مسلمانان بی‌پناه برمه

در برمه هزاران نفر از اعضای اقلیت مسلمان روهینجیا (Rohingya) از دست شکنجه‌های بودائیان فرار می‌کنند. این اقلیت که مورد سوءاستفاده قاچاقچیان انسان قرار می‌گیرند از طرف کشورهای مالزی، اندونزی و تایلند نیز طرد می‌شوند.
نورالعالم اغلب ساعات زیادی از شب را بیدار می‌ماند. هنگامی که باد ملایمی به د‌اخل کلبه می‌وزد و با خود شمیم دریا را به همراه می‌آورد، او به خواهرش که در کنار او روی زیرانداز خوابیده است نگاه می‌کند. برادرش را در پایین پاها و مادرش را در کنار او می‌بیند که هر دو خوابیده‌اند. اگر قرار بود همانند گذشته به دریا برود و خود را به مسیر مالزی بسپرد مجبور می‌شد آنها را در اردوگاه پناهندگان غرب برمه رها کند.
البته آنها برایش دلتنگ می‌شدند اما حداقل فضای بیشتری در کلبه فراهم می‌شد. و شاید نورالعالم، جوان 23ساله‌ای که صدای آرامی دارد و پارچه‌ای کوتاه را به دور کمرش پیچیده است، می‌توانست واقعاً به یک مرد واقعی تبدیل شود: فردی دارای کار و دارای حق. او که عضو جامعه مسلمان اقلیت روهینجیا است به عنوان شهروند کشور شناخته نمی‌شود. در سال‌های اخیر بودائیان تندرو مردم را علیه آنها شورانیده‌اند. با وجود اینکه او در برمه متولد شده است مقامات او را بنگالی خطاب می‌کنند. چه دلیلی دارد مردمی مانند نورالعالم در کشوری بماند که او را به رسمیت نمی‌شناسد و حتی به او گذرنامه نمی‌دهد؟ این فکر بارها ذهن نورالعالم را در اردوگاه به خود مشغول کرده است اما او راه بهتری نیز پیدا نمی‌کند. او هنگام پیاده‌روی کودکان برهنه‌ای را می‌بیند که در میان فاضلاب بازی می‌کنند. امسال تاکنون بیش از 25 هزار مسلمان عرض خلیج بنگال را با قایق طی کرده‌اند. تصاویر نومیدی و فلاکت آنها در سواحل تایلند، مالزی و اندونزی بارها در سراسر جهان مخابره شد. نورالعالم می‌گوید: من می‌خواهم یکی از مردم آنجا باشم.
در شب 14 آوریل هنگامی که همه خواب بودند نورالعالم بلند شد. او به آرامی از کلبه خارج شد و سپس به سمت ساحل دوید. او با یک قاچاقچی قرار گذاشته بود که در آنجا منتظرش بود. نورالعالم نمی‌دانست در چه راهی قدم می‌گذارد. او فقط دوست داشت برای همیشه وضعیت دیوانه‌وار برمه را ترک گوید.

سرزمین بدون انسان
نورالعالم، مادر و خواهر و برادرش سه سال گذشته را در اردوگاه بود‌و‌پا گذرانده‌اند که در مرکز ایالت راخین (Rakhine) یکی از فقیرترین ایالت‌های کشور، قرار دارد. سرزمینی دورافتاده که زیستگاه حدود سه میلیون انسان از جمله یک میلیون اقلیت روهینجیا است. حدود 140 هزار نفر از این گروه مجبورند در روستاهای محصور زندگی کنند و حق خروج از آنجا را ندارند.
اکنون یک هفته است که نورالعالم به اردوگاه برگشته است. پس از گذشت چند هفته در دریا تلاش‌هایش برای فرار ناکام ماند. اکنون صبح یک روز در ماه می است و او در کلبه‌ای ساخته‌شده از شاخه‌های درخت نشسته است. مادرش دوست دارد چیزی به مهمان خود بدهد اما هیچ چیز برای پذیرایی نیست. او می‌گوید: ما در زندان زندگی می‌کنیم. نورالعالم مایل است داستان زندگی و تلاش برای فرار را شرح دهد.
داستان او از سه سال پیش شروع می‌شود که بروز یک رویداد زندگی اقلیت روهینجیا را به دو بخش قبل و بعد تقسیم کرد. در ماه می 2012 گروهی از مسلمانان راخین به تجاوز و قتل یک زن بودایی متهم شدند.
پس از آ‌ن بودائیان روستاهای مسلمانان را به آتش کشیدند. صدها نفر کشته و هزاران تن آواره شدند و از آن زمان تعداد زیادی در اردوگاه به سر می‌برند. در آن زمان نورالعالم در شهری به نام ستوه (Sittwe) به عنوان راننده کار می‌کرد. او هرگز به مدرسه نرفته بود.
در 8 جولای 2012 زمانی که به خانه برگشت پیکر سربریده همسایه‌اش را جلوی منزل دید. نورالعالم شاهد بود چگونه بودائیان به مسلمانان حمله کردند و خانه‌ها را به آتش کشیدند. او در میان بوته‌ها پنهان شد و شب‌هنگام از محل زندگی خود فرار کرد. دولت محلی را برای زندگی در اردوگاه به او داد.

آشوب داخلی برمه
ایالت راخین نمونه کامل آشوب داخلی برمه است. از یک طرف می‌توان کشوری را مشاهده کرد که پس از 50 سال دیکتاتوری نظامی و با به قدرت رسیدن رئیس‌جمهور تین سین در مارس 2011 روی آزادی را دید. جبهه ملی دموکراسی آنگ سان سوکی به عنوان یک حزب مخالف به رسمیت شناخته شد، زندانیان سیاسی آزاد شدند و غرب بسیاری از تحریم‌ها علیه برمه را برداشت. برای مدتی کوتاه به نظر می‌رسید برمه به یکی از داستان‌های امیدوارکننده توسعه در جهان رسیده باشد. اما اصلاحات خیلی زود متوقف شدند و موجی از خشونت علیه اقلیت مسلمان برانگیخته شد.
در طول دوران شکننده انتقال به دموکراسی در سال‌های اخیر، دولت یک بار دیگر مناقشه قدیمی را تحریک کرد. هویت برمه از قدیم توسط دین کشور شناخته می‌شد و بسیاری از بودائیان اعتقاد دارند که مسلمانان روهینجیا توسط حاکمان استعمارگر بریتانیایی به آن کشور آورده شده‌اند.
آنها از جانب مسلمانان احساس خطر می‌کنند. در حقیقت جامعه مسلمانان از قرن شانزدهم در کشور حضور داشتند. در دوران حاکمیت استعمارگران بریتانیایی، مسلمانان به عنوان کارگر مشغول به کار بودند. پس از استقلال برمه در سال 1948 مسلمانان در بسیاری از مناطق ایالت راخین اکثریت بودند اما بودائیان آنها را به کمک به بریتانیایی‌ها متهم کردند. در سال 1982 عنوان شهروندی برمه از آنان گرفته شد و از آن زمان تاکنون تبعیض علیه آنان همچنان ادامه دارد. سازمان ملل اقلیت روهینجیا را به عنوان یکی از آسیب‌دیده‌ترین اقلیت‌های جهان معرفی کرد. حتی آنگ سان سوکی برنده جایزه صلح نوبل که سال‌ها توسط رژیم نظامی تحت حبس خانگی قرار داشت در این مورد سکوت کرده است. احتمالاً او مایل نیست فضای انتخابات مجلس را که در پاییز برگزار می‌شود متشنج کند چرا که هر اشاره‌ای به نام این اقلیت مسلمان می‌تواند آشوب ایجاد کند. گروه‌های حقوق بشری که زمانی برای سوکی فعالیت می‌کردند اکنون زبان به انتقاد از او گشوده‌اند. وقتی از سخنگوی او درباره روهینجیا سوال شد، او پاسخ داد «آنها مهاجر بنگالی هستند».

زندگی غیرقابل تحمل
در اردوگاهی که اکنون نورالعالم مجبور به زندگی در آن است نشانه‌ای از سازمان‌های بین‌المللی به چشم نمی‌خورد. در سال 2014 بودائیان در راخین به دفاتر محلی سازمان پزشکان بدون مرز حمله کردند و علاوه بر خرد کردن اثاثیه از آنها خواستند نیمی از کمک‌های سازمان را به آنان بدهند. اکنون کمیته‌های بودایی اردوگاه‌ها را کنترل می‌کنند، مدارس بدون معلم مانده‌اند و در بیمارستان‌ها امیدی به آمدن دکتر نیست.
نورالعالم می‌گوید: زندگی در اینجا برای همه غیرقابل تحمل شده است.
نورالعالم با قوانین چهار نژاد که هم‌اکنون در مجلس مورد بررسی هستند، آشنایی دارد. مطابق یکی از این قوانین اگر زنی بخواهد با فرد مسلمانی ازدواج کند باید درخواست رسمی بدهد. قانون دیگر چندهمسری را ممنوع ساخته است. در یک منطقه دیگر زنان حق دارند هر سه سال یک بار زایمان کنند و کسانی که بخواهند دین خود را تغییر دهند باید ابتدا به دولت درخواست دهند. رئیس‌جمهور تین سین فقط قانون تولد را امضا کرد. فعالان حقوق بشر نگران آن هستند که این قانون توسط دولت‌های محلی در مناطقی که در روهینجیا سکونت دارند اعمال شود.
قاچاقچی‌ای که با نورالعالم در ساحل ملاقات کرد او را به کشتی‌ای برد که از تایلند آمده بود. حدود 400 نفر روهینجیایی از برمه و بنگلادش در کشتی بودند. بیش از 400 هزار روهینجیایی در بنگلادش زندگی می‌کنند که به خاطر فقر قصد فرار دارند. نورالعالم می‌گوید قبل از سوار شدن به کشتی و هنگامی که خدمه جای او را در روی عرشه‌ نشان دادند او به خاطر مادرش گریه کرد اما عقیده داشت کار درستی را انجام می‌دهد.
قاچاقچی به نورالعالم وعده کار در یک کارخانه در مالزی را داده بود. در ابتدا از او هیچ پولی نخواست. در کشتی به او برنج، یک لیوان آب و نمک دادند. قاچاقچی به پناهندگان دستور داد بدون سر و صدا بنشینند.
یک روز وقتی نورالعالم برای بار دوم به دستشویی رفت یکی از قاچاقچیان او را با زنجیر آهنین کتک زد. نورالعالم به مدت یک ماه مجبور بود در فضایی به مساحت یک مترمربع زندگی کند و مرتب دست و پای خود را بسته نگه دارد. ظاهر او همانند توپی بود که هر لحظه امکان داشت سقوط کند و دریا او را ببلعد.
نورالعالم می‌گوید از پناهندگان اهل ستوه تا زمان خروج از کشتی پولی درخواست نشد. هزینه سفر از برمه تا تایلند و سپس از طریق زمینی تا مالزی دو هزار دلار است.

تبعید و شکنجه
افرادی که پول نداشته باشند در کشتی نگه داشته شده یا به مکانی در جنگل منتقل می‌شوند. قاچاقچیان با اقوام پناهندگان تماس می‌گیرند و سپس با ریختن آب داغ بر روی آنها یا کشیدن ناخن دست خانواده‌‌ها را مجبور می‌کنند پول را بپردازند. کشتی نورالعالم درست در ساحل تایلند متوقف شد. نورالعالم می‌توانست خشکی را ببیند اما اجازه نداشت از کشتی خارج شود. یک بار دیگر او بی‌خانمان شده بود اما این بار در میان امواج خروشان دریا.
فعالان حقوق بشری تخمین می‌زنند حدود چهار هزار روهینجیایی هنوز در قایق‌ها گرفتار باشند. یکی از مشکلات آن است که بسیاری از کشورهای آسیای جنوب شرقی هنوز معاهده پناهندگان سال 1951 سازمان ملل را امضا نکرده‌اند. چند هفته پیش مالزی و اندونزی پذیرفتند در اقدامی اضطراری روهینجیایی‌ها را به مدت یک سال بپذیرند.
از آغاز ماه می و زمانی که گورهای دسته‌جمعی (ظاهراً بقایای روهینجیا) در تایلند کشف شدند این کشور کنترل مرزها را تشدید کرد. چند روز قبل گورهای دسته‌جمعی دیگری در جنگلی در مالزی کشف شد. جایی که گروه‌های قاچاقچی انسان صدها پناهنده را بازداشت کرده بودند تا به زور از خانواده‌هایشان پول بگیرند.
خواهر بزرگ‌تر نورالعالم به کلبه اردوگاه وارد می‌شود. هنگامی که او می‌گوید کشتی 10 روز در ساحل تایلند لنگر انداخته بود خواهرش نگاهی سرزنش‌‌آمیز به او می‌اندازد. نورالعالم می‌گوید چگونه می‌ترسید از گرسنگی و تشنگی بمیرد، چگونه نیروی دریایی تایلند کشتی را وادار به بازگشت کرد، چگونه آنها یک هفته بعد با بدنی ضعیف و چهره‌ای شرمسار به ستوه برگشتند و چگونه خانواده‌اش اکنون 100 دلار بدهکار هستند چرا که مجبور شدند این مبلغ را برای پیاده کردن او از قایق بپردازند. خواهر نورالعالم می‌گوید: «من برایش همسری پیدا خواهم کرد. ما به این سرزمین تعلق داریم.» او به این حقیقت اشاره می‌کند که اگر روهینجیایی‌ها بتوانند ثابت کنند خانواده آنها بیش از شش سال در برمه زندگی کرده‌اند، می‌توانند درخواست تابعیت درجه دو داشته باشند. اما برای گرفتن این تابعیت آنها باید لقب بنگالی را هم بپذیرند. شاید این کار نوعی سخاوتمندی دولت به شمار آید اما واقعیت آن است که اکثر روهینجیایی‌ها اوراق هویت ندارند.
این همان چیزی است که اکثریت بودایی‌ها به ویژه سازمان‌های ملی‌گرایی مانند جنبش 969 به دنبال آن هستند. این سازمان که نفوذ زیادی در برمه دارد بر این عقیده است که اگر کسی بودایی نباشد نمی‌تواند برمه‌ای باشد.

برانگیختن نفرت
در شهر ماندالای در مرکز برمه آقای آشین ویراتو از مهمان خود در صومعه ماسواین پذیرایی می‌کند. او فردی قدکوتاه با گفتاری نرم و لبخندی بر چهره است اما دیگران او را بن لادن برمه می‌نامند و در جلد مجله تایم به عنوان چهره وحشت‌آفرین بودایی معرفی شد. او به خاطر برانگیختن تنفر به هفت سال زندان محکوم شده بود. اما پس از آزادی در پی عفو عمومی چند سال پیش او رهبری 2500 راهب را در ماندالای بر عهده گرفت. بسیاری او را عروسک حکومت می‌دانند. در این روز خاص، ویراتو با لباسی قرمزرنگ در اتاق عبادت نشسته است و راهبان بدون سر و صدا در مقابلش تعظیم می‌کنند. در اتاق کناری تصاویری از افراد شکنجه‌شده به چشم می‌خورد که ظاهراً بودائیان کشته‌شده هستند.
وقتی از او درباره مهم‌ترین فعالیتش می‌پرسیم، پاسخ می‌دهد: فیس‌بوک. او به تازگی تصاویری از یک دختر بودایی را در صفحه‌اش گذاشته و مردی مسلمان را به تجاوز به او متهم کرده است. او اپلیکیشن و تصاویر یوتیوب خود را هم دارد و در سراسر کشور سخنرانی می‌کند. موضوع صحبت او همیشه یک چیز است: این ادعا که روهینجیایی‌ها قصد دارند برمه را تصرف کنند. مصاحبه او با اشپیگل فیلمبرداری می‌شود. او می‌گوید: «از این نگران است که مورد سوءتفاهم قرار گیرد و او دوست ندارد کسی جانش را از دست بدهد.» او از 14سالگی راهب بوده و زمانی که از او سوال می‌شود هدف جنبش 969 چیست، می‌گوید «ما هویت و دین برمه را حفظ می‌کنیم.»
وقتی از او پرسیدم دلیل مخالفتش با روهینجیایی‌ها چیست، پاسخ داد: «مسلمانان در اینجا در اقلیت هستند اما تهدیدی برای ما به شمار می‌روند. فقط به حوادث شارلی ابدو، 11 سپتامبر، کافه استرالیا، سوریه، نیجریه، کنیا، بوکوحرام و داعش فکر کنید. آنها قصد دارند ایالت راخین را به جمهوری بنگالی تبدیل کنند.» اما وقتی از او سوال شد چرا روهینجیایی‌ها فرار می‌کنند آقای ویراتو سکوت کرد. در پاسخ به این سوال که چرا کشورش به پناهندگان کمک نمی‌کند، ویراتو می‌گوید: «برمه هیچ مسوولیتی در قبال آنها ندارد. افراد بدون تابعیت نمی‌توانند حتی پناهنده باشند.» به نظر می‌رسد او از پاسخ خود بسیار خشنود است. ویراتو ادعا می‌کند عربستان سعودی تامین مالی روهینجیایی‌ها را پذیرفته است. روز دیگری در اردوگاه آغاز می‌شود. نورالعالم ساعت 5 صبح از خواب بیدار می‌شود. از چاه آب می‌آورد و مغزهای خوراکی نوعی بادام را در برگ می‌پیچد. او سعی می‌کند راهی برای گذراندن روز بیابد. نورالعالم می‌گوید: «من از باد و همچنین سکوت خوشم می‌آید.» نورالعالم به آینده‌ای فکر می‌کند که در آن به همراه شوهرخواهرش در بازار جوجه می‌فروشند. او دوست دارد پولی هرچند اندک را برای مادرش به دست آورد. او شخصاً برایش مهم نیست که خود چیزی ندارد. می‌داند که در برمه فرصتی برایش نیست. او قصد دارد آزاد و بدون تعهد باقی بماند. به گفته او «به این ترتیب فرار کردن آسان‌تر است».