درآمدهای میلیاردی کشورها از اعزام نیرو

حسن کرباسی، دبیر انجمن صنفی کاریابی‌های بین‌المللی ایران از درآمدهای میلیاردی برخی کشورها از صنعت اعزام نیروی کار سخن می‌گوید. درآمد 58 میلیارددلاری هند یا 57 میلیارددلاری چین از اعزام نیروهای کار خودش، از جمله مثال‌های مورد اشاره کرباسی است که به گفته وی، ایران نیز برای رسیدن به ‌چنین اهدافی باید به فکر راه‌اندازی مرکزی با عنوان «سازمان مهاجرت» یا «سازمان حمایت از کارجویان بین‌المللی» به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد مسوول در جهت پیگیری امور مربوط به کارجویان خارج از کشور باشد. از نگاه او، در نظر گرفتن چنین متولی‌ای می‌تواند راهکار مناسبی برای حل مشکلات مربوط به اعزام نیروی کار ایرانی باشد که در مقطع فعلی با توجه به جوان بودن جمعیتش نیاز به صنعت اعزام نیروی کار دارد.



هم‌اکنون صنعت اعزام نیروی کار در اقتصاد دنیا چه جایگاهی دارد؟
در حال حاضر بنا به اعلام بانک جهانی کشورهای دارای صنعت اعزام نیروی کار میلیاردها دلار درآمد ارزی از کارجویان خارجی خود کسب می‌کنند که از آن جمله می‌توان به کشور هند اشاره کرد که از این صنعت 58 میلیارد دلار در سال درآمد ارزی کسب می‌کند. یا کشور چین که سالانه از صنعت اعزام نیروی کار 57 میلیارد دلار کسب می‌کند و از این نظر این دو کشور هند و چین به‌عنوان رده اول و دوم در زمینه ارزآوری از صنعت اعزام نیروی کار هستند. در این بخش کشور مکزیک نیز با ارزآوری 24 میلیارددلاری در جایگاه سوم، کشور فیلیپین با درآمد ارزی 23 میلیارد‌دلاری در سال در جایگاه چهارم و کشورهای پاکستان و بنگلادش هم با درآمد 12 میلیارددلاری از صنعت اعزام نیروی کار در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. اما در مورد ایران با وجود اینکه ایرانیان بی‌شماری در خارج از کشور خود زندگی می‌کنند اما در لیست پردرآمدترین کشورها در صنعت مهاجرت نیروی کار ایران قرار ندارد.

با توجه به وضعیت فعلی اقتصاد ایران اعزام نیروی کار به خارج از کشور چه اهمیت و مزایایی برای اقتصاد ایران دارد؟
امروزه با توجه به وضعیت اقتصاد جهانی مهاجرت نیروی کار در عرصه بین‌المللی به یک صنعت پولساز و موثر تبدیل شده است. صنعتی که به گزارش بانک جهانی بخش قابل توجهی از درآمد ناخالص کشورهای زیادی همچون تاجیکستان (به میزان 31 درصد)، قرقیزستان (به میزان 21 درصد) و لبنان (به میزان 20 درصد) را تشکیل داده است. این در حالی است که اعزام نیروی کار از سوی دیگر موجب کاهش بیکاری در داخل کشور، افزایش صادرت غیرنفتی و درآمدزایی ارزی در عرصه اقتصادی است و همچنین موجب افزایش نفوذ سیاسی و صادرات دین و فرهنگ و افزایش امید به زندگی در بین تحصیل‌کرده‌های بیکار در عرصه سیاسی و فرهنگی می‌شود. طبق آمارها 70 درصد جمعیت کنونی ما را جوانان زیر 35 سال تشکیل می‌دهند و متاسفانه بالاترین نرخ بیکاری نیز در قشر تحصیل‌کرده ما دیده می‌شود. این مساله نه‌تنها باعث بیماری‌های روحی و روانی و کاهش امید به زندگی در این گروه شده است بلکه حس نارضایتی ناشی از فقدان امنیت شغلی و شرایط درآمدی باعث شده این جوانان در یک استرس بی‌پایان نتوانند توان و کارآمدی خود را به نحوه شایسته مورد استفاده قرار دهند و نقش خود را در اقتصاد کشور آن گونه که نیاز هست، ایفا کنند. حال آنکه اعزام نیروی کار ضمن کاهش نرخ بیکاری کشور ما، موجب ایجاد رقابت در بازار کار داخلی بین کارفرمایان و کارجویان متقاضی اعزام به خارج از کشور نیز خواهد شد و مشکلات بزرگ در عرصه‌های فرهنگی و به‌خصوص اقتصادی را در زمان کوتاه حل خواهد کرد.

آیا در مقطع فعلی از تمام ظرفیت‌های کاریابی‌ها برای اعزام نیروی کار استفاده می‌شود؟ اگر این طور نیست، علت را در چه می‌بینید؟
متاسفانه یکی از معضلات کنونی اقتصاد ما نبود تعامل بدنه دولت با بخش خصوصی در زمینه اعزام نیروی کار به خارج از کشور است که ناشی از بدبینی و اعتماد کامل نداشتن کارشناسان به آنهاست، در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت تمامی توان بخش خصوصی مورد استفاده قرار گیرد. تغییر نگرش کارشناس‌ها به‌ویژه در اداره مربوطه یکی از راه‌های کارساز در این راستاست؛ راهکاری که نگاه بالا‌دست کارشناس‌ها را به نگاهی همراستا و هدفمند‌محور تبدیل کند. همچنین آشنا کردن مقامات و دولتمردان با روند مهاجرت نیروی کار بین‌المللی و ایجاد یک نهاد مستقل متشکل از بخش خصوصی و دولت زیر نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا حتی نهاد ریاست جمهوری می‌تواند چاره‌ساز شرایط فعلی ما در بخش اعزام نیروی کار به خارج از کشور باشد.

فکر می‌کنید دولت در روند اعزام نیروی کار به خارج از کشور چه نقشی می‌تواند داشته باشد؟
دولت به‌عنوان نهاد اجرایی کشور، بزرگ‌ترین نقش را در پیشبرد امور اقتصادی بر عهده دارد. همان طور که اشاره کردم ایجاد مرکزی با عنوان «سازمان مهاجرت» یا «سازمان حمایت از کارجویان بین‌المللی» به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد مسوول در جهت پیگیری امور مربوط به کارجویان خارج از کشور در ایران می‌تواند نقش مهمی در جهت بالفعل کردن فواید فرهنگی و اقتصادی در سراسر جهان از طریق ارائه خدمات رفاهی و مالی به کارجویان با هدف حفظ ارتباط حسی کارجوی بین‌المللی با وطن ایفا کند. ارائه خدمات انتقال وجه با حداقل هزینه و زمان، ارائه سالانه تخفیف در بلیت هواپیما، ارائه خدمات بیمه تامین اجتماعی، ارائه تخفیفات گمرکی و موارد این چنینی می‌تواند از جمله خدماتی باشد که این مرکز می‌تواند در این راستا ارائه دهد تا روند اعزام نیروی کار به خارج از کشور به سهولت انجام گیرد.

به نظر شما مهم‌ترین چالش‌های فعلی اعزام نیروی کار ایرانی به خارج از کشور چیست؟
بدیهی است از آنجا که این موضوع در حیطه امور بین‌الملل و انعطاف‌پذیر مسائل سیاسی است، در سال‌های اخیر به‌صورت جدی تحت تاثیر قرار گرفت. همچنین بی‌توجهی به این مساله مهم فرهنگی تا انحلال اداره کل توسعه اشتغال خارج از کشور و محول کردن امور مربوطه به یکی از ادارات دفتر هدایت نیروی کار در دو دولت قبل باعث شد روند رو به رشد کاریابی‌های بین‌المللی کند شود. حال امید است با رفع مشکلات به‌وجود آمده و توجه بیشتر دولت و همکاری نهادهای زیر‌مجموعه به‌خصوص تغییر نگرش کارشناس‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نسبت به بخش خصوصی و همدلی بیشتر این مسوولان دولتی، موانع موجود در زمینه اعزام نیرو به خارج از کشور برداشته شده تا با ساماندهی روند اعزام نیروی کار در خارج از کشور بتوانیم ضمن کاهش نرخ بیکاری موضوع اعزام نیروی کار را به یک صنعت ارز‌آور ملی تبدیل کنیم.

با توجه به مشکلات و موانع مورد اشاره شما در بخش اعزام نیروی کار به خارج از کشور، برای رفع این چالش‌ها چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
راهکارهای این مشکلات مشخص است و وقتی به این چالش‌ها نگاه کنید راهکارهایشان را هم می‌توانید متوجه شوید. اما جهت درک صحیح از مشکلات فعلی لازم است به مطالبی در بخش اعزام نیروی کار توجه شود. از جمله این مسائل قابل توجه این است که طبق اعلام صندق جهانی پول سالانه 150 هزار نفر از ایرانیان تحصیل‌کرده از کشور خارج می‌شوند و این مساله اغلب به‌دلیل وضعیت نامناسب اشتغال داخلی و شرایط اقتصادی نامناسب صورت می‌گیرد اما حال که این 150 هزار نفر سرمایه ملی به‌قصد ارتقای کیفیت زندگی و به‌دنبال اشتغال از کشور خارج می‌شوند چه بهتر که بتوانیم ضمن بهره‌مندی از سود این سرمایه، در زمان مقرر پروژه مهاجرت معکوس را آغاز کرده و این عزیزان را بالنده‌تر و توانا‌تر به اقتصاد کشور خود اضافه کنیم. اما از سوی دیگر با توجه به درآمدزا بودن صنعت اعزام نیروی کار باید پرسید که چرا ایران با بیش از 5/6 میلیون نفر ساکن خارج از کشور خود که اغلب از پردرآمدترین ساکنان کشورهای اروپایی، استرالیایی و آمریکایی است، در لیست پردرآمدترین کشورها در صنعت مهاجرت نیروی کار قرار نگرفته است؟