تاریخ انتشار:
مروری بر تغییرات نرخ ارز در نیمه نخست زمستان ۹۱
نوسانهای ارزی در زمستان
ماجرای تغییرات نرخ ارز دیگر به یک پای ثابت خبرهای اقتصادی کشور تبدیل شده است. دومین ماه زمستان امسال، یکی دیگر از ماههایی بود که از این به بعد در تاریخچه تغییرات نرخ ارز در اقتصاد کشور به آن اشاره میشود. در هفت هفتهای که از زمستان ۹۱ میگذرد، نرخ ارز با حدود ۲۴ درصد افزایش، از محدوده بین ۲۹۰۰ تا ۳۰۰۰ تومان به بازه ۳۶۰۰ تا ۳۷۰۰ تومان رسیده است.
نوسان در دامنه محدود
بهای دلار پس از شوکی که در مهرماه به آن وارد شد، در آبانماه رو به کاهش گذاشت و پس از آن با قدری افزایش، در نرخهایی در حوالی سه هزار تومان در نوسان بود. این روند نسبتاً باثبات تا پایان پاییز ادامه داشت. اما از 28 آذرماه به بعد، نرخ ارز به سمت بالا خیز برداشت و با گذشت چهار روز، در دوم دیماه با نرخهایی در حوالی 3200 تومان قیمتگذاری شد. نخستین ماه زمستان امسال یعنی دیماه، دوره نسبتاً باثبات و کمنوسانی برای نرخ ارز بود. در این ماه، نرخهایی در بازه 3200 تا 3300 تومان برای نرخ ارز تقریباً پذیرفته شده و جا افتاده بود و نوسانهایی هم که با دامنه کم در این محدوده قیمتی به وقوع میپیوست، تحت عنوان افزایش قیمت یا شوک قیمتی مورد ارزیابی قرار نمیگرفت. در دیماه، مسوولان ارزی نیز به تدریج بر تثبیت قیمت ارز به عنوان یک دستاورد تاکید میکردند و خبر از ثبات این قیمت تا پایان سال میدادند. به گونهای که در 20 دیماه، سخنگوی مرکز مبادلات ارزی از «مدیریت نوسانات نرخ ارز در دامنه محدود با درجه اعتماد بالا تا پایان سال» سخن گفت و با بیان اینکه «تا پایان سال، نوسانات نرخ ارز در دامنه محدود با درجه اعتماد بالا کنترل و مدیریت خواهد شد»، از تداوم روند باثبات بهای ارز در دیماه تا پایان سال خبر داد.
بهمن، ماه پرنوسان
با شروع بهمن و در نخستین روز از این ماه، یعنی یکشنبه یکم بهمن، نرخ دلار برای نخستین بار در زمستان مرز 3400 تومان را پشت سر گذاشت. این تغییرات همزمان بود با خبرهایی که در مورد احتمال تغییر رئیس کل بانک مرکزی، شایعاتی پیرامون استعفای وی و بالا گرفتن بحثها در خصوص اقدامات سال گذشته بانک مرکزی به گوش میرسید. در یکشنبه هفته بعد، یعنی هشتم بهمنماه، قیمت دلار از مرز 3600 تومان گذشت. پس از آن و سه روز بعد، چهارشنبه یازدهم بهمن، دلار برای نخستین بار از ابتدای زمستان، از مرز 3700 تومان عبور کرد. به فاصله یک روز و در روز پنجشنبه دوازدهم بهمن، بازار ارز یکی از هیجانیترین روزهای خود را پشت سر گذاشت. در این روز نرخ دلار افزایشی تقریباً 200 تومانی را به فاصله یک روز تجربه کرد و به بالای 3900 تومان رسید. هر چند در بعضی ساعات، خبرهایی از درج شدن قیمتهای بالای چهار هزار تومان نیز بر تابلوهای صرافیها شنیده میشد. پس از آن و بعد از تعطیلی بازار در روز جمعه، شنبه بازگشت قیمت نرخ ارز مشاهده شد و بهای دلار به سطح تقریباً 3800 تومان بازگشت. فردای این روز نیز روند کاهشی ادامه یافت و ارز در روز یکشنبه در سطوح 3700 تومانی معامله شد. اما با حاشیههای بین دولت و مجلس در بعد از ظهر این روز، در اواسط هفته قبل روند کاهشی متوقف شد و بهای دلار مجدداً به محدوده 3800 تومانی بازگشت. سپس با اعلام خبر پیشفروش سکه بهار آزادی توسط بانک مرکزی دوباره روند ارزش دلار نزولی شد و به محدوده 3600 تا 3700 تومان رسید.
ریشهیابی نوسانهای زمستانی
برای تحلیل تغییرات اخیر ارزی، به عوامل روانی، تغییر حجم تقاضا و عوامل طرف عرضه اشاره میشود. برخی معتقدند در نوسان اخیر در بهای ارز، انتظارات روانی نقش اول را بازی کرده است. به باور این گروه، این انتظارات ریشه در برخی اتفاقات اقتصادی و سیاست خارجی دارد. با انتشار اخباری در خصوص افزایش بهای انرژی، انتظارات تورمی نسبت به افزایش آتی قیمتها و خصوصاً بهای انرژی تحریک شد و از سوی دیگر افزایشهای صورتگرفته در نرخ تورم نیز افزایش تقاضای ارز را به مثابه بستری برای حفظ قدرت خرید دارایی موجب شد. علاوه بر این، برخی اخبار دیگر در خصوص تشدید محدودیتهای خارجی، به تقاضای روانی بازار دامن زد. ابهامات بهوجود آمده در خصوص سرنوشت مذاکرات ایران و غرب و به تفاهم نرسیدن بر سر محل مذاکرات مقامات دیپلماتیک دو طرف نیز به عنوان عوامل تشدید تقاضا عنوان شد.
عرضه و تقاضای ارز در پایان سال
یکی دیگر از عواملی که از سوی کارشناسان تشدیدکننده تقاضای ارز در بهمنماه عنوان شد، « رشد تقاضای ارز جهت واردات در پایان سال» بود.گفته میشود واردکنندگان برای اینکه کالای خود را تا قبل از سال جدید وارد کشور کنند، میکوشند منابع لازم را برای واردات کالا زودتر و در دی و بهمن تامین کنند. در کنار متقاضیان تجاری، سرفصلهای خدماتی (مسافرتهای خارجی و..) نیز از عوامل تغییر در بخش تقاضاست. بنابراین ماه بهمن را میتوان ماه اوج تقاضای ارزی برای فعالان اقتصادی توصیف کرد. آمار بانک مرکزی از تراز تجاری سال گذشته گویای این مطلب است که در دو ماه ابتدایی زمستان 90، میزان واردات به کشور در حدود 1/10میلیارد دلار بوده است. حال آنکه میزان واردات به عنوان مثال در دو ماه نخست سال، تقریباً 0/9 میلیارد دلار بوده است. مقایسه این آمار نشان از رشد تقاضای تجاری ارز در زمستان هر سال، نسبت به مقاطع دیگر دارد. از سوی دیگر آنچه سهم عمدهای در روندهای بلندمدتتر ارزی و نه نوسانات کوتاهمدت دارد، وضعیت طرف عرضه ارز است. از این رو با توجه به اینکه در مدت زمان تقریباً چهار ماه و نیمه از شروع به کار مرکز مبادلات ارزی، به عنوان مهمترین محل عرضه ارز، گفته میشود این مرکز حدوداً چهار میلیارد دلار ارز عرضه کرده، این مبلغ برای نیازهای تجاری کشور نیز ناکافی است. کارشناسان معتقدند نیازهای وارداتی کشور حداقل روزانه به 100 میلیون دلار میرسد و این رقم، با ارز تزریقشده از سوی مرکز مبادلات سازگار نیست. آمارهای ارائهشده نشان از این دارد که مرکز مبادلات ارزی در 136 روز فعالیت خود، کمی بیش از چهار میلیارد دلار ارز به متقاضیان فروخته است. بنابراین میتوان چنین نتیجه گرفت که به طور متوسط روزانه اندکی بیش از 30 میلیون دلار ارز از طریق این مرکز ارائه شده که با توجه به نیازهای وارداتی کشور، این ارز نمیتواند پاسخگوی تقاضای تجاری باشد و مازاد تقاضا، قیمتها را به سمت بالا میکشد. عامل دیگری که از سوی برخی کارشناسان به آن اشاره شده، تحولات بازار مسکن در کشور است. آمارهای این بخش نشان میدهد حجم معاملات با کاهش قابل توجهی مواجه شده و در مقابل قیمتها بالا رفته است. موضوعی که باعث شده بخشی از نقدینگی نسبت به ورود به بازار مسکن ناتوان یا منصرف شده و جذب بازارهای موازی همانند بازار ارز و طلا شود.
همراهی بازار طلا
مقایسه قیمت هر سکه طلا نیز در روزهای اخیر با قیمت آن در مقاطع گذشته، میتواند در ارائه تصویری از سیر قیمتها مفید باشد. در چنین روزهایی از سال قبل، یعنی در اواسط بهمنماه سال 1390، هر سکه بهار آزادی طرح جدید در بازار به قیمت 820 هزار تومان معامله میشد. با توجه به نرخ تقریباً یک میلیون و 400 هزارتومانی سکه در روزهای اخیر، مشاهده میشود طلا نیز همگام با دلار در یک سال اخیر، مسیر صعودی طی کرده و خصوصاً در نوسانات زمستانی، با افزایش قیمت قابل ملاحظهای روبهرو بوده است. در این بازه یکساله، هر سکه طلای طرح جدید رشدی90درصدی را تجربه کرده است. سکه در روزهای پایانی پاییز، یعنی تقریباً 50 روز پیش، به بهایی تقریباً معادل با یک میلیون و 240 هزار تومان قیمتگذاری شده بود، که نشان از افزایشی حدوداً 200 هزارتومانی در قیمت سکه و رشدی تقریباً 15درصدی در بهای فلز گرانبها در هفت هفته اخیر دارد که همگام با تغییرات نرخ ارز صورت گرفته است.
24 درصد در هفت هفته
اکنون و پس از گذشت تقریباً 50 روز از شروع زمستان، به میزانی تقریباً معادل با 700 تومان، بر بهای ارز افزوده شده و هر دلار، با حدوداً 24 درصد افزایش نسبت به نرخ 2900تومانی اواخر پاییز، به قیمتی در محدوده 3600 تومان در بازار آزاد مورد مبادله قرار میگیرد. البته ارقام تابلوها در یکی دو هفته اخیر، اذهان را به یاد آخرین باری که ارز چنین قیمتهایی را به خود دیده بود، یعنی روزهای ابتدایی دومین دهه ماه مهر انداخت. در آن مقطع نیز نرخ ارز به سوی ارقام متفاوتی حرکت کرد؛ اما پس از گذشت مدتی و فروکشکردن هیجان بازار، بهای دلار به سطوح پیشین بازگشت.گروهی از افراد در بازار با مقایسه ارقام اخیر با ارقام آن مقطع، روندهای مشابهی را پس از نوسانات پیشبینی میکنند و انتظار بازگشت قیمت به سطوح پایینتر را دارند. در نهایت نکتهای که در خصوص بهای ارز باید مورد توجه قرار گیرد، پویایی حاکم بر رابطه بین انواع تقاضاهای ارزی و بهای آن است. معمولاً در مباحث اقتصادی، از رابطه منفی بین کشش قیمتی و تقاضا یاد میشود، یعنی با افزایش قیمت، تقاضا کاهش مییابد. این موضوع در خصوص انواعی از تقاضای ارز مثل تقاضای تجاری آن به منظور واردات صدق میکند. اما در مورد تقاضاهایی که جایگزین سرمایهگذاری میشود، این قضیه گاهی حالت عکس پیدا میکند. در چنین مواقعی، نوسانات کوتاهمدت و کم در قالب افزایش بها منجر به فروش، و در قالب کاهش بها منجر به خرید میشود. اما در صورت تداوم یک روند قیمتی، انتظارات در جهت آن شکلدهی میشود. بر این اساس با تداوم یک روند افزایشی در بهای ارز در یک دوره میانمدت، یک افزایش به انتظار برای افزایشهای بعدی ختم میشود و به دلیل یک خاصیت چسبندگی قیمتی که بیشتر قیمتها را به سمت بالا و نه به سمت پایین سوق میدهد، حتی در افت و خیزهای نوسانی نیز مقدار خیزها، بر مقدار افتها غالب شده و روند بلندمدت را تحکیم میکند.
دیدگاه تان را بنویسید