سرگردانی بین هوا و زمین

هفته گذشته رخ داد. لغو کلیه پروازهای ایرلاین‌های داخلی به غیر از «ایران‌ایر» به دلیل آنچه «بدهی شرکت‌های هوایی بابت سوخت هواپیما به شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی» خوانده شد؛ از آن دست اتفاقاتی است که شاید فقط در ایران رخ دهد. اما روز دوشنبه هفته گذشته، تابلوی مشخص‌کننده وضعیت پروازها در بسیاری از فرودگاه‌های کشور در مقابل عنوان «وضعیت» پرواز با دو کلمه «لغو» و «با تاخیر» پر شد تا به نوشته خبرگزاری‌ها، هزاران مسافر در فرودگاه‌های کشور سرگردان و بلیت به دست منتظر تعیین تکلیف بالا‌سری‌ها بمانند. ماجرای بدهی شرکت‌های هوایی به وزارت نفت به اوایل امسال باز‌می‌گردد. در روزهای آخر فروردین‌ماه امسال، شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران، به شرکت‌های هوایی مهلت داد تا بدهی انباشت‌شده خود را بابت سوخت دریافتی خود بپردازند. بدهی که در آن زمان به گفته جلیل سالاری مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران بیش از 567 میلیارد تومان بود. آقای سالاری هشدار داده بود «اگر شرکت‌های هوایی تا سه ماه دیگر (یعنی اوایل مرداد‌ماه امسال) بدهی خود را نپردازند، ابتدا سوخت آنها قطع خواهد شد و سپس بدهی آنها به نرخ آزاد محاسبه می‌شود.» این در حالی است که دولت از اسفند‌ماه سال گذشته، نرخ سوخت پروازهای خارجی شرکت‌های هوایی را از 400 تومان به هزار و 143 تومان افزایش داده بود. شرکت‌های هوایی معتقدند این افزایش قیمت ناگهانی بوده و به همین دلیل قادر به پرداخت آن نیستند. به گفته مسوولان شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، مشکل شرکت‌های هوایی «زیان‌ده» از جایی شروع شده که قیمت سوخت هواپیما از 100 تومان به 400 تومان افزایش پیدا کرده است. اما شرکت‌های حمل و نقل هوایی این موضوع را رد می‌کنند و مدعی‌اند مشکل از جای دیگری است. آنها معتقدند در زمان افزایش نرخ سوخت هواپیما، قیمت بلیت هواپیما ثابت ماند. البته این ادعای شرکت‌های هوایی هم در جای خود قابل بررسی است. تیرماه سال گذشته، قیمت بلیت هواپیما 14 درصد افزایش پیدا کرد تا بخشی از زیان انباشته شرکت‌های هوایی کاسته شود. موضوعی که از جانب فعالان این صنعت رد شده است. آنها می‌گویند همان زمان هم به دولت اعلام کرده‌اند «حال که نرخ بلیت 14 درصد افزایش یافته است، نرخ سوخت هم از 100 تومان به 200 تومان افزایش یابد اما از 28 آذرماه 1389 تا 28 تیرماه 1390 نرخ سوخت هواپیما همان لیتری 100 تومان محاسبه شود.» این درخواست البته مورد موافقت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی قرار نگرفت. تا اینکه قیمت بنزین هواپیما به 400 تومان افزایش پیدا کرد. در اینجا اختلاف نظر دوم شرکت‌های هوایی با دولت به وجود آمد. شرکت‌های هوایی معتقد بودند «از 28 تیرماه 1390 تا 30 آبان‌ماه 1391، باید نرخ سوخت برای آنها هر لیتر 200 تومان محاسبه شود» اما شرکت ملی پخش، سوخت‌های مصرفی هواپیماهای داخلی را در این برهه زمانی، هر لیتر 400 تومان به حساب شرکت‌ها منظور کرده بود و کوتاه هم نمی‌آمد. در فروردین‌ماه امسال نیز شرایط بدتر شد. چرا که نرخ سوخت هواپیما برای پروازهای خارجی بر اساس فوب خلیج فارس تعیین شد یعنی ابتدا 1143 تومان و در آبان‌ماه امسال 2120 تومان. برای پروازهای داخلی نیز در آبان‌ماه امسال قیمت سوخت هواپیما به لیتری 700 تومان افزایش پیدا کرد. آن هم فقط به صورت نقدی. این بخش «دعوای سوختی» وزارت نفت و شرکت‌های هوایی است. اما در بخش دیگر رئیس انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفته است دولت پیش از این وعده داده بود که جهت خرید سوخت در فرودگاه‌های خارجی، ارز به نرخ مبادله‌ای در اختیار شرکت‌های هواپیمایی قرار دهد اما به این وعده عمل نکرده و شرکت‌های هواپیمایی مجبور شده‌اند سوخت را به نرخ ارز آزاد خریداری کنند و در نتیجه، قادر به پرداخت بدهی داخلی خود نبوده‌اند. عبدالرضا موسوی عنوان کرده «به دلیل افزایش بهای سوخت و بالا رفتن نرخ ارز، هزینه شرکت‌های هوایی 300 درصد افزایش یافته و با بالا رفتن 60 یا 70درصدی بهای بلیت هواپیما، شمار مسافران 25 درصد کاهش پیدا کرده است.» این دعواها را داشته باشید تا به بخش مهم ماجرا برسیم. یعنی هزاران مسافری که منتظر برطرف شدن اختلافات بودند و ساعت‌ها در فرودگاه‌های سرتاسر کشور معطل شدند. خبرگزاری مهر به نقل از یک مسافر در فرودگاه کرمان گزارش داده که «به مسافران گفته‌اند باید خلبان به صورت نقدی پول سوخت هواپیما را پرداخت کند و به دلیل عدم وجود وجه نقد، امکان پرداخت نقدی نیز وجود ندارد». خبرگزاری‌ها گزارش کرده‌اند که به غیر از «ایران‌ایر»، بقیه ایرلاین‌ها، به دلیل بدهی، قادر به پرواز نبوده‌اند. ازجمله خط هوایی«آسمان» که به تازگی روابط عمومی این شرکت در اطلاعیه‌ای عنوان کرده «شرکت ملی پخش و پالایش خواسته است شرکت‌های هواپیمایی بابت بدهی خود، پول نقد پرداخت کنند و چک ارسالی شرکت را نپذیرفته است در حالی که، به گفته این منبع، پول حاصله از فروش بلیت به مردم یک‌ماه و نیم بعد به حساب شرکت‌های هواپیمایی واریز می‌شود و برای پرداخت پول سوخت نیز، شرکت نیاز به زمان دارد.» گرچه غائله پرداخت بدهی شرکت‌های هوایی بابت سوخت هواپیما، با فرصت 7روزه به این شرکت‌ها برای تسویه بدهی فعلاً خوابیده است اما هیچ چیز نمی‌تواند به معنای واقعی دردسرهای مسافران منتظر در فرودگاه‌ها را تشریح کند. مسافرانی که با یک «عذرخواهی ساده» پس از ساعت‌ها معطلی در فرودگاه‌های کشور، روانه خانه شدند و شاید این بار هواپیما را برای سفر انتخاب نکنند.