طبق آمارهای رسمی بانک مرکزی، در حالی که حجم کل اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در کشور از ابتدای سال 1388 تا آذرماه سال 1391 به میزان 61 درصد افزایش یافته است، حجم «پول» در کشور در این بازه زمانی به میزان 86درصد رشد پیدا کرده است. این موضوع نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از رشد حجم پول در کشور در این بازه، از ناحیه رشد «سپرده‌های دیداری» بوده است. بررسی دقیق‌تر در ارقام مربوط به میزان «سپرده‌های دیداری» در این بازه سه سال و 9ماهه، حاکی از رشدی 96درصدی در «سپرده‌های دیداری» بانک‌ها در این مدت است. در مقابل، می‌توان روند رشد «شبه‌پول» یا «سپرده‌های غیر‌دیداری» را نیز از سال 1388 تا 1391 در اقتصاد کشور مورد بررسی قرار داد. حجم سپرده‌های غیر‌دیداری در اقتصاد کشور از پایان سال 1387 تا آذر 1391، به میزان 142 درصد رشد یافته است. در این میان، رقم مربوط به «قرض‌الحسنه پس‌انداز» در این بازه زمانی با رشدی 74درصدی مواجه بوده و مقدار «سرمایه‌گذاری مدت‌دار» نیز در این مدت، افزایشی به اندازه تقریباً 151 درصد را به خود دیده است.