گفت‌و‌گو با فربد زاوه کارشناس خودرو درباره چشم‌انداز این بازار در ماه‌های آینده
رونق به بازار برمی‌گردد
واردات در دراز‌مدت محدود به برندهای بسیار لوکس خواهد بود و سایر خودروسازان در بازار داخلی رقابت می‌کنند. در عین حال، تسهیلات مالی مدرن به بازار وارد می‌شود و مشتریان می‌توانند به راحتی خرید کنند.
در شرایطی که فعالان بازار از رکود و کاهش خرید و فروش خودرو طی سه ماه نخست امسال می‌گویند، برخی کارشناسان معتقدند رونق به بازار باز خواهد گشت. در این بین، فربد زاوه با اشاره به اینکه تغییرات در بازار خودرو کشور از امسال آغاز شده، از لزوم عرضه محصولات به روز در بازار داخلی صحبت به میان می‌آورد. وی بر این باور است که محصولات قدیمی و تکراری در آینده نه‌چندان دور، شانس موفقیت را کم و بروز بحران‌های سنگین را محتمل‌تر می‌کنند. اظهارات زاوه البته در شرایطی است که در پسابرجام هنوز خودرو جدیدی به واسطه عقد قرارداد میان خودروسازان داخلی و خارجی وارد بازار نشده است. به عبارت بهتر، خودروسازان داخلی همچنان مشغول عرضه همان محصولات قدیمی خود بوده و وعده سال 96 را برای ورود محصولات جدید داده‌اند. پژو و رنو از جمله خودروسازانی هستند که به گفته زاوه، نقش مهمی در آینده بازار خودرو کشور خواهند داشت و در این بین، رنو از رقیب هموطنش پیش افتاده است.
بازار خودرو در بهار امسال در حوزه خودروهای داخلی و خارجی، چه شرایطی را تجربه کرد؟
بازار در بهار امسال با تغییرات شگرفی همراه نبود. حوزه واردات خودرو هم با تغییرات اندکی همراه بود که در مجموع تغییر مهم و قابل توجهی را در بازار شاهد نبودیم. تمایل به خرید خودروهای هیبریدی بعد از گذشت دو سال از مصوبه کاهش تعرفه واردات خودروهای هیبریدی رو به ازدیاد گذاشت که عمدتاً به دلیل افزایش شناخت مشتریان از این محصولات و مسائلی دیگر است. در حوزه داخلی هم افزایش سهم رنو در بازار قابل توجه بود. رنو در هر دو حوزه وارداتی و تولیدی در حال تغییر جایگاه خود است.
در این بازه زمانی، کدام برندها بیشتر فروختند؟
جایگاه برندها و شرکت‌ها تغییر خاصی نکرده است و ایران‌خودرو و سایپا در داخلی‌ها و هیوندای و تویوتا و جدیداً رنو، پر‌فروش‌ترین خودروهای وارداتی بودند. مهم‌ترین نکته اما تقویت موضع رنو در بازار داخلی و وارداتی بود که توانست خود را به بالای بازار برساند. البته با توجه به محدودیت واردات در برخی مدل‌های پر‌فروش کره‌ای و ژاپنی ناشی از خروج موقت از لیست ثبت سفارش (به جهت به‌روز شدن استانداردها و همچنین ممنوعیت ورود خودروهای استاندارد حوزه خلیج فارس) اثر اصلی آن در تابستان مشهودتر خواهد شد.
کدام برندها با رکود مواجه شدند؟
رکود به معنی کاهش تقاضا در برابر عرضه چندان مشهود نبوده، ولی کاهش حجم واردات ناشی از عوامل ذکر‌شده برای برندهای کره‌ای تا حدی اتفاق افتاده است. در بازار داخلی هم خودروهای پر‌تیراژ هنوز نتوانسته‌اند حجم بازار خود را بازیابی کنند و شرایط برای آنها کم و بیش ثابت است. به هر صورت بازار خودرو کشور در یک تعادل با قدرت خرید کاهش‌یافته ناشی از تورم بالای سال‌های 90 تا 93 به سر می‌برد. همچنین افزایش حجم بازار با افزایش قدرت خرید یا تعدیل شرایط فروش محقق می‌شود که متاسفانه هیچ کدام از این مسائل تاکنون محقق نشده است.
دلیل رکود این برندها چه بود؟
مهم‌ترین عامل، تغییر ساختار واردات، به روز شدن محصولات و عدم ورود آنها به لیست ثبت سفارش می‌تواند باشد. در عین حال تاثیر فعالیت برندهایی که رابطه مستقیم با نمایندگان خود را آغاز کرده‌اند بر بازار خودرو کم‌کم ملموس می‌شود. یکی از عوامل موفقیت نسبی رنو در ایران همین رابطه قانونی مستقیم است. این فشار به شرکت‌هایی که رابطه مستقیم ندارند و خودرو را از منابع واسطه‌ای خریداری می‌کنند به‌زودی بسیار زیاد و ساختار عرضه و ذائقه مشتریان تا حدی اصلاح می‌شود. لذا برندهایی که مدعی نمایندگی بودند ولی واقعاً ارتباطی با شرکت سازنده ندارند یا ارتباط آنها قطع شده است، اقبال به آنها رو به کاهش خواهد گذاشت و کم‌کم بازار خود را از دست خواهند داد.
کدام دسته از خریداران خودرو بیشتر متضرر شدند؟
طبعاً در دوران گذار و تا زمان آغاز فعالیت رسمی برندهای وارداتی و همچنین با توجه به تحول بسیار مهم اخیر و واگذاری گروه بهمن به بخش خصوصی، برخی از مشتریان متضرر خواهند شد. اکثر کسانی که در حال حاضر نسبت به خرید خودرو از شرکت‌هایی که نمایندگی ندارند ولی خود را نماینده می‌نامند اقدام می‌کنند، ممکن است هم در بحث خرید و هم در بحث خدمات دچار زیان شوند. در عین حال مشتریان داخلی برخی برندهای چینی هم ممکن است با خطر زیان مواجه شوند.
گفته می‌شود بازار خودروهای ژاپنی در بهار رونق گرفته، دلیل آن چیست؟
بله، بازار برخی خودروهای ژاپنی در بهار رونق قابل توجهی پیدا کرده است. مهم‌ترین برندی که توانسته عملکرد خود را بهبود دهد برند لکسوس است. عرضه خودرو هیبریدی NX رونق را به بازار لکسوس بازگردانده است. در عین حال ممنوعیت واردات خودرو کمری هیبریدی که تقاضای قابل توجهی نیز در بازار دارد، سبب شده عملکرد واقعی تویوتا در بهار نمایش داده نشود. به هر صورت همیشه برندهای ژاپنی به واسطه کیفیت بسیار خوب، در بازار اقبال خوبی دارند و اخیراً هم عرضه محصولات با آپشن‌های کافی و البته استایل‌های قابل قبول، توجه به آنها را بیشتر کرده است. در عین حال ممنوعیت ورود برخی خودروهای کره‌ای و البته عدم مجوز ورود مدل‌های جدید این برندها، به این اقبال کمک کرده است.
در مقابل ظاهراً اقبال خودروهای کره‌ای کم شده، چرا؟
به روز شدن مدل‌ها در بازار جهانی و عدم ورود به بازار ایران، عدم به روز شدن مجوزهای واردات و خروج محصولات پر‌فروش از لیست ثبت سفارش و اقبال به خودروهای هیبریدی ژاپنی، مهم‌ترین عوامل این کم‌اقبالی بودند. البته نمایندگی این برندها نیز در سال‌های اخیر چندان موفق عمل نکرده‌اند و حتی مواردی مانند محدودیت‌های واردات توسط بازار موازی و شرکت‌های غیر‌نماینده هم نتوانست نقش آنها را در بازار پر‌رنگ کند. عدم توانایی مدیریت بازار خود این برندها توسط نماینده که به نظر می‌رسد امکان تامین مستقیم را هنوز ندارد، در کنار عرضه مستقیم برندهایی مانند رنو در ایران، ساختار بازار را تا حدی تغییر داده است. البته این برندها کاملاً قابلیت بازگشت به شرایط خوب گذشته را دارند و از سر‌گیری روابط به صورت مستقیم بین نماینده و شرکت سازنده، قطعاً موجب تقویت و بازیابی موقعیت بسیار مستحکم آنها
خواهد شد.
سیاست‌های دولت در حوزه خودروهای وارداتی چه اثری بر بازار این محصولات گذاشته و در آینده خواهد گذاشت؟
سیاست‌های مدیریتی دولت در بازار خودرو، چه در بازار داخلی‌ها و چه وارداتی‌ها بسیار تاثیر‌گذار است. عمده واردات در این سال‌ها به دلیل عدم مزیت رقابتی شرکت‌هایی که مدعی نمایندگی بودند توسط واردکنندگان متفرقه صورت می‌گرفت. محدودیت‌های وارداتی که به بهانه حفظ حقوق مصرف‌کنندگانی که اقبالی به نمایندگان حقیقی و غیر‌حقیقی نداشتند، در این سال‌ها شروع شد و سپس با بحث تطابق استانداردی ادامه داشت، عملاً واردات را پیچیده و پر‌از بوروکراسی اداری کرد.
این موضوع اتفاقاً کاملاً خلاف جهت شفافیت امور و تسهیل فعالیت‌های اقتصادی مورد نظر مدیریت کلان اقتصادی کشور است. موازی‌کاری در این حوزه به شدت افزایش یافته است؛ مثلاً به موازات خود وزارت بازرگانی و اتاق‌های بازرگانی در خصوص صدور کارت بازرگانی، مجدداً در پروسه واردات دارنده کارت بازرگانی ارزیابی می‌شود، که طبعاً علاوه بر نداشتن وجاهت قانونی، دوباره‌کاری نیز به حساب می‌آید. به هرصورت، وزارت صنایع بیشتر به دنبال محدودیت واردات است و افزایش بوروکراسی هم سبب شده واردات محدود شود. این در حالی است که واقعاً واردات هیچ تهدیدی برای تولید داخل نیست. در واقع به واسطه حقوق و عوارض بالای واردات، شماره‌گذاری گران‌قیمت و الزام به اسقاط خودرو، اصولاً فاصله قیمت بین محصولات داخلی و وارداتی در حدی است که خریداران محصولات داخلی نمی‌توانند محصول وارداتی بخرند.
در عین حال دخالت‌های مستقیم وزارت صنعت در حوزه تولید و حتی مذاکرات شرکت‌های علاقه‌مند به ورود به صنعت خودرو کشور سبب شده شرایط مطلوب در کشور در حوزه صنعتی اتفاق نیفتد.
وزارت صنعت در دو سال اخیر تلاش زیادی کرده تا مدیریت مالکانه خود را بر صنایع و بازار خودرو حفظ کند و گسترش دهد و حتی ابایی از ورود به مذاکرات خودروسازان بین‌المللی و شرکت‌های نامزد داخلی نداشته است. این رفتار مستقیماً سبب می‌شود توسعه و بهبود ساختار صنعت خودرو کشور به تعویق بیفتد و مشتریان متضرر شوند. این رویه ناشی از تفکر مدیریت دولتی مدیران فعلی وزارتخانه، سبب تضعیف خودروسازان داخلی و بروز بحران‌های متمادی در شرکت‌ها شده است و به نظر می‌رسد حداقل تا پایان دوره مدیریت فعلی ادامه خواهد داشت.
آیا امسال با کاهش واردات خودرو روبه‌رو خواهیم شد؟
حجم بازار مستقیماً به قدرت خرید و شرایط بازار بستگی دارد. در صورتی که قوانین سختگیرانه‌تری در حوزه واردات اجرایی نشود، به لطف تورم پایین و رشد اقتصادی بازار اندکی بزرگ‌تر خواهد شد. در این بین ورود برخی خودروها که به دلیل محدودیت حجم موتور در مدل‌های سال‌های گذشته ممنوع شده بودند و به تازگی با موتورهای کوچک هم عرضه می‌شوند، در کنار توسعه سبد محصولات خودروهای هیبریدی، می‌توانند به توسعه بازار کمک کنند. به هرصورت، رونق اصلی بازار تا انتهای سال چندان محتمل نیست ولی در مجموع پیش‌بینی می‌شود حجم بازار افزایش اندکی داشته باشد. البته ورود شرکت‌های جدید می‌تواند ترخیص خودرو از گمرک را افزایش دهد.
در بین برندهای خارجی، کدام برند در بازار امسال موفقیت بیشتری خواهد داشت؟
به نظر نمی‌رسد ترکیب بازار چندان تغییر کند، البته سرعت تصمیم‌گیری شرکت‌های خارجی در خصوص فعالیت خود در ایران در این تنظیم جایگاه بسیار موثر است ولی در دراز‌مدت، تغییر شرایط بازار به ترکیبی از عملکرد نماینده و خود شرکت مادر باز‌می‌گردد. امسال عرضه‌کنندگان خودروهای هیبریدی اقبال خوبی خواهند داشت، و در صورت توسعه فعالیت‌ها و ارتباط مستقیم سازندگان با بازار ایران، کره‌ای‌ها می‌توانند به جایگاه خود بازگردند. رنو وضعیت قابل قبولی در بازار خواهد داشت و در صورتی که برندهای ژاپنی هم فعالیت مستقیم و ارتباط واقعی در ایران ایجاد کنند، سهم قابل قبولی از بازار خواهند داشت. نهایتاً آنچه در حال حاضر می‌توان به قطعیت در مورد آن اظهار نظر کرد، وضعیت روشن و رو به رشد رنو در بازار ایران است.
در بازار خودروهای داخلی، برنده کیست؟
به نظر می‌رسد رنو بزرگ‌ترین برنده بازار داخلی است. رنو برخلاف رقیب هموطن خود تمرکز فعالیت‌ها را بر خواسته بازار قرار داده است تا صرفاً روابط سیاسی با وزارتخانه. لذا، با توجه به برنامه‌ریزی‌هایی که رنو در تطابق محصولات با خواسته‌های مشتریان انجام می‌دهد می‌تواند نقش بسیار پررنگی در بازار ایفا کند. چینی‌ها اما بازار متزلزلی خواهند داشت و گروه بهمن با مالک خصوصی خود می‌تواند به آنها فشار سنگینی وارد کند. در عین حال، گروه بهمن در صورت اتخاذ سیاست‌های درست می‌تواند برنده جدید بازار ایران باشد و از یک خودروساز کم‌تیراژ به یک بازیگر اصلی بدل شود. به نظر می‌رسد شرکت‌های بین‌المللی با توجه به شرایط جدید گروه بهمن، می‌بایست تصمیمات خود را مجدداً بررسی کنند. گروه بهمن نه‌تنها در بازار تولید داخل که در وارداتی‌ها هم می‌تواند تغییرات عمده‌ای ایجاد کند. در صورت عرضه محصولات مزدا با تیراژ مناسب و حجم قابل قبول داخلی‌سازی، گروه بهمن می‌تواند کل ساختار بازار را تحت‌الشعاع
قرار دهد.
آیا با پایان ماه رمضان و آغاز فصل مسافرت‌های تابستانی، شاهد افزایش خرید و فروش خواهیم بود؟
به صورت سنتی باید این اتفاق بیفتد و بازار با تقاضای بهتری مواجه شود. هرچند شاخص‌های کلان اقتصادی به جز نرخ تورم، چندان بهبود نداشته‌اند، ولی کاهش نرخ سپرده‌های بانکی و صدور مجوز قانونی برای رقابت خودروسازان با شبکه بانکی در قالب پیش‌فروش خودرو، می‌تواند رونق خوبی به بازار پیش‌فروش بدهد. البته درصد انصراف هم به همین نسبت افزایش خواهد داشت. در عین حال تقاضای خرید در شهریور‌ماه معمولاً بسیار زیادتر می‌شود.
آیا پیاده کردن سیاستی شبیه وام 25میلیونی برای خروج بازار از رکود لازم است؟
برای رسیدن به اهداف فروش مصوب در وزارت صنعت برای خودروسازی کشور، لازم است تسهیلات مناسب طراحی شود. بانک‌های ایرانی به واسطه‌گری پولی اشتغال دارند و درآمد ناشی از فروش خدمات آنها بسیار پایین است. از این‌رو این تفکر و ساختار بانکی سبب می‌شود چشم‌انداز کوتاه‌مدتی برای تامین منابع مالی ارزان وجود نداشته باشد. در این بین شرکت‌های بین‌المللی که بتوانند خدمات مالی را به همراه محصولات خود به بازار ارائه کنند نسبت به تغییر در ذائقه بازار و تحریک تقاضا و افزایش سهم مشارکت خود در بازار کمک مهمی خواهند کرد. در حال حاضر این رابطه وجود ندارد و نیاز مبرم بازار به آن احساس می‌شود.
فروشندگان خودرو و قطعات، در عوض تکیه بر منابع مالی داخلی برای ارائه تسهیلات به مشتریان، باید منابع تسهیلاتی را هم تامین کنند. در واقع در کنار قراردادهای کلانی که هر‌روزه از منابع مختلف در مورد آن صحبت می‌شود، بازار شدیداً به قراردادهای تامین مالی با بانک‌ها و لیزینگ‌ها نیاز دارد و در غیر این صورت، قراردادهای جدید چندان تغییری در شرایط نمی‌توانند ایجاد کنند. البته بانک مرکزی بر مبنای پیش‌بینی‌های خود مبنی بر کاهش تورم و بهره‌های بین‌بانکی و نرخ تمام‌شده پول در کشور و فشار وزارت صنعت، ممکن است بسته‌های حمایتی طراحی کند.
خودروسازان باید چه سیاست‌هایی را برای رونق بخشیدن به بازار در نظر بگیرند؟
جدای از بحث قدیمی بودن اکثر محصولات پر‌تیراژ، بحث روش‌های مدرن فروش اهمیت ویژه‌ای دارد. مهم‌ترین ابزار خودروسازان تنظیم قیمت و شرایط فروش است. قیمت محصولات داخلی همچنان تناسبی با کیفیت و قدرت خرید مشتریان ندارد. در عین حال روش‌های فروش هم سنتی و تکراری است. از این‌رو خودروسازان نه‌تنها برای گذر از شرایط فعلی که برای زنده ماندن، در آینده نیاز دارند ساختار فروش و خصوصاً ساختار مالی فروش خود را تغییر دهند. در عین حال، بحث مدیریت مالی و مدیریت هزینه و دارایی که در سال‌های اخیر مطرح شده است اهمیتی دو‌چندان دارد. مشتریان نه توانایی و نه قصد پرداخت هزینه‌های ناکارآمدی مدیریتی خودروسازان را دارند و با ورود گزینه‌های جدید این موضوع پررنگتر می‌شود. لذا خودروسازان علاوه بر اصلاح ساختار هزینه‌ای که بتواند قیمت‌ها را متعادل‌تر سازد، باید بتوانند تسهیلات کافی برای فروش خودروها به نرخ معقول را تامین کنند. به موازات این، عرضه محصولات به‌روز یک الزام است. محصولات قدیمی و تکراری در آینده نه‌چندان دور شانس موفقیت را کم و بروز بحران‌های
سنگین را محتمل‌تر می‌کنند.
سمت و سوی کلی بازار خودرو را چه در حوزه وارداتی‌ها و چه داخلی‌ها چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
به هر صورت بازار خودرو ایران در حال چرخش بزرگی است و به نظر می‌رسد برجام نقطه عطفی در این صنعت ایجاد کرده است. صنایع داخلی خودروسازی در ایران رونق خواهد گرفت و این نه به دلیل دیوارهای تعرفه‌ای وزارتخانه یا سیاست‌های ساخت داخل، که به دلیل وجود زیرساخت‌های صنعتی شامل نیروی انسانی تحصیل‌کرده، انرژی ارزان و وجود مواد اولیه در کشور است. ایران پایگاه مناسبی برای تولید و صادرات است و حتی برندهای اصطلاحاً پریمیوم در حال بررسی ساخت در داخل کشور هستند. این موضوع سبب می‌شود ساختار بازار در دراز‌مدت در کشور تغییر بنیادی کند. واردات در دراز‌مدت محدود به برندهای بسیار لوکس خواهد بود و سایر خودروسازان در بازار داخلی رقابت می‌کنند. در عین حال، تسهیلات مالی مدرن به بازار وارد می‌شود و مشتریان می‌توانند به راحتی خرید کنند. البته این رویکردی دراز‌مدت برای بازار است. در کوتاه‌مدت، بازار خودرو ایران با پررنگتر شدن نقش بخش خصوصی کم‌کم شرایط رقابتی پیدا می‌کند. این رقابت هم در عرضه محصول و هم در قیمت‌گذاری و تسهیلات مالی
فروش قابل مشاهده خواهد بود. به هر صورت، تغییرات در بازار خودرو ایران از امسال آغاز شده است و با گذر زمان، رونق به بازار باز‌می‌گردد.
دیدگاه تان را بنویسید