گاز بی‌ارزش

رشد جمعیت، افزایش شهرنشینی و افزایش تعداد طبقه متوسط در قاره آفریقا و بسیاری از کشورهای دیگر جهان مثل هند و چین باعث رونق‌بخشی نفت و گاز این قاره شده است. شش منبع از 10 منبع بزرگ کشف‌شده در سال 2013 در بخش نفت و گاز، در قاره سیاه قرار داشته‌اند و در حال حاضر بیش از 500 شرکت در حال جست‌وجوی منابع جدید در این قاره هستند. سال گذشته روزانه حدود 9 میلیون بشکه نفت خام در این قاره تولید شد که بیش از 80 درصد آن متعلق به تولیدکننده‌های شناخته‌شده‌ای مثل آنگولا و نیجریه بود. اما مساله مهم در مورد آفریقا، سرمایه‌گذاری لازم برای برداشت از منابع کشورهای این قاره، خصوصاً منابع گاز است. در موزامبیک و تانزانیا ذخایر قطعی و اثبات‌شده بزرگی از گاز وجود دارد که تنها مشکل آن نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین و بلندمدت برای دستیابی و استخراج آن است. ناگفته پیداست که دولت‌های آفریقایی توانایی مالی و همچنین تکنولوژیک این کار را ندارند. اما شرکت‌های خصوصی نیز تنها در صورت اثبات سوددهی، حاضر به تامین این هزینه‌ها خواهند بود و در نتیجه، به پول تبدیل شدن این سرمایه برای آفریقا، تابعی مستقیم از قیمت گاز در آینده خواهد بود. تا کمتر از یک دهه پیش، گاز استخراج‌شده از خلیج گینه، بازار ایالات متحده را تغذیه می‌کرد. حالا و با گذشت تنها 10 سال، ایالات متحده خود صادرکننده گاز به بازارهای جهانی است. اتفاقی که یک دهه قبل اصلاً قابل پیش‌بینی نبود. آن زمان هیچ کس فکرش را هم نمی‌کرد کمتر از یک دهه بعد نه‌تنها واردات گاز ایالات متحده شدیداً کاهش یابد که چین واردکننده شماره یک و هند شماره دو در جهان باشد. این تغییرات به این معناست که بازارهای جهانی به سرعت به تغییرات تکنولوژیک عکس‌العمل نشان می‌دهند و متاسفانه یا خوشبختانه، تغییرات تکنولوژی روزبه‌روز سرعت بیشتری به خود می‌گیرند. اگر تکنولوژی استفاده از سنگ‌های رسی برای تولید گاز پیشرفت کند یا آفریقای جنوبی بتواند راحت‌تر و ارزان‌تر به ذخایر گاز خود دست یابد یا حتی تنها قطر (بزرگ‌ترین منبع گاز مایع در جهان) تصمیم بگیرد بیشتر تولید کند، ذخایر گاز کشورهای شرق آفریقا منابعی بی‌ارزش در زیر خروارها خاک خواهند بود. در حال حاضر تولید گاز جهان در آفریقا متمرکز است و این قاره 90 درصد مصرف جهان را تامین می‌کند که بخش عمده آن از کشورهای نیجریه، لیبی، الجزایر و مصر می‌آید. راه چاره برای کشورهای شرق آفریقا تنها جذب سریع سرمایه‌گذاران خارجی است. شرکت‌های بین‌المللی البته به تعداد زیاد در آفریقا حضور دارند اما انگیزه عمده آنها پیدا کردن نفت است و به گاز تنها به صورت محصول جنبی توجه می‌شود که به تنهایی ممکن است ارزش صرف سرمایه را نداشته باشد. علاوه بر اینها عدم امنیت، شفاف نبودن قوانین، بی‌سوادی و ناتوانی کارگران محلی و همچنین نبود زیرساخت‌ها، کار در آفریقا را برای شرکت‌های بین‌المللی هزینه‌دار می‌کند. در نتیجه سرمایه‌گذاری در این کشورها برای این شرکت‌ها تنها در صورتی توجیه اقتصادی دارد که بازگشتی با درصد بالا را در پی داشته باشد، چیزی که در بخش گاز امکان کمی دارد. به نظر می‌رسد کشورهای شرق آفریقا، اگر می‌خواهند بهره‌ای از این ثروت نهفته در زیرزمین ببرند باید سریع‌تر دست به کار شده و با ایجاد مشوق‌هایی مثل امنیت، زیرساخت مناسب، قوانین مدون و تعریف‌شده و قابل ‌پیگیری، دارندگان سرمایه را تشویق کنند تا برای استخراج منابع گاز آنها سرمایه، تکنولوژی و نیروی کار لازم را تامین کنند.