بوروکراسی تجارت

کامیون‌ها فقط برای صرف غذا یا استراحت رانندگان توقف نمی‌کنند. کافه ترانزیت تنها جایی برای توقف و تجدید قوای رانندگان نیست. این کامیون‌ها علاوه بر توقف چندساعته برای سوخت‌گیری ممکن است ساعت‌ها یا روزها هم در پشت مرز برای تشریفات گمرکی یا مسائلی نظیر بررسی‌های استاندارد یا قواعد و مقررات کشور مقصد توقف کنند. عدم توسعه‌یافتگی مرزها و نبود زیرساخت مناسب بندری یا گمرکی از عواملی است که در مواقعی از سال با صف کیلومتری کامیون‌ها و تریلی‌های حمل بار یا سوخت مواجه می‌شویم. موضوع تشکیل صف طولانی کامیون‌ها در مرز گوربولاغ ترکیه با انتشار گزارش تصویری از خبرگزاری «آناتولی» از وضعیت رانندگانی که در ماه مبارک رمضان و در گرمای تابستان حداقل باید سه روز برای عبور از مرز در انتظار بمانند، در رسانه‌های این کشور بازتاب یافته است. تاکنون منابع رسمی ترکیه از دلیل کند شدن تردد کامیون‌ها در مرز این کشور با ایران گزارشی منتشر نکرده‌اند. به گزارش ایرنا، در اردیبهشت‌ماه گذشته نیز در پی تشکیل صف طولانی از کامیون‌ها در این مرز و انتشار برخی ادعاها مبنی بر اینکه صف طولانی ناشی از کند‌کاری در مرز بازرگان بوده است، سرکنسولگری ایران در «ارزروم» در 250‌کیلومتری مرز ایران با انتشار بیانیه‌ای با تکذیب برخی اخبار منتشرشده در رسانه‌های ترکیه، گمرک این کشور را مسوول ایجاد صف طولانی کامیون‌ها در مرز مشترک عنوان کرد. ناهماهنگی و نبود تناسب در ساعات و شیفت کاری مرزهای مشترک گاه موجب بروز مشکلات زیاد و به وجود آمدن صف‌های طولانی در مرزها می‌شود. نامناسب بودن جاده‌های مواصلاتی به گمرکات و امکانات بسیار محدود در مرز برای اقامت رانندگان، موضوع قاچاق سوخت یا حمل اضافه بر حق قانونی سوخت توسط کامیون‌ها مشکل دیگری است که امور گمرکی در مرز را به تاخیر می‌اندازد. خبر توقف بیش از 700 کامیون حامل بار در گمرک مرزی سرخس خراسان شمالی با ترکمنستان را رسانه‌های محلی مخابره کردند تا بیشتر با این واقعیت مواجه شویم که مشکلات مرزی فقط مربوط به مرزهای عراق و ترکیه و افغانستان نیست بلکه در حمل و نقل بار با کشورهای حوزه خلیج فارس نیز این مشکل پابرجاست.
ولی‌الله افخمی معاون وزیر صنعت و رئیس کل سازمان توسعه تجارت در دیدار با صادرکنندگان حوزه عراق و افغانستان از سفر خود به مرز پرویزخان خبر می‌دهد و می‌گوید: «عدم حمل یکسره کالاهای ایرانی به عراق یکی از دلایل توقف کامیون‌ها در مرز است. عراقی‌ها، خودشان کامیون می‌آورند لب مرزها و آنجا کالاهای صادراتی ما را از کامیون‌های ایرانی تخلیه می‌کنند و در کامیون‌های خودشان می‌برند. به نحوی که ما شاهد 1300 کامیون در طرف ایرانی مرز پرویز خان و چهار هزار کامیون حامل کالاهای سوختی و کالاهای نفتی در طرف عراقی بودیم.» بیمه کامیون‌های ایرانی تا لب مرز و نبود بیمه مشترک بین دو کشور باعث بروز چنین معضلی شده است؛ چرا که کامیون‌های ایرانی بدون بیمه وارد خاک عراق نمی‌شوند.
عدم هماهنگی بین سازمان‌های مرتبط در حمل و نقل بار و کالا و نبود زیرساخت‌های مناسب گمرکی و بندری در کنار مواردی نظیر تغییر تعرفه‌های فصلی، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های صادراتی و وارداتی باعث شده است تا تشریفات مربوط به عبور و مرور کامیون‌ها با دشواری مواجه شود. بهانه‌تراشی کشورهای مقصد و ایجاد محدودیت برای تردد کامیون‌ها از دیگر مشکلاتی است که در کنار مقرون به صرفه بودن قاچاق سوخت برای رانندگان و اعمال جدیت در بازرسی‌ها باعث بروز کندی در تردد کامیون‌ها و تریلی‌ها و تشکیل صف‌های کیلومتری پشت مرزها می‌شود.