مرثیه سهام

در حالی که در آستانه ورود به نیمه دوم سال هستیم، هنوز خبری از رونق پایدار در بازار سهام دیده نمی‌شود. ماه شهریور برای بچه‌مدرسه‌ای‌های تجدیدی، یادآور تلاش دوباره برای جبران عقب‌ماندگی‌های خودشان است. حال اما شهریور 93 نیز در حال اتمام است و بازار هنوز مردودی‌های هشت ‌ماه گذشته خود را جبران نکرده است. در این مدت که تعداد روزهای پر‌رونق تالار شیشه‌ای شاید به سختی به تعداد انگشتان دست برسد، سهامداران روزهای سختی را پشت‌ سر گذاشته‌اند. این هشت ماه نزول، تاوان سختی برای روزهای پررونق گذشته برای سهامداران بوده است. نوسان در ذات بازار است اما افت‌های پی در پی بورس شرایط را به سمت بحران سوق داده است. شاخص بورس تهران که معرف بازده نقدی و سرمایه‌ای سهام است، از نیمه دی‌ماه که در حوالی 89500 واحد بود، اینک به حدود 72 هزار واحد نزدیک شده است. این حرکت نشانگر 17500 واحد عقبگرد در این مدت است. سهم محصولات شیمیایی در این افت بیش از سه هزار واحد و سهم فلزات اساسی بیش از 2800 واحد بوده است.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد بورس طی پنج ماه گذشته یعنی از ابتدای فروردین، بیش از هشت درصد بازدهی منفی داشته است. هر چند در ماه‌های اخیر مسوولان و دست‌اندرکاران بازار سرمایه بارها به ارزندگی سهام اشاره داشته‌اند، اما تاکنون نتوانسته‌اند ارزش معاملات بورس را، که در روزهای طلایی بعضاً به 300 میلیارد تومان می‌رسید، برگردانند. در برهه‌ای در تیرماه اوضاع به نحوی عوض شد که بازار را از شرایط بحرانی فاصله داد، اما بورس بلافاصله دوباره به همان روزهای زمستان سال گذشته و بهار امسال بازگشت. سایه بزرگ رکود که بر اقتصاد ایران خیمه افکنده است، این روزها تاریکی خود را به بازار سهام نیز نشان می‌دهد. با این حال رئیس‌جمهور روحانی در جریان هشتمین سفر هیات دولت به خراسان رضوی خبر داد که کشور از رکود عبور کرده است. کارشناسان ابهام توافقات ژنو، طولانی شدن مذاکرات، تصمیمات مجلس در خصوص صنایع و عملکرد ضعیف دولت در هماهنگی سیاست‌های اقتصادی را از جمله دلایل مهم افت شاخص کل بازار سهام می‌دانند.

جلسات مکرر مسوولان بازار با یکدیگر و دولت و مجلس نیز در مدت اخیر تاکنون ثمر چندانی برای اهالی بازار نداشته و همانند یک مسکن موقت عمل کرده است. با این حال در جلسه اخیر کارگروه بورس مجلس شورای اسلامی، گزارش‌های مربوط به وضعیت بازار طی سه ماه گذشته و مولفه‌های تاثیرگذار بر کاهش قیمت سهام بررسی شده است. نتیجه حاصل از جلسه مذکور، حذف قوانین بودجه‌ای است که سالانه اتخاذ شده و همانند مصوبات مربوط به پتروشیمی‌ها و سنگ‌آهنی‌ها بر روند بورس تاثیرگذار است. در این جلسه مقرر شد مجلس اقداماتی در بحث بودجه‌ای انجام ندهد که شاهد وضعیتی همانند حال حاضر بازار سرمایه باشد. دولت نیز اخیراً در بسته خروج غیرتورمی از رکود، تمرکز قابل ملاحظه‌ای بر تامین مالی از کانال بازار سرمایه داشته است. اما بازاری را که در آن نمادهای بزرگ دست‌بسته حرکت می‌کنند و نمادهای کوچک در بسیاری از موارد بدون دلیل بازیگر اول میدان می‌شوند، نمی‌توان عادی جلوه داد و برای آن تصمیمات بزرگ در نظر گرفت. نکته‌ای که جمیع کارشناسان بر آن متفق‌اند مساله کمبود نقدینگی در بازار است. کارشناسان معتقدند گشایش روابط بین‌المللی امکان تامین مالی از منابع خارجی و ورود سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم می‌کند. این امر می‌تواند موجب بهبود وضعیت نقدینگی شرکت‌ها و رفع اصلی‌ترین مشکل موجود بر سر راه تولید و سودآوری آنها شود. همچنین پس از انتشار اوراق 23‌درصدی در بهمن سال گذشته و افزایش نرخ بازدهی بدون ریسک، که در ریزش بازار موثر واقع شد، بسیاری از ناهماهنگی سیاست‌های اقتصادی دولت ابراز ناخرسندی کردند. در عوض شورای پول و اعتبار چندی است به دنبال کاهش سود بانکی همزمان با افت شاخص تورم به کمتر از 20 درصد است. با این وجود این امر تاکنون مسجل و قطعی نشده است.

در شرایط پیش‌رو مذاکرات هسته‌ای در حاشیه اجلاس سازمان ملل تا زمان پایان مدت زمان مقرر‌شده عامل تاثیرگذار بزرگی بر اقتصاد کشور خواهد بود. امری که در صورت توافق و رفع تحریم‌ها علیه ایران می‌تواند ورق را کاملاً برگرداند و افق روشن‌تری پیش‌روی اقتصاد قرار دهد. در غیر این صورت لااقل می‌تواند برای برهه کوتاه‌مدتی بازار سرمایه را دچار وضعیت وخیم‌تری از لحاظ روانی کند. مساله دیگر بحث افزایش دامنه نوسان سهام به پنج درصد و کاهش حجم مبناست. برخی کارشناسان نیز این عوامل را به عنوان کلید روشن شدن چراغ بازار برمی‌شمارند. گزارش‌های عملکرد شش‌ماهه نیز در هفته‌های آینده بر سایت کدال خواهد نشست. هرچند گزارش‌های قبلی سه‌ماهه شرکت‌های بورسی نتوانست به رونق بازار کمک شایانی کند. در چند روز اخیر نیز مدیران شرکت بورس تهران نظرات خود را در مورد رشد بورس در قالب بسته خروج از رکود به مجلس شورای اسلامی ارائه دادند تا پس از پایان تعطیلات مجلس شورای اسلامی شاهد انعکاس این نظرات در لایحه دولت باشیم. این پیشنهادها که در 22 ماده ارائه شده است، شامل تمامی بخش‌های پولی، ارزی، معدنی، مواد اولیه محصولات بنگاه‌های تولیدی، مالیات، پررنگ کردن نقش صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌هاست. به هر حال اتخاذ تصمیمات و حمایت‌های جدی دولت و مجلس شاید انگیزه دوباره به سهامداران و رونقی تازه به بورس ببخشد تا با فعال شدن نبض اقتصادی کشور، تولید و اشتغال هم رونق دوباره‌ای بگیرد. بورس بازار انتظارات است. رفتار کنونی سهامداران را نمی‌توان غیرمنطقی دانست. از طرفی حقوقی‌ها نیز با دیدن افت پیاپی شاخص بورس، نمی‌توانند ریسک بیشتری بپذیرند و پول جدید وارد بازار کنند. مادامی که چشم‌انداز روشنی پیش روی بورس نباشد اوضاع به همین منوال خواهد بود. سیاستگذاران بایستی در نظر بگیرند تنها با بازگشت اعتماد عمومی و همه‌جانبه به بازار سرمایه است که تامین مالی گسترده‌ای برای بنگاه‌ها شکل می‌گیرد و رکود رفع می‌شود. به هر حال بایستی چاره‌ای اندیشید تا سهامداران از سرمایه‌گذاری خود پشیمان نشوند. چرا که ادامه زیان‌دهی بورس قطعاً آنان را به خارج کردن بیشتر پول‌هایشان ترغیب خواهد کرد.