هزار‌توی صادرات

با نگاهی به وضعیت صادرات و واردات ایران در چند سال اخیر، می‌توان گفت تجارت خارجی کشور در این سال‌ها، مسیر پر‌فراز و نشیبی را سپری کرده است. فشار تحریم‌ها از یک‌سو و کاهش قیمت نفت از سوی دیگر صادرات و واردات کشور را دستخوش تغییرات کرده است. از این رو متولیان تجارت خارجی جهش صادراتی و افزایش 10 میلیارد‌دلاری صادرات غیرنفتی را برای سال 95 در نظر گرفته‌اند و دولت را به این سمت هدایت می‌کنند که حداکثر توان خود را برای حمایت از صادرات به کار بندد. حال با وجود همه موانع و چالش‌هایی که تجارت خارجی ایران در سال‌های تحریم، با آن روبه‌رو بود و همچنین انتقاداتی که نسبت به سیاستگذاری‌های دولت برای صادرات غیرنفتی وجود داشت، سال 94 در شرایطی به پایان رسید که صادرات غیرنفتی روند رو به بهبودی را در عملکرد شاخص‌ها طی کرد و برای نخستین بار صادرات از واردات سبقت گرفت. در عین حال دولتمردان به منظور دستیابی به اهداف تعیین‌شده صادراتی، سیاست‌های متناسب با شرایط پسا‌تحریم برای جهش در صادرات کالا و خدمات را در دستور کار قرار دادند به طوری که دولت یازدهم بر ضرورت حمایت همه‌جانبه از تولیدات صادرات‌گرا تاکید کرد و از همه دستگاه‌های ذی‌ربط خواست با استفاده از فرصت حاصل از رفع تحریم‌ها و دسترسی به بازارهای جهانی، برای افزایش بهره‌وری و ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار برای جوانان برنامه‌ریزی کنند. آنچه مسلم است عزم دولت برای جهش صادراتی و توسعه صادرات غیرنفتی در شرایط پساتحریم است و وزارت صنعت، معدن و تجارت سیاست‌های کاملی را برای رونق صادرات و حمایت از صادرکنندگان در نظر گرفته است. با توجه به مجموعه عوامل پیش‌گفته به نظر می‌رسد هر چند نهایی شدن برجام فرصت مناسبی را برای افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی ایران فراهم کرده است اما وضعیت اقتصاد جهانی، کاهش بهای نفت، کاهش ارزش مواد اولیه و کم‌رمق بودن صنایع داخلی از جمله عواملی به شمار می‌روند که مانع از جهش قابل توجه صادرات در سال 95 خواهند بود. با این حال سیاست‌های دولت بر روند تجاری ایران بی‌تاثیر نخواهد بود. سیاست‌هایی نظیر «یکسان‌سازی نرخ ارز» از جمله مهم‌ترین تحولاتی است که تراز تجاری ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد. امید است دولت با به‌کارگیری سیاست‌های درست و توجه به تجارت خارجی زمینه‌های رشد این بخش را در سال جاری و آینده فراهم آورد. از این رو در این پرونده سعی کردیم فرآیندهای لازم برای توسعه صادرات را مدنظر قرار دهیم. از سوی دیگر به این سوالات نیز پاسخ خواهیم داد که آیا فضا برای کسب و کار صادراتی و تسهیل تجارت فراهم شده است یا خیر و اینکه چه الزاماتی باید از سوی متولیان تجارت کشور به کار گرفته شود تا شاهد بازارگشایی صادراتی در عرصه بین‌المللی باشیم. یکی از مهم‌ترین اقدامات عملی در این راستا پذیرش نقش فرماندهی واحد از سوی متولی اصلی تجارت خارجی کشور یعنی سازمان توسعه تجارت ایران است. هر‌چند در فرآیند صادرات غیرنفتی، دستگاه‌های متعددی دست‌اندرکار در امور نظارت و پشتیبانی صادرات هستند اما هماهنگی این دستگاه‌ها و بخش غیردولتی ذی‌ربط (خصوصی و تعاونی) به موجب قانون و مقررات جاری کشور باید از سوی دستگاه متولی صورت گیرد تا روند تصمیم‌‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، ضابطه‌مند و دارای ضمانت اجرایی لازم باشد.