مراقبت از خود در اولویت

مرکز آمار ایران می‌گوید ایرانی‌ها بیش از نیمی از روز خود را صرف نگهداری و مراقبت شخصی خود می‌کنند؛ می‌خوابند، غذا می‌خورند، به نظافت و کارهای شخصی خود می‌پردازند. به طور متوسط سه ساعت در روز کار و فعالیت‌های شغلی انجام می‌دهند. کمی بیشتر از این یعنی سه ساعت و 18 دقیقه خانه‌داری می‌کنند. روزانه دو ساعت از انواع رسانه‌های جمعی استفاده می‌کنند. یک ساعت را صرف فعالیت‌های آموزشی و فراگیری می‌کنند و یک ساعت هم صرف انواع فعالیت‌هایی که در گروه مشارکت‌های اجتماعی جای می‌گیرد. 16 دقیقه ورزش می‌کنند، 9 دقیقه فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی انجام می‌دهند و در نهایت دو دقیقه برای کارهای خیر و داوطلبانه وقت می‌گذارند. بر این اساس ایرانی‌ها 13 /0 درصد وقت خود را صرف کارهای خیریه و دیگران می‌کنند و 54 درصد را صرف مراقبت شخصی از خود.
این گزارش یک روز از گذران وقت ایرانی‌هاست. ترکیبی که با تغییرات بسیار کمی می‌توان آن را به گروه‌های سنی، تحصیلی، جنسی و کاری هم تسری داد. یعنی اگرچه ممکن است تعداد ساعات انجام فعالیت‌های درسی برای محصلان بیش از شاغلان باشد یا مردان بیش از زنان فعالیت شغلی داشته باشند، اما ترتیب صرف زمان برای 9 فعالیتی که در این پژوهش مد نظر قرار گرفته در همه گروه‌ها تقریباً یکسان است مگر در مواردی که بتوان اختلافات جزیی میان گروه‌ها مشاهده کرد. بر این اساس شاید بتوان در یک عبارت کلی گفت: همه ایرانی‌ها صرف‌نظر از سن، جنس، تحصیلات و شغل، وقت خود را به یک شیوه می‌گذرانند و اولویت‌های گذران وقت در همه آنها یکسان است.
این اولویت حتی طی گذر زمان هم تغییر چندانی نداشته است. چون اولین گزارش گذران وقت در نقاط شهری که در پاییز 87 هم منتشر شد دربرگیرنده همین سبک گذران وقت بود. یعنی بیشترین زمان صرف مراقبت و نگهداری از خود می‌شود، بعد فعالیت‌های شغلی برای مردان و امور خانه‌داری برای زنان قرار دارد. استفاده از رسانه‌های جمعی، مشارکت اجتماعی و فعالیت‌های آموزشی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی کمتر از نیم‌ساعت زمان افراد در کل روز را می‌گیرد و فعالیت‌های خیریه و داوطلبانه هم روزانه دو دقیقه!

صرف نیمی از روز برای نگهداری از خود
افراد 15‌ساله که جامعه آماری این تحقیق بوده‌اند به طور میانگین 13 ساعت و 12 دقیقه یعنی بیش از نیمی از یک روز را صرف نگهداری و مراقبت شخصی از خود می‌کنند. البته زنان بیش از مردان وقت برای نگهداری و مراقبت شخصی خود می‌گذارند؛ مردان روزانه 13 ساعت و سه دقیقه و زنان 13 ساعت و 20 دقیقه. مردان هفت برابر زنان زمان خود را صرف فعالیت‌های شغلی و کاری می‌کنند. یعنی در حالی زنان تنها به طور میانگین 41 دقیقه طی روز فعالیت شغلی انجام می‌دهند که مردان پنج ساعت و 12 دقیقه مشغول کار خارج از منزل هستند. این نسبت در مورد خانه‌داری کاملاً معکوس است. یعنی در حالی که مردان تنها یک ساعت و هفت دقیقه از روز را صرف خانه‌داری می‌کنند، زنان پنج برابر بیشتر از مردان برای امور خانه‌داری وقت می‌گذارند.
تنها در مورد فعالیت شغلی و خانه‌داری اختلاف فاحش ساعت میان زنان و مردان وجود دارد وگرنه در مورد هفت فعالیت دیگر میان این دو گروه جنسی اختلاف چندان زیادی وجود ندارد. برای نمونه هر دو گروه دو ساعت از رسانه‌های جمعی استفاده می‌کنند. هر دو گروه حدود یک ساعت صرف فعالیت‌های آموزشی و فراگیری می‌کنند. هر دو حدود یک ساعت فعالیت‌های مربوط به مشارکت اجتماعی را انجام می‌دهند. نکته قابل توجه صرف زمان بسیار کم برای فعالیت‌های فرهنگی، ورزشی و خیریه در هر دو گروه است. مردان 11 دقیقه فعالیت فرهنگی دارند و زنان هفت دقیقه. مردان 22 دقیقه صرف فعالیت‌های ورزشی می‌کنند و زنان نصف آن یعنی 10 دقیقه. وضعیت گذران وقت برای امور خیریه و داوطلبانه هم بسیار قابل توجه است. تنها دو دقیقه در روز صرف چنین فعالیتی می‌شود.
به عبارتی می‌توان گفت افراد 78 درصد زمان خود را صرف سه فعالیت مراقبت شخصی، کار و خانه‌داری می‌کنند. از 21 درصد زمان باقیمانده هم نیمی را صرف استفاده از رسانه‌ها می‌کنند و تنها حدود 10 درصد از وقت خود را صرف فعالیت‌های آموزشی، ورزشی، فرهنگی و کارهای خیریه می‌کنند. نکته قابل توجه دیگر این است که این نحوه گذران وقت در میان ایرانی‌ها هم طی دوره اول (پاییز 87) هم در دوره دوم مورد بررسی (پاییز 93) تغییر چندانی نداشته.

اولویت آموزش به جای کار و خانه‌داری
الگوی گذران وقت در میان جوانان 15 تا 24 سال با الگوی کلی کمی متفاوت است. جوانان یک ساعت کمتر از متوسط کلی جمعیت زمان صرف نگهداری و مراقبت شخصی خود می‌کنند. همچنین مدت زمانی که صرف خانه‌داری و کار و فعالیت شغلی می‌کنند در مقایسه با حالت کلی از نیم ساعت هم کمتر است اما چهار برابر حالت کلی وقت صرف فعالیت‌های آموزشی و فراگیری می‌کنند. به نحوی که چهار ساعت و 24 دقیقه طی یک روز را صرف این کار می‌کنند. اما فعالیت‌های ورزشی و فرهنگی آنان کمی بیش از متوسط کل جمعیت است و درست به اندازه بقیه از رسانه‌های جمعی استفاده می‌کنند. این گروه هم مانند دیگران تنها دو دقیقه در روز کار خیریه و داوطلبانه انجام می‌دهند.
در میان زنان و مردان این گروه سنی هم تفاوت معناداری میان صرف زمان فعالیت‌های شغلی و خانه‌داری وجود دارد. مردان دو ساعت و 24 دقیقه کار و فعالیت شغلی دارند در حالی که این نسبت برای زنان تنها 20 دقیقه است. در مقابل، زنان سه ساعت خانه‌داری می‌کنند اما این زمان برای مردان تنها 37 دقیقه است.

گذران وقت بر اساس وضعیت فعالیت اقتصادی
بررسی گذران وقت بر اساس وضعیت فعالیت اقتصادی افراد (شاغل، بیکار، خانه‌دار، محصل، دارای درآمد بدون کار و سایر) نتیجه از قبل مشخصی دارد. جدای از مراقبت و نگهداری شخصی که در همه گروه‌ها بیش از 13 ساعت را به خود اختصاص می‌دهد، بیشترین زمان شاغلان یعنی حدود هفت ساعت و 26 دقیقه صرف کار می‌شود، بیشترین زمان محصلان صرف فعالیت‌های آموزشی می‌شود، افراد خانه‌دار حدود شش ساعت صرف خانه‌داری می‌کنند. افراد بیکار زمان بیشتری را صرف رسانه‌های جمعی و مراقبت شخصی می‌کنند و افراد دارای درآمد بدون کار (افراد بازنشسته یا مالکان سهام و‌...) گوی سبقت در مراقبت از خود را از بیکاران هم ربوده‌اند و بیش از همه گروه‌ها برای نگهداری و مراقبت شخصی از خود وقت می‌گذارند (15 ساعت و 40 دقیقه).
اما از نکات قابل توجه در این دسته‌بندی این است که مردان شاغل بیش از زنان شاغل زمان صرف فعالیت‌های شغلی می‌کنند. مردان هفت ساعت و 44 دقیقه و زنان 5 ساعت و 23 دقیقه کار می‌کنند. در مقابل زنان شاغل بر اساس همان دیدگاه سنتی بیش از سه برابر مردان زمان صرف امور خانه‌داری و یک ساعت کمتر از مردان صرف مراقبت و نگهداری شخصی می‌کنند. زمانی هم که گروه شاغلان صرف فعالیت‌های آموزشی، ورزشی و فرهنگی و تفریحی می‌کنند کمتر از دیگران است. مردان و زنان بیکار تقریباً به یک نسبت وقت خود را می‌گذرانند و فقط مردان یک ساعت بیش از زنان زمان صرف نگهداری و مراقبت شخصی خود می‌کنند. در مورد محصلان هم نکته جالب این است که حدود هفت ساعت در روز را صرف امور آموزشی می‌کنند و در مقایسه با دیگران زمان کمتری را صرف مراقبت شخصی از خود می‌کنند (12 ساعت و 18 دقیقه). مردان دارای درآمد بدون کار بیش از همه گروه‌ها و حدود 67 درصد زمان خود را صرف مراقبت و نگهداری شخصی می‌کنند. همچنین این گروه با صرف سه ساعت و 10 دقیقه رکورددار استفاده از رسانه‌های جمعی هستند و حتی از افراد بیکار هم بیشتر از رسانه‌های جمعی استفاده می‌کنند.

تحصیل‌کرده‌های فراری از خانه‌داری
یکی دیگر از تقسیم‌بندی‌های مرکز آمار بررسی گذران وقت بر اساس وضعیت تحصیل و سطح سواد افراد است. بر اساس یافته‌های این تحقیق، هر چه سطح تحصیلات افراد بیشتر می‌شود، مدت زمانی که صرف فعالیت‌های کاری و شغلی می‌کنند هم بیشتر می‌شود و به تناسب آن زمانی که صرف خانه‌داری می‌کنند کاهش می‌یابد. به نحوی که افراد دارای دکترای تخصصی دو برابر حالت کلی زمان صرف کار می‌کنند، (پنج ساعت و 24 دقیقه) در مقابل یک‌سوم حالت کلی (یک ساعت و 29 دقیقه) زمان صرف خانه‌داری می‌کنند. نکته دیگر اختلاف میان ساعات صرف‌شده برای فعالیت‌های آموزشی است. افراد دارای مدرک لیسانس و بعد از آن افراد دارای مدرک فوق‌دیپلم و دیپلم به ترتیب با گذران یک ساعت و 46 و یک ساعت و 28 دقیقه بیشترین زمان را صرف آموزش می‌کنند و کمترین زمان صرف‌شده بعد از افراد بی‌سواد، سواد‌آموزی و ابتدایی و راهنمایی، مربوط به دکترای تخصصی (35 دقیقه) است. اگرچه صرف زمان برای فعالیت‌های ورزشی و تفریحی در همه گروه‌ها بسیار کم است، اما دکترای تخصصی در مقایسه با دیگران زمان بیشتری را صرف فعالیت‌های ورزشی (58 دقیقه) و فرهنگی و تفریحی (34) می‌کنند. کمترین زمان هم مربوط به گروه بی‌سوادان است (صرف چهار دقیقه در روز).
همه گروه‌های تحصیلی چه باسواد و چه دکترای تخصصی همه به یک میزان (حدود دو ساعت) وقت صرف استفاده از رسانه‌های جمعی می‌کنند. دو دقیقه صرف وقت برای امور خیریه و داوطلبانه هم که همچنان به قوت خود باقی است.

مجردها 15 برابر متاهل‌ها زمان برای آموزش صرف می‌کنند
الگوی فعالیت‌های گذران زمان بر حسب وضعیت زناشویی نشان می‌دهد مجردها 15 برابر بیش از دیگر گروه‌ها زمان صرف فعالیت‌های آموزشی می‌کنند. اما در مقابل زمان بسیار کمتری را صرف مراقبت شخصی و نگهداری از خود می‌کنند. در میان چهار وضعیت بررسی‌شده، زنان و مردان دارای همسر در مقایسه با گروه‌های دیگر زمان بیشتری (3 ساعت و 19 دقیقه) را صرف کار و فعالیت‌های شغلی می‌کنند. بعد از آن افراد بی‌همسر طلاق‌گرفته و افراد هرگز ازدواج‌نکرده قرار دارند. اما افرادی که همسر خود را از دست داده‌اند تنها 38 دقیقه در روز کار می‌کنند.
اختلاف فاحش این گروه‌ها در حوزه فعالیت‌های آموزشی و فراگیری است. نتایج این گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد افراد دارای همسر در کل روز تنها 11 دقیقه فعالیت آموزشی دارند. این زمان برای افراد بی‌همسر در اثر فوت 15 دقیقه و برای بی‌همسران در اثر طلاق 17 دقیقه است. اما افراد هرگز ازدواج نکرده 15 برابر دیگران زمان صرف فعالیت‌های آموزشی و فراگیری می‌کنند و سه ساعت و 48 دقیقه طی روز فعالیت آموزشی دارند. در مورد فعالیت خانه‌داری هر سه گروه دارای همسر، بدون همسر در اثر طلاق و فوت به اندازه نسبتاً یکسانی (سه ساعت و 30 دقیقه) زمان صرف می‌کنند و افراد مجرد کمترین زمان را صرف خانه‌داری می‌کنند (دو ساعت و شش دقیقه). میزان فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی در میان همه گروه‌ها بسیار کم است اما افراد مجرد دو برابر متاهلان (15 دقیقه) تفریح می‌کنند. میزان فعالیت‌های ورزشی مجردها هم دو برابر دیگر گروه‌هاست و حدود 24 دقیقه در روز فعالیت‌های ورزشی دارند. افراد دارای همسر و بی‌همسر در اثر طلاق به یک میزان و حدود 13 ساعت زمان صرف مراقبت شخصی خود می‌کنند. بیشترین زمان برای مراقبت شخصی مربوط به افراد بدون همسر در اثر فوت است که روزانه 15 ساعت و 29 دقیقه را صرف امور شخصی و نگهداری می‌کنند و کمترین زمان هم مربوط به افراد هرگز ازدواج‌نکرده است که 12 ساعت و 51 دقیقه به امور شخصی و مراقبت می‌پردازند.